سهمیه‌بندی بنزین جدی شد
درپی مخالفت اکثریت نمایندگان مجلس شورای اسلامی با افزایش قیمت بنزین به ۱۵۰۰ تومان و از سویی اصرار دولت بر تغییر قیمت، پیشنهاد سهمیه‌بندی و فروش دونرخی بنزین در سال آینده که رئیس مجلس هم بر آن تأکید کرده، به‌طور جدی مطرح شده است.
در هفته‌های اخیر، اختلافات مجلس شورای اسلامی و دولت درباره وضعیت قیمت بنزین در لایحه بودجه 97 به اوج خود رسیده و فضای مبهمی در این زمینه ایجاد شده است. از طرفی، بسیاری از نمایندگان مجلس حتی نمایندگان شاخص حامی دولت مانند رئیس کمیسیون تلفیق مجلس و سخنگوی هیئت رئیسه مجلس اعلام کرده‌اند که مخالف پیشنهاد دولت برای افزایش قیمت بنزین به 1500 تومان هستند.
بسیاری از نمایندگان مجلس با هدف جلوگیری از افزایش فشارهای اقتصادی به مردم، بحث عدم افزایش قیمت بنزین را به‌صورت جدی مطرح کرده‌اند، با توجه به همین موضوع، احتمال حذف تبصره 18 لایحه بودجه سال 97 و حتی ایجاد منع قانونی برای افزایش قیمت بنزین در سال آینده توسط مجلس بالاست.
از طرف دیگر، مقامات ارشد دولتی حتی شخص رئیس جمهور همچنان ضمن تأکید بر ضرورت اصلاح قیمت حامل‌های انرژی براساس برنامه ششم توسعه و همچنین ضرورت توجه بیشتر به موضوع اشتغال از پیشنهاد دولت در زمینه افزایش قیمت بنزین دفاع می‌کنند و بر ضرورت تصویب آن تأکید دارند.
در همین زمینه، صبح دیروز، حسن روحانی، رئیس جمهور در دیدار با رؤسای کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی گفت: «مگر شما در قانون نگفتید که حامل‌های انرژی چگونه باید اصلاح شود. قانون خودتان است... به‌نظر من اگر مجلس، فکر می‌کند منبع بهتری دارد، در تبصره 18 بیاید از منبع بهتر استفاده کند، ولی اگر ما برای اشتغال سالهای آینده، امسال تصمیم‌گیری درستی نداشته باشیم، نمی‌توانیم. شما بدانید، هیچ مسأله‌ای بالاتر از مسأله اشتغال نیست و هیچ خطری بالاتر از بیکاری نیست».
این وضعیت در حالی ایجاد شده است که اصولاً این دوگانه مخالفت با هر گونه افزایش قیمت بنزین یا افزایش شدید قیمت بنزین به‌صورت تک‌نرخی، غلط است و نهایتاً به‌ضرر عموم مردم به‌خصوص مستضعفان تمام می‌شود.
* چرا دوگانه بنزینی مجلس و دولت غلط است؟
پیشنهاد بسیاری از نمایندگان مجلس مبنی بر جلوگیری از افزایش قیمت بنزین که به‌معنای توقف در وضعیت فعلی است، راهکار نادرست و غیرقابل قبولی است و افزایش قیمت این حامل انرژی ضرورت دارد، زیرا:
الف ــ در سالهای اخیر، شاهد افزایش قابل توجه و کم‌سابقه رشد مصرف بنزین بوده‌ایم به‌گونه‌ای که امسال رشد مصرف این فرآورده نفتی به 8 درصد رسیده است، بنابراین در صورت تثبیت مجدد قیمت بنزین، شاهد افزایش مجدد رشد مصرف این فرآورده نفتی و افزایش واردات آن خواهیم بود.
ب ــ براساس آمارهای رسمی وزارت نفت قیمت فروش داخلی هر لیتر بنزین به‌ترتیب حدود 300 و 900 تومان کمتر از قیمت تمام‌شده و قیمت فوب خلیج فارس این فرآورده نفتی است، بنابراین قیمت فعلی بنزین همچنان یارانه‌ای است.
با توجه به این قضیه و همچنین سیستم تک‌نرخی توزیع آن، هر کس بنزین بیشتری مصرف کند از یارانه بیشتری استفاده می‌کند، یعنی یارانه پنهان بنزین عمدتاً به پرمصرفها می‌رسد که این امر خلاف عدالت اجتماعی و اصول مدیریت مصرف است.
ج ــ با عدم افزایش قیمت بنزین، بخش قابل توجهی از بودجه پیش‌بینی‌شده دولت برای اشتغالزایی در قالب تبصره 18 بودجه 97 (حدود 15 هزار میلیارد تومان) محقق نخواهد شد و عملاً برنامه دولت در این زمینه نیمه‌کاره می‌ماند.
از طرف دیگر، پیشنهاد دولت مبنی بر افزایش 50درصدی قیمت بنزین به‌صورت تک‌نرخی هم راهکار نادرست و پرهزینه‌ای است که هم تداوم سیستم ناعادلانه «یارانه بیشتر برای مصرف بیشتر» و هم حرکت به‌سمت اقتصاد ریاضتی محسوب می‌شود و تبعات زیر را دارد:
1 ــ افزایش 50درصدی قیمت بنزین هم تورم زیادی در بخش حمل‌ونقل ایجاد می‌کند و هم با توجه به ویژگی‌های خاص این حامل انرژی در جامعه، تورم روانی قابل توجهی را در سایر بخشهای مختلف اقتصادی ایجاد می‌کند. این تورم موجب افزایش فشار اقتصادی بر جامعه به‌خصوص خانوارهای مستضعف می‌گردد. به‌علاوه، این افزایش قیمت بنزین، کاهش رشد اقتصادی و افزایش جمعیت بیکاران را به‌دنبال دارد.
2 ــ تأثیر افزایش 50درصدی قیمت بنزین بر کنترل مصرف، محدود و موقتی بوده و بعید است بیش از یک سال به‌طول بینجامد، همان‌طور که علی‌رغم افزایش قیمت بنزین در سال 94 شاهد بودیم که رشد 2درصدی مصرف این فرآورده نفتی در آن سال به رشد 5.5 و 8 درصدی مصرف در سالهای 95 و 96 افزایش یافت.
* بهترین راهکار احیای سهمیه‌بندی بنزین است
با توجه به آنچه گفته شد، هم حفظ وضع موجود (تثبیت بنزین 1000تومانی) و هم افزایش قیمت بنزین به 1500 تومان با توجه به آنچه گفته شد، به‌نفع پرمصرفها (عمدتاً پردرآمدها) و به‌ضرر عموم مردم به‌خصوص مستضعفان است و باید سراغ راهکار دیگری رفت. راهکار سوم یا راهکار صحیح که از سوی علی لاریجانی، رئیس مجلس نیز پیشنهاد شد، احیای سهمیه‌بندی بنزین و دونرخی شدن مجدد بنزین است. لاریجانی گفت: «حتماً شرایط مردم را در نظر بگیرید و پرش در این زمینه به‌مصلحت نیست و باید راههایی مانند دونرخی بودن اندیشیده شود تا به طبقات پایین جامعه فشار نیاید»، برخی از نمایندگان مجلس مانند رحیم زارع، نایب‌رئیس کمیسیون تلفیق مجلس هم از طرفداران این پیشنهاد هستند.
احیای سهمیه‌بندی بنزین با محور قرار دادن خانواده به‌جای خودرو، راه درست برای اصلاح وضعیت موجود بدون ایجاد فشار به عموم مردم به‌خصوص مستضعفان است. در صورتی که قیمت بنزین برای عموم خانوارها که کم‌مصرف هستند همان 1000 تومان باقی بماند و صرفاً قیمت این فرآورده برای خانوارهای پرمصرف که مصارفی بالاتر از حد متوسط جامعه (مثلاً 80 لیتر در ماه) دارند، افزایش چشمگیری یابد و مثلاً به 1500 یا 2000 تومان برسد، سیستم ناعادلانه «یارانه بیشتر برای مصرف بیشتر» اصلاح می‌شود و پرمصرفها مجبور می‌شوند برای مصارف بالای خود، هزینه بیشتری بپردازند.
سایر مزایای استفاده از این راهکار عبارتست از: کاهش اثرات تورمی و فشار اقتصادی به عموم مردم به‌خصوص مستضعفان، اصلاح الگوی مصرف بنزین به‌صورت گسترده‌تر و بلندمدت‌تر و همچنین تحقق بخش اعظم درآمدهای مدنظر دولت از محل افزایش قیمت بنزین (تبصره 18 لایحه بودجه) و در نتیجه، فراهم شدن امکان اجرای برنامه‌های اشتغالزایی دولت.