تعطیلی قریب الوقوع اتاق‌های فرار در ایران؟
استانداری تهران از تشدید نظارت ها بر مجوز و برنامه‌های مراکز «اتاق فرار» خبر داد و اعلام کرد قرار است کارگروهی متشکل از نهادهای اطلاعاتی، انتظامی و اجرایی ضمن تشدید سازوکارهای نظارتی بر عملکرد این مراکز، با مراکز غیر قانونی برخورد کند. سوال اینجاست که مگر در «اتاق‌های فرار» چه خبر است؟
اتاق‌های فرار جزو بازی‌های جدی طبقه‌بندی می‌شود که هدف غایی و نهایی‌اش آموزش است نه سرگرمی. امروزه بسیاری از سازمان‌ها در جهان از این اتاق‌های معمایی برای تیم‌سازی و توسعه مهارت‌هایی مانند همکاری، ارتباط، تصمیم‌گیری، توانایی حل مسأله و استقامت در تیم خود استفاده می‌کنند.
«ا تاق فرار » چیست؟
اتاق‌های فرار، در واقع یک شیوه جدید داستان‌سرایی است؛ با آمیزه‌ای از چالش، هیجان و از همه مهمتر تعامل اجتماعی. به‌محض اینکه وارد یک اتاق جدید می‌شوید، در جهانی تازه غوطه‌ور خواهید شد که گاه شبیه فیلم‌های پرفروش هالیوودی است و به همین دلیل خیلی عجیب نیست که چرا عده‌ای معتاد این بازی شده‌اند.
بازی «اتاق‌های فرار» امروزه در اغلب کشورها با داستان‌های متفاوت، مردم زیادی را به خود جلب کرده و آنها را تشویق می‌کند برای ۶۰ دقیقه از قالب همیشگی خود بیرون بیایند و در فضایی اسرارآمیز، هوش، مهارت و روحیه کارِ تیمی خویش را آزمون و البته تقویت کنند.
آنچه سبب محبوبیت حداکثری این بازی شد، علاوه بر داستان‌ها و معماها، امکان فرار از زندگی عادی و واقعی برای بازیکنان بود؛ چون مردم دیگر نمی‌خواستند بنشینند و تماشا کنند؛ آنها می‌خواستند قهرمان ماجراهای خود شوند و در دل توطئه‌هایی قرار بگیرند که قبلا فقط در فیلم‌ها دیده بودند. شهروندان در این «سرگرمی تجربی» می‌توانند از زندان فرار کنند، در سرقت‌های هنریِ جسورانه شرکت کنند، با زامبی‌ها بجنگند، یک قاتل زنجیره‌ای را به دام بیاندازند، تونل‌های مخفی زیر یک قصر قدیمی را برای یافتن گنج زیر و رو کنند و خیلی چیزهای دیگر.
«اتاق فرار» و جذب توریست
امروز شماری از کشورها، اتاق‌های فراری ساخته‌اند که یکی از جاذبه‌های گردشگری و توریستی‌شان به شمار می‌آید. این اتاق‌های جادویی برای اینکه مقصد خوبی برای جهانگردان باشند، علاوه بر سرگرم‌کنندگی، چندزبانه هم هستند. اتاق‌های فراری نیز طراحی شده‌اند که در یک کشور نیستند؛ یعنی به صورت یک معمای چند مرحله‌ای طراحی شده‌اند که هر مرحله‌اش در یکی از کشورها جانمایی شده که گاه در قاره‌های مختلفی هستند. حتی اتاق فرارهایی طراحی شده که بازیکنان می‌توانند ۱۵ سال در آن بازی کرده و سرگرم شوند.
این بازی، صنعت‌های جانبی گردشگری را هم درگیر خود کرده است؛ برای نمونه هتل هیلتون اورلاندودر فلوریدای آمریکا، در بازه‌های زمانی مشخص اقامتگاه ۱۴۲۴ اتاقه و ۱۹ طبقه‌ای خود را به یک اتاق فرار غول پیکر تبدیل کرده و به جای مسافر، پذیرای بازیکنانی می‌شود که از فلوریدا گرفته تا سایر ایالت‌های امریکا، متقاضی شرکت در یک بازی مهیج هستند.
«اتاق فرار» در ایران
امروز در کشور ما نیز اتاق های فرار زیادی هستند که می‌توان با یک تلفن یا از طریق اینترنت در آن ثبت‌نام کرد. اگرچه این پازل‌های مکان‌محور می‌توانند تمرین خوبی برای واکنش به موقعیت‌های پرمخاطره و چالش‌برانگیز باشند همچنین می‌توانند مهارت‌های ارتباطی، مدیریت پروژه، حل مسئله و مقابله با چالش‌های پیچیده را تقویت کنند، اما برخی واقعیت‌ها یا رویدادها در این حوزه حساسیت نهادهای اجرایی و اطلاعاتی را به‌دنبال داشته است.
ویژگی بازی‌های هوشمند جدید بویژه بازی اتاق فرار این است که با ادراک‌سازی افراد را تحت تأثیر قرارداده و به‌صورت ناخودآگاه منجر به تغییراتی در حوزه ادراک، احساسات و رفتار شهروندان شود. همین ویژگی موجب شده تا بهره‌گیری از این‌ظرفیت صرفا در دایره سرگرمی، تجارت یا حتی آموزش های متعارف محدود نشود و از آن در چارچوب برنامه‌هایی که بیشتر ماهیت امنیتی و بسیج‌کنندگی سیاسی دارد نیز استفاده شود.
موارد متعددی در سراسر جهان می‌توان برشمرد که با بهره‌گیری از ظرفیت بازی های هوشمند از جمله اتاق‌های فرار برای آموزش غیر مستقیم گروه‌های اجتماعی یا سنی مشخص برای مقاصد خاص سیاسی و امنیتی استفاده و به‌عبارت درست‌تر سوءاستفاده شده است.
یکی از موارد بحث‌برانگیز، فعالیت «اتاق فرار»های بدون مجوز است که در کشورمان به‌صورت زیرزمینی فعالیت کرده و به‌نوعی از سازوکارهای قانونی و نظارتی فرار کرده‌اند. برخی تحلیلگران نیز معتقدند شماری از داستان‌هایی که بستر طرح معما در این بازی هستند، نه تنها با روح و جان‌مایه فرهنگ ایرانی-اسلامی سازگار نیست، بلکه گاه در تناقض با آموزه‌های اخلاقی و اسلامی نیز قراردارد؛ از جمله رواج خرافات، شیطان‌پرستی ، روابط خارج از عرف و شرع و ... . حضور توأمان دختران و پسران عمدتا نوجوان در اتاق‌های تاریک فرار یکی دیگر از نگرانی‌های مطرح‌شده در این بازی است. با این‌حال تمام این موارد باعث نمی‌شود که صورت‌مساله پاک شده و از ظرفیت این بازی محبوب برای آموزش، فرهنگ‌سازی و سرگرمی استفاده نشود.
