توسعه تولید خاویار ایرانی ؛ نمادی از اقتصاد مقاومتی ؛ درون زا و برونگرا

خاویار ایرانی  جلوه ای از از تمدن اقتصاد دریایی است که با ظرفیت و مزیت های ایرانی تولید می شود و بازار صادراتی ان هم همیشه منتظر است.

خاویار ایرانی را شاید بتوان نشان تمدن اقتصاد دریایی دانست و همچنان هم بالاترین میزان تولید خاویار با کیفیت بالا متعلق به ایران است.

ماهیان خاویاری فسیل‌هایی زنده‌ای هستند که از میلیون‌ها سال پیش در دریا حضور دارند.

تولید این محصول ایرانی در جهان شهره است و شرایط و دانش به روز تولید این محصول 40 سال است که بومی کشور ماست که هویت درون زا و برون گرا بودن را به خوبی نمایش می دهد و در توسعه اشتغال هم موثر است.

خاویار گران ترین غذای دنیا محسوب می شود و متاسفانه هم اکنون فرصت صادرات این محصول با ارزش از ما گرفته شده است.

این محصول نیز تحت تاثیر محیط پیرامونی دریای خزر و آلودگی ها زیست محیطی و از همه بدتر صید قاچاق ان قرار دارد.

دریای خزر بزرگترین منبع ماهیان خاویاری دنیا، 90 درصد خاویار جهان را تامین می‌کند و ایران در دهه 60 بیشتر از 200 تن در سال استحصال خاویار داشت که امروز تقریبا به محیط های پرورشی محدود شده است.

ایران در سال 1370 حدود 283 تن خاویار تولید می کرد که این آمار در سال 1385 به 14 تن رسید .در حال حاضر کمتر از سه تن خاویار در سال استحصال می شود و با این روند پیش بینی می شود در سال 1404 صادرات این محصول از بین می رود.

ورود سالانه پنج میلیون تن مواد آلاینده از استان‌های شمالی ایران به دریای خزر، زنگ خطر ناشی از مرگ تدریجی ذخایر این دریا را به صدا درآورده است .

با توجه به ارزش بالای غذایی ماهیان خاویاری ، یکی از منابع بالای درآمدی برای صادرکنندگان است و سبب شده است حجم تجارت غیرقانونی ماهی‌های خاویاری و خاویار در کشورهای حاشیه خزر بیشتر شود.

در زمان شوروی سابق سهم زیادی از آبها در اختیار این کشور بود و دولت شوروی قانون مدونی برای صید این دسته از ماهی‌ها وضع کرد و بعد از فروپاشی این سرزمین هر یک از کشورها قانون تازه‌ای تدوین کردند و همین مساله صید را افزایش داد.

افراد قاچاقچی حتی جنس نر و ماده این ماهی را نیز تشخیص نمی‌دهند و پس از صید بی‌درنگ اقدام به باز کردن شکم ماهی می‌کنند.

حتی تلاش مجمع بین‌المللی تجارت گونه‌های در حال انقراض سازمان ملل هم نتوانسته است صادرات خاویار و ماهی‌های خاویاری را محدود کند.

دانشمندان این مرکز پیشنهاد کردند سالانه تنها 100 ماهی استروژن _ خاویاری _ در کل دریای خزر صید شود و برخی دیگر نیز خواستار ممنوعیت صید این ماهی گرانقیمت شدند و طرح توسعه مزارع پرورش ماهی‌های خاویاری را ارائه دادند.

صید بی‌رویه، قاچاق خاویار، بازسازی نکردن ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر و افزایش آلودگی آب دریا در اثر فاضلاب کشورهای همسایه ایران از دلایل عمده خطر انقراض این‌گونه ماهیان است.

دانشمندان اعلام می کنند شمار ماهی‌های خاویاری در یک قرن اخیر 90 درصد کاهش یافته است و در صوت ادامه این روند تا 10 سال آینده هیچ ماهی تولیدکننده خاویار در دریای خزر باقی نخواهد ماند.

سهمیه بندی صید قانونی

در سال 2007 میلادی سهمیه صید ماهی‌های خاویاری در کشورهای حوزه دریای خزر یک‌هزار و 71 تن اعلام شد. 450 تن سهم ایران ، 286 تن سهم روسیه ، 182 تن سهم قزاقستان ، 90 تن سهم آذربایجان و 63 تن سهم ترکمنستان بود.

ایران اجازه دارد 47 درصد از تولید خود را به بازارهای صادراتی عرضه کند. طبق این قانون کشور روسیه 26.4 درصد ، قزاقستان 14.5 درصد، آذربایجان 7.3 درصد و ترکمنستان 4.8 درصد از تولید خاویار و ماهی خاویاری خود را به بازارهای جهانی عرضه می کردند.

ایران منادی نجات ماهیان خاویاری

ایران تنها کشوری است که به ارزش تمدن و جواهر اقتصاد دریایی یعنی ماهیان خاویاری توجه جدی دارد و مرکز شیلات ایران با راه اندازی مراکز تحقیقاتی برای تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری با هدف حفظ ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر تلاش می کند.

ایران به فناوری تولید خاویار پرورشی دست یافته است و البته در بحث حفاظت از این ماهیان خاویاری فقط دو کشور ایران و روسیه کار می‌کنند.

موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر هم برای تولید 20 هزار تن گوشت و 20 تن خاویار تاسماهیان در سال 1404 ، برنامه ریزی کرده است.

در افق چشم انداز 1404 پیش بینی می شود 20 هزار تن گوشت تاسماهیان و 20 تن خاویار در این موسسه تولید شود که فرصت بسیار مناسبی برای ایجاد اشتغال و تحقق اقتصاد مقاومتی است.

تولید خاویار در افزایش ثروت نقش قابل توجهی دارد و در بخش ماهیان خاویاری کشور می توان به صنایع جانبی جدید، اشتغالزایی ، ایجاد ثروت و افزایش قابل توجه بهره وری هم رسید.

این طرح ها تا دهها برابر هم قابل توسعه است.

ایران ، مسئول تدوین استاندارد خاویار در جهان

جمهوری اسلامی ایران به عنوان مسئول تدوین استاندارد خاویار در جهان انتخاب شده است و با هدف افزایش تولید خاویار، مراکز ماهیان خاویاری در کشور توسعه می‌یابد.

استانداردسازی تولید، بسته‌بندی، عرضه خاویار و تدوین دستورالعمل این استاندارد در سطح جهانی با تلاش متخصصان داخلی تعریف می‌شود.

قرار است بعد از این هر خاویاری که در عرصه جهانی مطرح می‌شود با استانداردی که جمهوری اسلامی ایران مبدا تعریف است، شناخته شود.

امید است گام‌های بزرگی در احیای خاویار ایران برداشته شود.

تولید خاویار پرورشی در ایران

موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور هم از تولید سالانه حدود دو تن خاویار پرورشی در مراکز پرورش ماهیان خاویاری کشور خبر داده و اعلام کرده است در سالهای اینده

شاهد افزایش میزان تولید خاویار پرورشی خواهیم بود.

با توجه به کاهش چشمگیر ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر و ممنوعیت صید تجاری این گونه با ارزش، توسعه پرورش ماهیان خاویاری به یکی از مهم ترین سیاست های اصلی سازمان شیلات ایران تبدیل شده است.

ذخایر ماهیان خاویاری بین پنج کشور حاشیه دریای خزر مشترک است و سالانه صید ماهیان خاویاری با هدف بازسازی ذخایر و تحقیقات از سوی کشورهای حاشیه دریای خزر شامل ایران، روسیه، ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان صورت می گیرد.

اما ایران بیشترین نقش را دارد و ترمیم ذخایر از دست رفته به زمان بسیار طولانی نیاز دارد که ممنوعیت صید ماهیان خاویاری می تواند در راه تحقق این هدف بزرگ بسیار موثر واقع شود.

روند ممنوعیت صید ماهیان خاویاری دریای خزر در دو سال آینده با توافق کشورهای حاشیه دریای خزر ادامه می یابد و در سی و ششمین اجلاس کمیسیون منابع زنده آبی دریای خزر که سال 2016 در قزاقستان برگزار شد، صید تجاری ماهیان خاویاری دریای خزر در سالهای 2016 و 2017 میلادی نیز ممنوع اعلام شد تا شاهد بازسازی ذخایر این گونه با ارزش دریای خزر باشیم.

یکی از مهم ترین راه های برون رفت از این وضعیت، توسعه پرورش ماهیان خاویاری است که می تواند تا حدود زیادی ضرر و زیان وارده به کشورهای حاشیه دریای خزر ناشی از قطع صادرات خاویار را جبران کند.

هم اکنون نیز پرورش ماهاین اویاری در دستور کار پنج کشور حاشیه دریای خزر است و

در سال های اخیر شاهد جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی بوده ایم.

پرورش ماهیان خاویاری پس از گذشت چند سال می تواند بازده اقتصادی بسیار خوبی برای سرمایه گذاران به همراه داشته باشد.

همچنین با حمایت سازمان شیلات ایران، لاروهای ماهیان خاویاری نیز برای پرورش از سوی مراکز تکثیر ماهیان خاویاری در اختیار پرورش دهندگان بخش خصوصی تحت حمایت سازمان شیلات ایران قرار می گیرد.

با تحقق اهداف در نظر گرفته شده از پرورش ماهیان خاویاری در سال های نه چندان دور شاهد تولید گوشت ماهیان خاویار و خاویار به مقدار قابل توجه جهت صادرات خواهیم بود که این امر باعث توسعه صنعت شیلات کشورمان خواهد شد.

توسعه پرورش ماهیان خاویاری در مراحل اولیه دارای رشد بسیار خوبی بوده است و

تولید حدود دو تن خاویار پرورشی در سال 94 نوید خوبی است.

پرورش ماهی خاویار با موفقیت در آب‌های شور بافق یزد هم انجام شده است.

دانش فنی تولید ماهیان خاویاری 45 سال است نزد کشور ما وجود دارد و ما در بخش عمل آوری می توانیم حرف اول دنیا را بزنیم و شرایط آب و هوایی و نیروی کار ارزان و برند تجاری خاویار ایران فرصت مناسبی برای تولید سودآور در کشور است.

هم اکنون در کشور مردم و بخش خصوصی به تولید و پرورش ماهی خاویاری و خاویار رغبت نشان می دهند و نخستین نمونه های ماهیان خاویاری پرورشی تولید شده است.

تا چند سال آینده تولید گوشت ماهی خاویاری و هم خاویار در کشور افزایش می یابد.

ایجاد بانک ژن ماهیان خاویاری در ایران

مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور از ایجاد بانک ژن ماهیان خاویاری در کشور خبر داده است.

بانک ژن به منظور حفاظت از گونه ماهیان خاویاری دریای خزر ایجاد شده است و دیگر گونه های دریای خزر مانند ماهیان کلیکا نیز نگهداری می شود.

جمعیت ماهیان خاویاری به لحاظ کاهش شدید ذخایر کلیکا ماهیان که غذای ماهیان خاویاری است به شدت تهدید می شود و کشورهای حوزه دریای خزر صید ماهیان خاویاری را به مدت 5 سال ممنوع کردند.

اما ایران در تولید بچه ماهیان خاویاری هم تلاش کرده و موفق بوده است و تولید بچه ماهی خاویاری در سالهای اخیر از 24 میلیون قطعه به 4 میلیون قطعه کاهش یافته و برای افزایش مجدد تولید این بچه ماهیان طرح اقدام ملی تدوین و برای تصویب به وزارت جهاد کشاورزی ارائه شده است.

در طرح اقدام ملی بر بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری ، بازسازی ذخایر کلیکاماهیان و مقابله با گونه مهاجم شانه دار در دریای خزر تأکید شده است.

سال اقتصاد مقاومتی ؛ تولید - اشتغال ؛ فرصت ارزشمندی است تا همه ظرفیت های اقتصاد فضای ایران برای خلق شاخص های برتر در عرصه عملکرد اقتصاد ملی و بین المللی ؛ مدیریت شود.