واکنش اروپا به نتیجه رفراندوم روز گذشته ترکیه / «سلطان» و خداحافظی با اتحادیه

 بر اساس اعلام نتایج اولیه شمارش آرای رفراندوم تغییر قانون اساسی در ترکیه که روز گذشته انجام شد، و بعد از شمارش حدود 99 درصد از آرا، حامیان تغییر قانون اساسی که خواهان تفونیض بخش مهمی از اختیارات حکومتی و حاکمیتی به رئیس جمهور این کشور بودند مجموعا 51.4 درصد از کل جمعیت رای دهنده ترکیه را شامل شده اند.

هر چند آقای اردوغان در نهایت و تا به اینجا توانسته است پیروزی خود در این کارزار مهم را مسجل کند، اما این نتیجه ضعیف در خصوص تغییراتی به این گستردگی و اهمیت نشان میدهد که حدود نیمی از جامعه ترکیه مخالفت صریح خود را با تغییرات مد نظر اردوغان به صراحت بیان کرده اند. نتیجه ای که نشان میدهد ترکیه همچنان یک جامعه به لحاظ سیاسی دو شقه و نا منسجم است.

نتایج و خروجی های این رفراندوم تقریبا مشخص است. اما مهمترین نتیجه آن این است که حداقل اردوغان اکنون این امکان را دارد که تا سال 2029 رئیس جمهور ترکیه باقی مانده و حکمرانی بر این کشور را ادامه دهد. اکنون اردوغان که حزب وی یعنی حزب عدالت و توسعه اکثریت در پارلمان ترکیه را از دست داده بود، میتواند فارغ و جدا از حزب به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه فعالیت کند و با توجه به آنکه حدود 50 درصد از آرای مردمی در ترکیه را با خود دارد تقریبا رقیب جدی بر سر راه خود در این رابطه نمیبیند.

اما صرف نظر از همه آثار این رفراندوم بر سیاست داخلی در ترکیه، یکی از نتایج مهم آن مربوط میشود به روابط آینده ترکیه با اتحادیه اروپا. بدون شک این نتیجه که منجر به قدرت گیری بیشتر اردوغان است، آثار منفی بر روند تحولات روابط میان اروپا و ترکیه – که پیش از این نیز با مشکلات جدی و چالش های بزرگی روبرو شده است – خواهد داشت.

این رفراندوم میتواند بلافاصله روند پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را تحت تاثیر قرار دهد. از نظر بسیاری از مقامات اروپایی با این رفراندوم ترکیه به سمت قبضه کردن قدرت در دست رئیس جمهور پیش رفته است و مسائل قبلی از جمله فضای امنیتی در ترکیه بعد از کودتا، فشار بر مخالفان و رسانه ها و نقض آزادی بیان در ترکیه نیز بر این مساله جدید بار خواهند شد.

عدم تمایل کشورهای اروپایی به حمایت از رفراندوم مورد نظر اقای اردوغان که با ممانعت از سفر مقامات ترک و برگزاری کمپین های تبلیغاتی برای این رفراندوم همراه بود از همان ابتدا نشان داد که اروپا قرار نیست به خواسته های رئیس جمهور ترکیه روی خوشی نشان دهد.

اکنون بعد از مشخص شدن نتایج رفراندوم ترکیه، این نایب رئیس پارلمان اروپا است که در یک توییت واکنشی جالب توجه به این مساله نشان داده است. «دیمیتریوس پاپادیمولیس» در حساب کاربری توییتر خود نوشته است: نتایج رفراندوم ترکیه نشان دهنده یک جامعه به شدت قطبی شده است. پیروزی نسبی و مشکوک اردوغان آنقدر کافی نیست که وی خود را «سلطان» خطاب کند.

به خوب مشخص است رئیس پارلمان اروپا نیات آقای اردوغان را مورد خطاب قرار داده است و رفراندوم ترکیه را تلاش وی برای رسیدن به حداکثر قدرت ممکن در این کشور دیده است. موضوعی که میتواند از دیدگاه لیبرال دموکراسی اروپایی، قدمی مهم در راستای تقویت حاکمیت مطلق در ترکیه باشد.

«جورجوس کوموتساکوس» یکی از اعضای پارلمان اروپا نیز در بیانیه ای کنایه آمیز اظهار امیدواری کرده است که امیدوار است ترکیه بعد از این رفراندوم نیز همکاری های خود را با اتحادیه اروپا در مسائل دموکراسی و حقوق بشر ادامه دهد. این اظهارات نیز به معنی آن است که اروپا به شدت نگران زیر پا گذاشته شدن ارزش های دموکراسی و حقوق بشر در ترکیه بیش از گذشته و با اختیارات بیشتر در دست اردوغان است.

این همه در حالی است که طبق برخی از گزارشها، بیان شده است که اردوغان قرار است موضوع لغو مجازات اعدام در ترکیه را مرود بازبینی قرار دهد. مجازات اعدام از سال 2002 و بنا به درخواست اتحادیه اروپا – در زمانی که ترکیه به شدت در تلاش برای پیوستن به این اتحادیه بود – در کشور ترکیه لغو شد. به دنبال کودتای نافرجام در ترکیه شماری از مردم این کشور خواستار احیای مجازات اعدام شدند. اردوغان گفت در صورت موافقت پارلمان با این تصمیم او نیز تأیید خواهد کرد.

نشانه هایی از تیرگی جدی و بیش از پیش رواب میان آنکارا و اروپا از هم اکنون قابل مشاهده است. آنچه به نظر میرسد این است که اردوغان نیز دیگر تمایل چندانی برای پافشاری بر ورود به اتحادیه اروپا ندارد و سمت و سوی گرایشات وی معطوف به تقویت نوعی از ملی گرایی جدید در ترکیه است. موضوعی که میتواند در آینده نزدیک تحولات مهمی را در منطقه، سیاست امنیتی و سیاست بین الملل به همراه داشته باشد.