تاریخ مد؛ زیردامنی که هزاران زن را در قرن نوزدهم به کشتن داد
اولین بار روزنامه تایمز هشدار داد هر هفته به طور متوسط سه نفر براثر آتش گرفتن زیردامنی می‌میرند
زیردامنی حلقه‌ای که در قرن نوزدهم در میان زنان ثروتمند ویکتوریایی رایج شد، یکی از خطرناک‌ترین روندهای مد در آن زمان بود. این دامن‌ها به‌دلیل طراحی حجیم و پیچیده‌شان نه‌تنها حرکت و فعالیت زنان را محدود می‌کردند، که جان آن‌ها را هم به خطر می‌انداختند.
با اینکه می‌گویند ملکه ویکتوریا (۲۴ مه ۱۸۱۹ – ۲۲ ژانویه ۱۹۰۱) این روند مد را نمی‌پسندید، زیردامنی حلقه‌ای (crinoline، شیفون ضخیم آهاردار) در دهه ۱۸۵۰ طرفداران زیادی داشت و به معنای واقعی کلمه پوشش زنان را در دهه بعد شکل داد. از آنجا که دامن‌ها روزبه‌روز حجیم‌تر می‌شدند و لایه‌های معمولی پارچه دیگر پاسخ‌گوی این نوع دامن‌ها نبودند، در سال ۱۸۵۶ کرینولین قفسی در مقام جایگزینی مناسب برای لایه‌های متعدد پارچه ظاهر شد.
به گزارش موزه ویکتوریا و آلبرت، کرینولین، که نامش را از موی اسب (crin) گرفته است، در آغاز با لایه‌های بافته‌شده موی این حیوان ساخته می‌شد اما بعدها از مواد دیگری مانند حلقه‌های فولادی، استخوان نهنگ و کائوچو ساخته شد تا به‌اندازه کافی مستحکم باشد تا دامن‌های حجیم را بدون نیاز به زیردامنی‌های پارچه‌ای سنگین تحمل کند.
در ابتدا این نوع زیردامنی‌ها فقط برای اشراف و ثروتمندان که به کمک ندیمه‌هاشان لباس می‌پوشیدند مناسب بود، اما بعدها تغییراتی در ساختار آن پدید آمد تا زنانی هم که خدمتکار نداشتند بتوانند به‌تنهایی آن را بپوشند.
در ادامه چرخ‌خیاطی به تولید انبوه و ارزان این زیردامنی‌ها کمک و خرید آن را برای طبقه متوسط هم مقرون‌به‌صرفه کرد تا جایی که پوشیدن آن همه‌گیر شد و نوعی «جنون زیردامنی» به راه انداخت. احتمالا اقبال عمومی به آن باعث شد دیگر آن خاص بودن اولیه را نداشته باشد و سرانجام تا حوالی سال ۱۸۸۰ با تغییراتی در شکل و اندازه از مد افتاد.
ساختار و مواد استفاده‌شده در زیردامنی حلقه‌ای
زیردامنی‌های حلقه‌ای اولیه از موی ضخیم اسب ساخته می‌شدند، اما در گذر زمان، با استفاده از فولاد نازک و استخوان نهنگ، ساختاری قفس‌مانند ساخته شد تا وزن و ضخامت این زیردامنی‌ها کاهش دهد. این مواد سبب می‌شدند که دامن‌ها به شکلی اغراق‌آمیز حجیم شوند، اما همچنان قابلیت حرکت را محدود می‌کردند. این دامن‌های حجیم در کنار کرست های تنگ باعث می‌شد کمر زنان باریک‌تر از همیشه به نظر بیاید.
با اینکه زیردامنی‌های حجیم در آن زمان نماد ثروت و قدرت محسوب می‌شدند، اما به دلایلی مانند ایجاد محدودیت‌های فیزیکی و حتی خطرات جانی استفاده از آن‌ها با انتقاد بسیار روبه‌رو شد.
خطرات و پیامدهای پوشیدن کرینولین
زیردامنی حجیم به دلیل اشتعال‌پذیری پارچه و ساختار پیچیده‌شان برای زنان خطرات جانی به همراه داشتند. بسیاری از زنان ترجیح می‌دادند از مواد مقاوم در برابر آتش استفاده نکنند، چراکه این مواد زیبا و جذاب نبودند. این امر به حوادثی منجر شد که در آن‌ها زنان براثر آتش گرفتن زیردامنی جانشان را از دست دادند. به گفته فلورانس نایتینگل، یکی از زنان پیشرو در جهان پزشکی، در طول یک سال نزدیک به ۶۳۰ زن براثر آتش‌سوزی کرینولین جانشان را از دست دادند.
نیویورک تایمز اولین بار پدیده تلفات ناشی از کرینولین را در سال ۱۸۵۸ گزارش کرد، زمانی که یک زن جوان بوستونی دامنش با شعله‌های شومینه آتش گرفت و در عرض چند دقیقه به‌کلی سوخت و جانش را از دست داد. در طی دو ماه ۱۹ مورد مرگ از این نوع در انگلستان ثبت شد. تایمز در آن زمان هشدار داد هر هفته به طور متوسط سه نفر براثر آتش گرفتن زیردامنی می‌میرند. تراژدی مشابهی اندکی پس از آن در فیلادلفیا رخ داد، زمانی که ۹ رقاص باله در تئاتر کانتیننتال در آتش سوختند.
تاثیرات اجتماعی و فرهنگی
استفاده از کرینولین‌ها نمادی از محدودیت‌های اجتماعی و فیزیکی بود که زنان در دوران ویکتوریا با آن مواجه بودند. این دامن‌ها که نماد طبقه اجتماعی و تمکن مالی بودند، علاوه بر محدودیت‌های فیزیکی، زن‌ها را در چارچوب‌های اجتماعی سخت‌گیرانه قرار می‌دادند. این محدودیت‌ها بعدها باعث شد که زنان برای داشتن لباس راحت‌تر و کاربردی‌تر مبارزه کنند.
این دامن‌ها اگرچه در زمان خود نمایانگر زیبایی و ثروت بودند، اما با محدودیت‌هایی که ایجاد می‌کردند به‌تدریج از مد افتادند. امروزه زیردامنی بخشی از تاریخ مد شناخته می‌شوند، اما درس‌هایی که هنگام استفاده از آن‌ها گرفته شده همچنان در دنیای مد و طراحی لباس تاثیرگذار است و گاه‌به‌گاه در سکوهای مد به‌خصوص در هفته مد فاخر به روی صحنه می‌آید.
