گزینه های روی میز ایران پیش روی شرکای برجامی

کمتر از بیست روز دیگر برای تمدید تعلیق تحریم های هسته ای ایران باقی مانده است.دونالد ترامپ هشدار داده است که یا باید متحدان اروپایی وی نواقص و ایرادات برجام را رفع کنند و یا دیگر وی در 12 می تعلیق تحریم های هسته ای ایران را تمدید نخواهد کرد.

رئیس جمهور آمریکا پیش از این سه بار تعلیق تحریم های هسته ای ایران را تمدید کرده است با این حال دولت آمریکا هر بار و برای خالی نبودن عریضه، افراد و نهادهای ایرانی را به بهانه های واهی تحریم کرده است.

نکته ای که شرایط کنونی را با نوبت های پیشین تمدید تعلیق تحریمهای هسته ای متفاوت می کند این است که شاهد چینش جدیدی از بازهای ضد ایرانی در تیم همکاران ترامپ هستیم.

رکس تیلرسون وزیر خارجه و مک مستر مشاور امنیت ملی ترامپ که چهره های معقولتری در اطرافیان ترامپ بودند جای خود را به جان بولتون و مایک پمپئو داده اند که هر یک تلاش م یکنند در ضدیت با ایران از دیگری پیشی بگیرند.

در این بین تصمیم ناگهانی کیم جونگ اون رهبر کره شمالی در مورد توقف آزمایش های اتمی و موشکی بالستیک قاره پیما همزمان با نزدیک شدن به اجلاس سران دو کره و همچنین نشست رهبران آمریکا و این کشور، جهان را شگفت زده کرده است.علیرغم تفاوت های آشکاری که بین ایران و کره شمالی وجود دارد، برخی از ناظران مسائل بین الملل نحوه مواجهه دولت ترامپ با توافق هسته ای(برجام ) را در مذاکرات پیش روی واشنگتن پیونگ یانگ بی تاثیر نمی دانند چرا که بدعهدی های یکی دو سال اخیر آمریکایی ها در توافقی که با ایران امضا کرده اند پیش چشم آنها قرار دارد.

در چنین فضایی تروئیکای اروپایی هم در حال تلاش برای حفظ توافق هسته ای به عنوان یکی از دستاوردهای سیاسی اتحادیه اروپایی است. طی ماه های اخیر اروپایی ها برای جلب رضایت ترامپ همنوایی هایی با وی درباره فعالیت های موشکی و نفوذ منطقه ای ایران داشته اند و در همین راستا از زمان تیلرسون در وزارت امور خارجه آمریکا گفت و گوهایی هم بین واشنگتن با سه کشور اروپایی آغاز شد که این گفت و گوها به گفته یک دیپلمات اروپایی هنوز به پایان نرسیده است. با این حال پیشنهاد جلب رضایت ترامپ از طریق اعمال فشار و تحریم بر علیه ایران هم مورد موافقت سایر اعضای اتحادیه اروپا قرار نگرفته است.

در همین راستا امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه که مناسبات نزدیکی با ترامپ دارد امروز راهی واشنگتن می شود و آن طور که شبکه تلویزیونی فرانس 24 گزارش داده است گفت وگو درباره توافق هسته ای (برجام) مهمترین هدف وی در این سفر سه روزه خواهد بود.

این در حالی است که یک دیپلمات آمریکایی گفته است مذاکرات آمریکا با کشورهای اروپایی برای بررسی نگرانی های واشنگتن در خصوص توافق هسته ای ایران پایان نیافته است.

مکرون پیش از سفر و در مصاحبه با شبکه خبری فاکس نیوز تاکید کرد:«در این سفر از ترامپ خواهم خواست تا در تصمیم خود مبنی بر خروج از توافق هسته ای با ایران بازنگری کند و در این توافقنامه باقی بماند».

ظاهرا گفت و گو درباره توافق آب و هوایی که ترامپ از آن خارج شده و همچنین مبارزه با تروریسم از دیگر محورهای گفت و گوهای رهبران فرانسه و آمریکا در این سفر خواهد بود مکرون در این سفر تلاش خواهد کرد تا ترامپ را به عدم خروج سریع از سوریه مجاب کند کما اینکه ادعا کرده است:«اگر به طور قطعی و زودهنگام از سوریه خارج شویم بدون شک زمینه را برای ایران و بشار اسد و نیروهای او مهیا می کنیم و آنها جنگ دیگر به راه خواهند انداخت».

این اظهارات در حالی مطرح می شود که وزیر امور خارجه کشورمان پیش از آن و در گفت و گویی اظهار کرد:«ما در سوریه هستیم تا به مساله ای برسیم که برای جامعه بین الملل اهمیت دارد و آن جلوگیری از برد تروریست هاست و هر آن این موضوع برطرف شود ما بدون چشم داشت به خاک هیچ کشوری خارج می شویم. این حقیقت که ما در هیچ جایی که پیروز شده ایم پرچم خود را نیفراشته ایم نشان می دهد که ما نظری به خاک جایی نداریم.

اگر نیازی به حضور حزب الله در سوریه نباشد آنها دلیلی برای ماندن ندارند. آنها کشور خود و خانه خود را برای دفاع و ساختن دارند».

بوریس جانسون وزیر امور خارجه انگلیس هم که برای شرکت در نشست گروه 7 به کانادا سفرکرده، روز یکشنبه در دیدار با «جان سولیوان» سرپرست وزارت خارجه آمریکا درباره ایران گفت‌وگو کرده است.

این در حالی است که آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان هم قرار است طی روزهای آینده راهی آمریکا شود تا ترامپ را مجاب به ماندن در توافق هسته ای کند.

در همین چهارچوب هایکوماس وزیر امور خارجه آلمان هم به خبرنگاران گفته است:«هدف ما این است که شرایطی را ایجاد کنیم توافق هسته‌ای (برجام) حفظ شود و ایالات‌متحده آمریکا در آن باقی بماند».

 همزمان با فرارسیدن موعد تمدید تعلیق تحریم های هسته ای ایران از سوی رئیس جمهور آمریکا و تشدید فعالیت های دیپلماتیک تروئیکای اروپایی محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان هم راهی آمریکا شده و فصل جدیدی از دیپلماسی را برای حفظ منافع ملی کشورمان رقم زده است. طی ماه های اخیر به ویژه اتفاقات و مسائل زیادی در حوزه برجام رخ داده است.تلاش های آمریکای ترامپ برای از بین بردن این توافق، رایزنی های اروپایی ها در آمریکا برای جلب رضایت ترامپ، گزینه های روی میز ایران ، مسائل منطقه ای و مبارزه با تروریسم از مهمترین مسائلی است که باید مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص آنها برای افکار عمومی غرب تبیین شود. وزیر امور خارجه در سفر به نیویورک در گفت و گو با رسانه ها به تبیین مواضع جمهوری اسلامی ایران در باره این مسائل پرداخت؛رئیس دستگاه دیپلماسی در همان بدو ورود به آمریکا از انتخابهای گسترده ایران گفت و تاکید کرد که واکنش ایران و جامعه بین المللی به خروج احتمالی آمریکا از برجام« بسیار ناخوشایند»خواهد بود.

تعبیر واکنش ناخوشایند ایران به خروج احتمالی آمریکا از برجام مورد توجه بسیاری از رسانه ها و محافل خبری قرار گرفت.

ظریف در گفت و گو با سی بی اس درباره واکنش ناخوشایند ایران اظهار کرد:(این کار) اول از همه، به انزوای ایالات متحده در جامعه بین المللی منجر خواهد شد.

دلیلی که ترامپ رئیس جمهوری از این توافق در 15 ماه گذشته خارج نشده است بر خلاف این واقعیت که او این قرارداد را دوست نداشت، این واقعیت است که همه به دولت توصیه کرده اند که این یک توافق دوجانبه بین ایران و آمریکا نیست و از بین رفتن آن، از سوی جامعه بین الملل به عنوان نشانه ای از این که ایالات متحده شریک قابل اعتماد در جامعه بین المللی نیست، دیده می شود.

وی دراین گفت و گو تصریح کرد که«اگر مزایای این توافق برای ایران کاهش یابد، هیچ دلیلی وجود ندارد که ایران در این توافق باقی بماند.از آنجا که برای ما یک توافق یک جانبه پذیرفتنی نیست ».

مذاکرات اروپایی ها برای مجاب کردن آمریکا به ماندن در توافق هسته ای و اینکه آیا ایران چنین توافقی را خواهد پذیرفت سوالی بود که با پاسخ نه محمد جواد ظریف مواجه شد رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان با اشاره به اقدامات ترامپ برای منصرف کردن شرکای اقتصادی از کار با ایران و نقض آشکار توافق هسته ای گفت: اگر اعضای اروپایی توافق هسته ای(E3) بخواهند کاری انجام دهند این است که این توافق را پایدار سازند. پایدار سازی این توافق هم توجه به درخواست های اضافی آمریکا نیست بلکه این است که ایالات متحده را به انجام تعهدات خود تحت برجام وادار سازند.

ظریف تصریح کرد: اگر ایالات متحده این پیام را به جامعه بین المللی ارسال کند، این یک سابقه بسیار بد خواهد بود که طول و یا مدت هر توافقی به مدت زمان ریاست جمهوری بستگی دارد. این بدان معناست که هرکسی قبل از شروع مذاکره با ایالات متحده حداقل دوبار فکر کنند. از آنجا که مذاکرات شامل داد و ستد است، برای کسی پسندیده نیست که بدهند اما گرفتنشان تنها موقتی باشد.

ظریف این را هم گفت که:« بقیه دنیا نمی توانند از ما بخواهند به طور یک جانبه و یک طرفه توافقی را اجرا کنیم که قبلا فسخ شده است».

رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان درباره علت عدم پذیرش دیدار ترامپ با روحانی هم گفت: او سخنرانی بسیار منفی و توهین آمیز را در ابتدای مجمع عمومی انجام داد و همان حال خواستار نزدیک شدن به ما بودند، ما معتقدیم که اولین الزام برای هر نشست دو جانبه، احترام متقابل است و اگر رئیس جمهوری آمادگی تمرین این احترام متقابل را نداشته باشد، پس آن جلسه هیچ نتیجه مثبتی ایجاد نخواهد کرد.

وی درباره انتصابات اخیر ترامپ هم گفت:ایالات متحده نشانه های زیادی اعم از انتصاب ها و بیانیه ها فرستاده است که به ما و جامعه بین المللی نشان می دهد که ایالات متحده در مورد تعهدات بین المللی خود جدی نیست.

وزیر امور خارجه در گفت و گو با المانیتور هم با بیان اینکه با المانتیور اظهار کرد:دولت ترامپ اساسا با سیاست های خود در یک سال و نیم گذشته جلوی اثربخشی برجام را گرفته است و تهران هر اقدامی بکند از دید برجام توجیه شده خواهد بود.

ظریف ‌همراهی های اخیر آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان و امانوئل مکرون رییس جمهوری فرانسه با ترامپ برای افزایش فشار بر ایران بر سر سیاست های منطقه ای و برنامه موشکی را اقداماتی انحرافی دانست و گفت:آنها به جای تلاش برای خشنود کردن ترامپ، باید از فرصت ملاقات با ترامپ استفاده کرده و او را تشویق کنند تا به تعهدات خود تحت برجام عمل کند، زیرا تلاش برای خشنود کردن ترامپ او را به سمت قدم برداشتن در مسیر غلط هدایت می کند.

**گزینه های روی میز ایران

شاید بتوان صریحترین و روشن ترین واکنش ایران به احتمال خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریمهای هسته ای را در گفت و گوی ظریف با نیویورکر مشاهده کرد که گفت:«اگر آمریکا قصد دارد از توافق هسته‌ای خارج شود باید با پیامدهای آن نیز روبرو شود».

محمد جواد ظریف در این گفت و گو خاطرنشان کرد:« اگر ترامپ از توافق خارج شود، ایران سه انتخاب دارد، اول اینکه می‌تواند توافق را کنار بگذارد، از پایبندی دست بکشد و غنی‌سازی اورانیوم خود را از سر بگیرد و یا حتی آن را افزایش دهد.

گزینه دوم ایران این است که از ساز و کار موجود در توافق استفاده کند که به هر یک از طرف‌ها اجازه می‌دهد که تا یک شکایت رسمی در کمیسیونی که برای رسیدگی به نقض توافق ایجاد شده است، مطرح کند.

انتخاب سوم ایران این است که این کشور می‌تواند تصمیم به خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای بگیرد، اما تهران هنوز تصمیمی درباره اینکه باید کدام یک از گزینه‌ها را انتخاب کند را نگرفته است».