ریل گذاری برای توسعه کرمانشاه

 دکتر «حسن روحانی» رییس جمهوری در واپسین روز سال 96 و در چارچوب دومین سفر استانی به کرمانشاه می رود. یکی از مهمترین برنامه های سفر رییس جمهوری افتتاح قطعه ریلی ملایر به کرمانشاه است.

در ارتباط با سفر رییس جمهوری به استان کرمانشاه و یک روز قبل از آن، سازمان برنامه و بودجه از تخصیص 90 درصدی اعتبارات مصوب نخستین سفر رییس جمهوری به استان کرمانشاه خبر داد و اعلام کرد: از 47 پروژه مصوب در این سفر 10 پروژه به اتمام رسیده و 13 پروژه هم بالای 80 درصد پیشرفت فیزیکی دارند. بسیاری از این طرح ها رفع بیکاری در این استان را هدفگذاری کرده است.

براساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران از بیکاری فصلی کشور در فصل پاییز، استان‌ کرمانشاه با 25.8 درصد بالاترین نرخ رشد بیکاری در بین استان های کشور دارا است. این میزان نرخ بیکاری در حالی است که براساس آمارهای منتشر شده در دو دهه گذشته و به گواه «اسدالله زازانی» استاندار پیشین این استان، کرمانشاه در 18 سال گذشته 14 بار بالاترین میزان نرخ بیکاری کشور را تجربه کرده است. این در حالی است که استان کرمانشاه از ظرفیت های فراوانی برای توسعه برخوردار است.

** کشاورزی سنتی و جای خالی صنایع تبدیلی

یکی از مهمترین ظرفیت های استان کرمانشاه بخش کشاورزی و باغداری است که همواره در اظهارات مسوولان استانی بر آن تاکید می شود اما این تاکید بیشتر کلامی بوده و در عمل به این بخش سرمایه گذاری و بودجه ای کمتری تخصیص داده شده است.

تنوع و کشت محصولات گوناگون کشاورزی در این استان موجب شده تا بسیاری کارشناسان از این استان به عنوان اقلیمی چهار فصل با قابلیت تبدیل به قطب تولید محصولات مختلف کشاورزی ِ گرمسیری - سردسیری نام ببرند. تولید خرما و مرکبات در قصرشیرین، برنج و زعفران در گیلانغرب، جالیز و ذرت در سرپل ذهاب، گندم، نخود و دانه های روغنی درشهرستان های سردسیر و قابلیت کشت چند محصول در سال در دشت هایی مانند چمچمال و ماهیدشت، استان را به قطب بالقوه محصولات مختلف کشاورزی تبدیل کرده است.

در شرایط کنونی این ظرفیت در غرب ایران با مشکلات بسیاری مانند شیوه کشت سنتی، تقسیم نامناسب زمین های کشاورزی، استفاده از روش های آبیاری سنتی و خام فروشی به شکوفایی لازم نرسیده است.

آمار بیکاری 25.8 درصدی فصل پاییز استان کرمانشاه نشان می دهد هر چند کشت چند محصول در سال زراعی می تواند شیوه خاص برای رهایی از بیکاری فصلی تلقی شود، اما خام فروشی محصولات و پایین بودن قدرت خرید مردم برای نهاده های کشاورزی، موجب شده تا در پایان یک سال زراعی، شاغلان بخش کشاورزی استان با مشکلات مالی زیادی دست به گریبان باشند.

فقر این استان در صنایع تبدیلی، بازار خرده فروشی و دلالی را گسترش داده تا جایی که دسترنج کشاورزان پس از برداشت با کمترین قیمت ممکن توسط دلالان خریداری و برای فروش روانه بازار می شود.

رنج خام فروشی محصولات کشاورزی در استان کرمانشاه و هزینه فایده هایی که این قشر برای دسترنج خود دارند موجب شده تا در 2 دهه اخیر جوانان کمتر به این بخش اقتصادی روی خوش نشان داده و مهاجرت از استان را بر اشتغال در بخش کشاورزی ترجیح دهند.

** کم توجهی به ظرفیت های مرزی

استان کرمانشاه به خاطر مرز مشترک با کشور عراق و اقلیم کردستان این کشور می تواند نقش مهمی در تجارت خارجی کشور داشته باشد. از آغازین نقطه مرزی استان در اورامانات تا منتهی علیه نقطه مرزی این استان در شهرستان های گیلانغرب، قصرشیرین و سرپل ذهاب، شهروندان دو کشور از لحاظ زبانی، مذهبی و قومی اشتراکات فراوانی با هم دارند.

این قرابت های فرهنگی و زبانی موجب شده تا از گذشته های دور تعاملات مختلف اقتصادی و فرهنگی بین ساکنان این خطه برقرار بوده و تجارت چمدانی (کولبری) از مهمترین شیوه های تجارت اقتصادی دو طرف باشد.

این شیوه از تجارت هر چند که در برخی از مناطق مختلف استان رواج دارد اما نوع نگاه مسوولان به کولبرها و سوءاستفاده برخی فرصت طلبان از آنان موجب شده این تجارت نه تنها سودده نباشد بلکه در برخی از مواقع امنیت جانی افراد را نیز در خطر قرار خواهد داد.

از ده گذرگاه مرزی ایران با عراق و اقلیم کردستان، پنج گذرگاه آن در استان کرمانشاه قرار دارد اما با این وجود استان از یک منطقه آزاد تجاری که بتواند دروازه ای برای ورود به بازار عراق و اقلیم محسوب شود، محروم است.

هر چند که در این سال ها طرح منطقه آزاد قصرشیرین و اسلام آباد غرب از سوی نمایندگان این حوزه مطرح شده، اما شرایط این منطقه نشان می دهد برای راه اندازی این بازارچه ها و منطقه آزاد تجاری استان کرمانشاه راهی طولانی در پیش است.

همچنین تلاش برای راه اندازی بازارچه سومار و چند بازارچه مرزی دیگر در استان با تحولات کشور عراق و همه پرسی اقلیم کردستان در 25 سپتامبر 2017 به حالت تعلیق غیر رسمی درآمده است.

** گردشگری صنعت فراموش شده استان

در کنار کشاورزی و تجارت خارجی، گردشگری نیز بدون اغراق از ظرفیت های خاصی است که در صورت توسعه و فراهم سازی زیرساخت ها، نوید بخش آینده ای روشن برای توسعه و رونق اقتصادی استان کرمانشاه خواهد بود. این استان با وجود جاذبه های تاریخی مانند بیستون، طاقبستان، معبد آناهیتا، طاق گرا، کاخ یزدگرد، کاروانسرا های متعدد و ده ها اثر تاریخی دیگر می تواند علاقمندان به تاریخ را به کرمانشاه روانه کند.

ظرفیت های گردشگری در استان تنها به گردشگری تاریخی ختم نمی شود بلکه این استان سالانه پذیرای بیش از یک میلیون زائر عتبات عالیات است که برای پیاده روی اربعین عازم عراق می شوند.

موقعیت جغرافیایی استان و همجوار بودن با کشور عراق و اقلیم کردستان می تواند زمینه های جذب گردشگری سلامت در این استان را هموار کند. با وجود چنین ظرفیت هایی، مردم استان کرمانشاه به دلیل عدم بهره مندی از زیر ساخت های مناسب از عواید گردشگری در بخش های مختلف استان محرومند.

از دیگر ظرفیت های مغفول مانده این استان، فراموشی نقش کرمانشاه در جنگ تحمیلی است. هر چند که نخستین و آخرین روز جنگ تحمیلی در استان کرمانشاه بود اما میزان بازدید کاروان های راهیان نور از این استان، نسبت به جنوب و جنوب غرب کشور بسیار اندک است تا جایی که مسوولان راهیان نور و بسیاری از مقامات کشور استان خوزستان را به عنوان مقصد کاروان راهیان نور انتخاب می کنند و ظرفیت های گردشگری جنگ در این استان به نوعی مغفول مانده است. اگر زمینه های گردشگر پذیری استان بیش از گذشته فراهم شود، به یقین هتل داری، راهنمای تور گردشگری و بسیاری از مشاغل هم پیوند با گردشگری در استان فعال خواهد شد و این مهم تاثیر فراوانی بر کاهش میزان بیکاری خواهد داشت.

** انتظارات نخبگان بومی

انتخاب استاندار بومی برای استان کرمانشاه همواره یکی از رویاهایی بوده که مردم این دیار آرزوی تحقق آن دارند. این استان با وجود نخبگان فراوانی که در سطح ملی و بین المللی دارد در دولت های مختلف بعد از انقلاب اسلامی، بیش از یک استاندار بومی به خود ندیده است. انتخاب استاندار غیر بومی برای استانی که متشکل از مذهب، زبان و گویش های متفاوت است کار چندان ساده ای نیست زیرا درک تفاوت های فرهنگی این استان و آشنایی با آنان برای یک فرد غیر بومی سخت و زمانبر است.

این شرایط موجب شده تا در برخی از مواقع مدیر غیر بومی در استان کرمانشاه به راحتی نتواند با شرایط اجتماعی و فرهنگی این استان ارتباط برقرار کنند. البته مدیریت استان توسط نیروهای غیر بومی تنها به عالی مقام اجرایی دولت مربوط نیست بلکه مدیریت برخی از سازمان های مهم کرمانشاه نیز بر عهده افراد غیر بومی قرار دارد. با شرایط موجود استان کرمانشاه و مشکلاتی که ممکن است پیش روی مدیران غیر بومی قرار گیرد، اگر مدیران ارشد استان از نخبگان بومی و محلی باشند می توان انتظار داشت با توجه به شناختی که از منطقه دارند زمینه را برای برطرف کردن مشکلات فراهم کنند.

** جای خالی سرمایه گذاری خارجی

کرمانشاه به علت فراهم نبودن زیرساخت های سرمایه گذاری و برخی تصورات و ذهنیت ها مبنی بر عدم جذابیت های سرمایه گذاری در استان، از دستاوردهای سرمایه گذاری خارجی به ویژه دستاوردهای پسابرجامی محروم مانده است.

نبود ارتباط ریلی مناسب یکی از مشکلات این استان است با توجه به طبیعت کوهستانی استان، راه های ارتباطی آن نیز از دامنه های برف گیر عبور می کند و همین موضوع باعث شده که زمستان زاگرس در برخی از مواقع به مانعی برای تردد آسان تبدیل می شود.

در این زمینه سرمایه گذارانی که قصد صادرات یا ترانزیت محصول خود را دارند، حداکثر ظرف چند روز باید کالای خود را از مبدا به مقصد برسانند که این انتقال به خاطر نبود ترانزیت ریلی و جاده ای مناسب، ممکن است علاوه بر اتلاف زمان برای سرمایه گذار، هزینه های زیادی داشته باشد.

هر چند از دهه های پیشین طرح راه آهن تهران - بغداد برای تسهیل در تجارت و ارتباط دو کشور تصویب شد، اما تا کنون با وجود وعده های متعدد مسوولان، قطار به کرمانشاه نرسیده و این انتظار در شرایط کنونی به دستمایه طنز شبکه های اجتماعی استان تبدیل شده است.

دیگر طرح ناکام استان منوریل کلانشهر کرمانشاه است که ستون های سیمانی ساخته شده آن در بلوار شهر به یادگاری از اجرای این طرح ناتمام تبدیل شده است؛ مردم این استان طرح یاد شده را با آثار باستانی بیستون و طاقبستان مقایسه خواهند کرد.

** صنایع دستی؛ مزیتی چشمگیر

تنوع قومی و مذهبی استان در کنار آداب و رسوم و باورهایی که در این منطقه وجود دارد برای گردشگران می تواند جذابیت های فراوانی داشته باشد.

تولید نمد، گیوه و لباس های متنوع کردی در منطقه اورامانات، ساخت تنبور و ابزار های دستی در شهرستان دالاهو، تنوع زندگی و فرهنگ سنتی عشایری در گیلانغرب و قصرشیرین و بسیاری از صنایع دستی اقوام کرد و لک این استان می تواند زمینه را برای اشتغال هزاران نفر در استان فراهم کند. اما این ظرفیت ها به خاطر سبک زندگی نوین مردم آن دیار و کم توجهی به بخش گردشگری استان، این روزها رکود بازار را تجربه می کند.

در کنار کم توجهی به صنایع دستی استان، از کرمانشاه به عنوان استانی بیگانه با صنعت یاد می کنند تا جایی که رشد صنعتی استان پایین تر از متوسط کشور قرار دارد. براساس آمارهای منتشر شده رتبه صنعتی کرمانشاه در بین 30 استان کشور در جایگاه هجدهم است. مشکل دیگر استان تمرکز بیش از 60 درصد صنایع در مرکز استان است.

در پایان باید گفت رشد فزاینده بیکاری استان کرمانشاه در سایه ظرفیت های یاد شده موجب شکل گیری بحرانی های فراوانی شده است که مهاجرت روستاییان، اعتیاد، طلاق و خودکشی مهمترین نمودهای آنها هستند.

برخی کارشناسان معتقدند که با وجود این ظرفیت ها، آمار فزاینده بیکاری این استان در کشور پذیرفتنی نیست، زیرا استان کرمانشاه سرشار از ظرفیت های اقتصادی است که بخشی از آن به مشاغل سنتی و ریشه دار مربوط است و برخی مانند گردشگری و تجارت بین المللی در جغرافیای و اقلیم این استان ریشه دارد.