ثبات و استواری فرهنگی با ترویج کتابخوانی
کتابخوانی از جمله عوامل پیشرفت جوامع انسانی است که سبب ثبات و استواری فرهنگی می شود و جایگاه کشورها را در عرصه بین المللی ارتقا می بخشد. به همین منظور میزان سرانه مطالعه در زمره شاخصه های توسعه قرار دارد و نقشی اساسی در ارتقای آگاهی و دانش افراد ایفا می کند.
کتاب، معیار سنجشی برای میزان دانش و معرفت انسان ها است و نقش مهمی در راه شکوفایی و بالندگی افراد و جوامع دارد به همین سبب فرهنگ استفاده از آن باید در کشور ترویج پیدا کند تا بتوان با گسترش نظام دانایی افراد، گام های اساسی در راه پیشرفت برداشت؛ زیرا توسعه فرهنگی و صنعتی با میزان کتابخوانی جامعه نسبت مستقیم دارد.
هر چند کتابخوانی در کشور وضعیت مطلوبی ندارد و مردم از خرید و مطالعه کتاب گریزان اند اما باید با عزم ملی امکانات سخت افزاری و نرم افزاری برای توسعه صنعت نشر و کتابخوانی در کشور مهیا کرد تا با اراده ملی حرکتی گسترده برای ساخت و تجهیز کتابخانه ها و نظام‌های نوین اطلاع‌رسانی تدارک دیده شود.
«علی اصغر شعردوست» سفیر سابق ایران در تاجیکستان و فعال فرهنگی معتقد است هر جامعه ای که خواهان پیشرفت و توسعه است و می کوشد تا در چرخه تکامل و پیشرفت قرار گیرد، باید برای کتاب و کتابخوانی، جایگاه ویژه ای قایل شود. در ادامه دیدگاه های وی درباره کتاب و فرهنگ کتابخوانی را مرور می کنیم.
**میزان گرایش به مطالعه یکی از شاخصه های توسعه
امروزه میزان گرایش به مطالعه از شاخصه های توسعه به شمار می‌رود. بررسی‌ها نشان می‌دهد سرانه مطالعه وضعیت مطلوبی در ایران ندارد و مردم از خرید و مطالعه کتاب استقبال نمی کنند و همچنین اقدام های لازم و جدی جهت ترویج و اشاعه فرهنگ مطالعه صورت نگرفته است. برای رفع موانع و ایجاد بستر لازم به منظور گسترش فرهنگ مطالعه، نهادهای مختلف از جمله خانواده، مدرسه ها و نظام آموزشی، کتابداران و رسانه های گروهی و ناشران باید همگی به طرف مشخصی حرکت کنند. حوزه کتاب و نشر در کشور در وضعیتی قرار دارد که می توان از آن به عنوان یک بحران یاد کرد. شواهدی نظیر سرانه پایین مطالعه، تعداد نامتناسب کتابخانه های عمومی، شمارگان پایین کتاب های منتشره، تعداد بالای ناشران غیرفعال و ... از جمله نشانه های این معضل هستند.
**ارایه راهکارهای مناسب در زمینه گسترش فرهنگ مطالعه
کتاب و کتابخوانی آینه تمام نمای رشد مدنیت، فرهنگ و تمدن بشری به شمار می رود. هر جامعه ای که خواهان پیشرفت و توسعه است و می کوشد تا در چرخه تکامل و پیشرفت قرار گیرد، باید برای این مؤلفه تعیین کننده، جایگاه ویژه ای قایل شود که غفلت از آن باعث شده تا جامعه در عرصه فرهنگ و تمدن ارج و اعتباری نداشته باشد و از همین رو دست اندرکاران و طراحان سیاست های کلان بایستی برای حوزه فرهنگ اولویتی خاص در نظر بگیرند.
**ضرورت نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی در کودکان
آموزش از کودکی و نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی به عنوان کلید ورود به جهانی دیگر برای کودکان به شمار می رود که باید به وسیله نظام آموزشی به آن پرداخته شود. همچنین اهمیت به جایگاه نویسندگان حوزه کودک و تصویرگران کتاب می تواند بستری برای شکل گیری آینده روشنی برای کشور باشد. وجود کتابخانه های سیار روستایی، وسایل حمل و نقل عمومی، کتابخانه های عمومی شهرهای بزرگ، تلفیق قالب دیجیتال با محتوای دیجیتالی از جمله راه های گسترش فرهنگ کتابخوانی در میان کودک محسوب می شود.
**نقش رسانه ها و نهادهای آموزشی در گسترش فرهنگ کتابخوانی
دشوارترین وظیفه در اشاعه فرهنگ کتابخوانی در هر جامعه‌ای بر عهده مدارس و نظام آموزش و پرورش آن جامعه است. اگر دانش آموز در مدرسه با کتاب آشنا شده و لذت مطالعه، خودآموزی و افزایش معلومات عمومی را درک کند به مطالعه بسیار اهمیت می دهد. از نظر کارشناسان برای بهبود نابسامانی‌های موجود در نظام آموزشی و گسترش فرهنگ مطالعه با غنی کردن کتابخانه های مدارس، برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب در کلاس‌های درس، اهدای کتاب به دانش آموزان به عنوان جایزه، دعوت از نویسندگان و اهل قلم جهت ایراد سخنرانی در مدارس، معرفی و تقدیر از اعضای فعال کتابخانه های مدارس و... می‌توان به این مهم رسید.
ترویج فرهنگ کتابخوانی یکی از مهمترین وظیفه هایی است که نهادهای آموزشی باید توجه ویژه ای به آن داشته باشند نهادهایی که اگر جایگاه واقعی خود را پیدا کنند و امکانات لازم و گستردگی متناسب با رشد جمعیت را به دست آورند می توانند باعث ایجاد تحول شوند. در ادامه دیدگاه های «نسترن زمانی راد» معاون کتابخانه مرکزی دانشگاه تربیت مدرس تهران را درباره نقش نهادها در ترویج فرهنگ کتابخوانی را از نظر می گذرانیم.
**نهادهای مسوول در ترویج فرهنگ کتابخوانی
نمی توان نقش آموزش و پرورش ودیگر نهادها را در ترویج فرهنگ کتابخوانی نادیده گرفت. کودکان تا زمانی که سواد خواندن و نوشتن ندارند، به وسیله مادران خود به دنیای قصه ها وارد می شوند و داستان کتاب ها را بارها و بارها از زبان آنان می شنوند اما زمانی که پا به مدرسه می گذارند و با حرف ها، کلمه ها و جمله ها آشنا می شوند، نقش مدرسه در ایجاد انگیزه و علاقه به مطالعه در کودکان پر رنگ تر خواهد شد. البته اگر اولیا و آموزگاران، اهل مطالعه باشند، الگوهای خوبی برای فرزندان محسوب می شوند.
استفاده از شیوه های جذاب مثل بازدید از کتابخانه محله ها و برگزاری برخی از کلاس ها در کتابخانه و آموزش با استفاده از کتاب های مرجع، شرکت در نمایشگاه های کتاب و انتخاب کتاب به وسیله خود دانش آموزان، برگزاری مسابقات کتابخوانی و تشویق کودکان، دادن کتاب به عنوان هدیه و ... می تواند راه هایی برای شکل گرفتن فرهنگ مطالعه در کودکان باشد.
**پیشرفت کشور در سایه توسعه فرهنگ کتابخوانی
مردم باید بدانند، کتاب و کتابخوانی راهی برای پر کردن اوقات فراغت نیست و به این مقوله مهم نباید به عنوان سرگرمی نگاه کرد، بلکه این امر بایستی زیربنای هر برنامه ریزی اصولی، اجتماعی و توسعه ملی قرار گیرد. اگر بتوان جامعه را به کتاب و کتابخوانی تشویق کرد، می توان به پیشرفت کشور امیدوار بود و در صورتی که فرهنگ کتاب و مطالعه در جامعه رونق پیدا کند و علاقه مندان زیادی به آن روی بیاورند، این عوامل سبب توسعه کشور و سرفرازی ملت خواهد شد.
کتابگردی نیز به عنوان یک برنامه فرهنگی با حضور و مشارکت مردم و مسوولان می تواند باعث تقویت فرهنگ کتابخوانی در جامعه شود. در همین ارتباط دیدگا های «مسعود کوثری» مدیر انتشارات علمی و فرهنگی و استاد ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران را در این باره جویا می شویم.
**رجوع به کتاب های کاغذی
یکی از پیامدهای ناخواسته تکنولوژی ارتباطی توجه به مطالب آنلاین و دوری از کتاب بوده است و با توجه به اینکه قشر جوان جامعه نیز بیشتر با این تکنولوژی ها ارتباط دارند و آنها بیش از دیگران نیازمند این هستند که کتاب مطالعه کنند، این می تواند به عنوان زنگ خطری برای کم عمق شدن سواد فرهنگی در جامعه باشد به همین سبب برنامه ریزی برای بازگشت و رجوع به کتاب های کاغذی که میراث هزاران ساله جوامع بوده ضروری است و این مهم در سایه روز کتابگردی و اهمیت دادن به آن امکان پذیر می شود زیرا مردم در این روز به این امور توجه می کنند.
**کتابگردی و ترویج فرهنگ خرید کتاب
حضور عملی و میدانی مسوولان در روز کتابگردی در کتابفروشی ها و تعامل آنها با یکدیگر مسوولان را با مشکل ها و تنگناهای این حوزه از نزدیک آشنا می کند. بنابراین دلسوزی و صحبت های آنها که بدون حضور میدانی انجام می شود کافی نیست و حضور آنها به همراه مردم در چنین روزهایی باعث تقویت و ترویج خرید کتاب و فرهنگ کتابخوانی می شود.