ضربه فنی شوک ارزی ترامپ در سه روز

ابتدای هفته گذشته بود که رسانه های آمریکا از تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور پرده برداشتند که قصد ندارد برای سومین بار پایبندی ایران به برجام را تایید کند و حتی برخی گمانه زنی ها از احتمال خروج این کشور از توافق جامع اقدام مشترک میان ایران و گروه 1+5 خبر می داد.

در کنار شدت گرفتن رایزنی های سیاسی و بین المللی بویژه از سوی کشورهای عضو گروه 1+5 ، سفته بازار ارزی نیز در داخل ایران به امید بالا رفتن تب قیمت ها دست به کار شدند از این روز از شنبه هفته گذشته (15 مهر) تکاپو برای افزایش نرخ دلار نیز بیشتر شد.

ورود تقاضای کاذب و هیجانی به بازار ارز آن هم در شرایطی که هفته ها بود این بازار، روزهای آرام و کم نوسانی را تجربه می کرد، تحولات قیمت در بازار ارز را به صدر اخبار سوق داد و گوش فعالان اقتصادی و حتی مردم عادی را به آن حساس کرد.

در همان چند روز که برخی از سفته بازان ارزی خواب تکرار بحران ارزی سال های 90 و 91 را می دیدند، مسئولان بانک مرکزی نیز دست به کار بودند تا حباب قیمتی ایجاد شده در بازار بترکد.

هرچند روز یکشنبه گذشته (16 مهر) قیمت دلار برای ساعاتی از مرز روانی 40 هزار ریال عبور کرد اما میانگین قیمتی آن در آن روز در محدوده 39 هزار و 780 ریال ثبت شد؛ اما روز دوشنبه اوج رشد قیمت ها در بازار بود، گرم شدن معاملات فردایی، میانگین نرخ دلار را در پایان این روز در محدوده 40 هزار و 410 ریال نگه داشت.

با وجود سه روز تکاپوی فعالان بازار ارز، قیمت ها از روز سه شنبه عقبگرد داشت؛ قیمت دلار در روز سه شنبه به 40 هزار و 240 ریال و در روز چهارشنبه به 40 هزار 160 ریال بسنده کرد.

در پایان هفته گذشته و تنها یک روز پیش از اعلام تصمیم نهایی ترامپ، قیمت دلار تنها یک ریال در بازار ایران بالا رفت و به 40 هزار و 170 ریال رسید اما همه آنچه سفته بازان ارزی در مدت یک هفته کاشته بودند، روز شنبه بر باد رفت و قیمت ها نه تنها پس از اعلام ترامپ افزایش نیافت بلکه به قدری ریزش داشت که دلار بار دیگر به کانال 39 هزار ریالی بازگردد؛ دلار روز شنبه 22 مهر ماه را با 200 ریال کاهش پشت سر گذاشت و میانگین قیمتی آن به 39 هزار و 970 ریال رسید.

بنابراین و همانطور که ولی اله سیف رئیس کل بانک مرکزی وعده داده بود، بازار ارز نیز به ‌رغم تلاش سفته بازان ارزی در ایجاد نوسان و بهره‌برداری از حاشیه سودهای کوتاه‌مدت، بار دیگر به تعادل رسید تا زمینه برای اعمال سیاست یکسان سازی نرخ ارز یعنی به شکلی که بتواند در طول زمان به روند با ثبات خود متناسب با تحولات متغیرهای اقتصادی ادامه دهد، فراهم شود.

هرچند برخی فعالان بازار ارز، مداخله بانک مرکزی برای تعدیل نرخ ها در بازار را بر نمی تابند و بر این باورند که باید قیمت ها در بازار واقعی شود اما سیف بر این باور است که بازار ارز تحت تاثیر عوامل مختلفی همچون سیاست‌ های کلان اقتصادی، روند متغیرهای بنیادین و کلان، تحولات در روابط سیاسی و اقتصادی بین‌المللی، تغییرات نرخ برابری ارزهای جهان را عامل انتظارات قرار دارد و در عین حال، نرخ ارز بر متغیرهای اقتصادی همچون صادرات، واردات، ‌سرمایه‌گذاری، تولید، مصرف و تورم، آثار مختلف و غیر هم‌جهتی دارد.

به عقیده رئیس کل بانک مرکزی، با توجه به تاثیر پذیری و اثرگذاری نرخ ها در بازار ارز، بانک مرکزی ضمن پایش روند نرخ ارز که متاثر از برخی عوامل فصلی و انتظارات ناشی از تحولات روابط بین‌الملل است، نسبت به استمرار روند ثبات در بازار و دفع اختلالات اقدام خواهد کرد.

شیوه بانک مرکزی در تامین اسکناس مورد نیاز بازار آزاد این است که ارزهای عمده را با نرخ هایی کمتر از بازار آزاد به 15 صرافی منتخب خود که بسیاری از آنها به بانک های بزرگ کشور وابسته هستند، می فروشد و خرده فروشان می توانند به طور روزانه تا سقف سالیانه پنج هزار دلار برای اشخاص حقیقی و 100 هزار دلار برای اشخاص حقوقی ارز خریداری کنند.

بانک مرکزی هفته گذشته نیز به همین شیوه بازار ارز را مدیریت کرد و در روزهایی که قیمت دلار به بالای 40 هزار ریال رسیده بود، با تزریق اسکناس مورد نیاز با قیمت پایین تر از قیمت بازار از طریق صرافی های منتخب خود، قیمت ها را مدیریت و عرصه را بر سفته بازان تنگ کرد.

سیدمحمد صادق الحسینی کارشناس اقتصادی در گفت و گو با ایرنا بر این باور است که برای کاهش اثرات نوسانی اقدام های آمریکا در ماه های پیش رو باید بانک مرکزی اجازه دهد که نرخ ارز هرچه سریعتر در بازار تعدیل شود و به نرخ واقعی خود برسد زیرا در این صورت است که اثرپذیری آن از تلاطم ها و نوسان های خارجی و سیاسی کمتر می شود.

وی گفت: وقتی نرخ ارز واقعی نباشد، جهش قیمتی آن به زیان اقتصاد خواهد بود و حتی ممکن است منابع ارزی کشور را برای تثبیت نرخ آن با مشکل رو به رو کند.

واقعی شدن نرخ ارز، خواسته فعالان واقعی بازار ارز یکی صرافی های مجاز نیز هست؛ آنها تاکید دارند که باید نرخ دلار به تناسب نرخ تورم داخلی و خارجی و رشد اقتصادی محاسبه شود یعنی اینکه اگر متوسط نرخ سود بانکی در ایران 15 درصد و نرخ تورم حدود 11 درصد باشد اما در آمریکا نرخ بهره 5 درصد و نرخ تورم 3 درصد باشد، یعنی باید سالانه 9 درصد از ارزش پول ایران در برابر دلار کم شود تا نه تنها صادرات مقرون به صرفه شود بلکه اقتصاد ایران در برابر شوک های خارجی مقاوم شود.

در این پیوند پدرام سلطانی نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نیز تعدیل افزایشی نرخ ارز را به نفع صادرات دانست و به ایرنا توضیح داد: در دو ماه اخیر تعدیل نرخ ارز، اتفاق مثبتی بوده که به نفع صادرات کشور تمام شده است و خوشحالیم که بانک مرکزی با عجله و رفتار هیجانی به دنبال پایین کشیدن نرخ ارز نیست.

نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران تاکید کرد: تعدیل نرخ ارز سبب می شود تا در شش ماه دوم سال شاهد اثرگذاری مثبت آن در صادرات باشیم.

نگاهی به رویه قیمت گذاری ارزها در بانک مرکزی و بازار آزاد تا پیش از بروز حباب قیمتی در نیمه مهر ماه نشان می دهد که رویه سیاستگذاران ارزی نیز بر این بوده که تعدیل نرخ ارز را بدون شتاب و متناسب با نرخ تورم ادامه دهند.

شاهد این مدعا، فاصله قیمت نرخ ارز مبادله ای و نرخ آزاد از ابتدای امسال است که نشان می دهد از ابتدای امسال روند نزولی داشته و از پنج هزار 339 ریال در فروردین امسال به پنج هزار و 303 ریال در پایان مرداد رسیده است.