مهمترین و اصلی ترین دلایل وقوع سیل در آذربایجان شرقی چیست؟

به گزارش فرتاک نیوز،  ایران و به تبع آن استان آذربایجان شرقی یکی از حادثه خیزترین نقاط جهان به شمار می‌رود و همه ساله در اثر وقوع حوادث غیرمترقبه‌ای چون سیل، زلزله و .... خسارات جانی و مالی بی‌شماری به خود می‌بیند.

 

در این میان و براساس شواهد موجود از پدیده سیلاب به دلیل وقوع بسیار زیاد و سالانه خود، می‌توان به عنوان مهیب‌ترین بلای طبیعی در این استان یاد کرد.

 

به طوری که در 18 سال اخیر بالغ بر 338 مورد سیل در سطح استان از طرف شرکت آب منطقه ای به ثبت رسیده که اغلب آنها خسارات زیادی به بار آورده‌اند.

 

کارشناسان با اعتقاد به اینکه نقش عوامل انسانی در وقوع پدیده سیل بسیار بیشتر از عوامل طبیعی است می‌گویند: گسترش بی‌‌رویه شهرنشینی، ساخت و سازهای بی‌رویه و غیراصولی بناها، افزایش میزان دخل و تصرف در حریم رودخانه‌ها، بالا رفتن حجم چرای بیش از حد مجاز مراتع و... از جمله علل اصلی افزایش آمار وقوع سیل در استان آذربایجان‌شرقی است.

 

اسماعیل جبارزاده استاندار آذربایجان‌شرقی با اشاره به تاثیر دخالت انسان در افزایش خطرات و خسارات ناشی از سیل افزود: در شهر تبریز و سایر شهرستان‌های استان در اثر مرور زمان و عدم بارندگی، در مسیل‌ها و گذر رودخانه‌های فصلی ساخت و سازهایی صورت گرفته و طبق برآوردی که برای هزینه این مسیرگشایی انجام گرفت با توجه به مجوزهایی که صادر و حق و حقوقی که برای مردم ایجاد شده رقم بسیار بالایی است.

 

وی با بیان اینکه باید از هر بلایی که اتفاق می‌افتد حداکثر استفاده برای رفع معایب و پیشگیری از حوادث مشابه بهره برد، افزود: شاید سال گذشته جو عمومی جامعه و افکار عمومی تا این حد نسبت به دخل و تصرف مسیل‌های رودخانه و معابر طبیعی رودخانه آماده نبود و اگر سال گذشته مسیرگشایی را شروع می‌کردیم با مقاومت‌های بیشتری مواجه می شدیم.

 

استاندار آذربایجان شرقی بر لزوم بازنگری در احکام صادره توسط اداره کل راه و شهرسازی نسبت به ساخت و ساز در مسیل رودخانه‌ها تاکید کرد و گفت: باید ساخت و سازهایی که بر اساس نظر کارشناسی غیراصولی و غیرفنی هستند هرچه سریعتر قلع و قمع شود.

 

جبارزاده تاکید کرد: در این رابطه باید شرکت آب منطقه‌ای مسیرهای رودخانه‌ها را بازگشایی کند و با توجه به حق و حقوق قانونی و غیرقانونی اشخاص همه دستگاه‌های اجرایی موظف هستند با آب منطقه‌ای همکاری کنند؛ ضمن اینکه دستگاه قضایی آماده همکاری با آب منطقه‌ای در اجرای این ماموریت خواهد بود.

 

وی یادآور شد: هر فردی مجوز عبور غیراصولی می‌دهد باید امروز پاسخگوی تبعات دردناک آن باشد؛ هر چند که امروز دیگر مسئولیتی نداشته باشد اما در روز قیامت باید پاسخگوی اعمال خود در پیشگاه خداوند باشد.

 

جبارزاده بیان داشت: بالغ بر 9 هزار واحد مسکونی در مسیل‌ها احداث شده؛ بنابراین مسیرگشایی زمان‌بر خواهد بود و نیاز به طی پروسه حقوقی دارد؛ با این حال جان هر شهروند آذربایجانی عزیز است و ما با تمام قدرت با متجاوزین به حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ها برخورد می کنیم.

 

این مسوول در ادامه تصریح کرد: هر چند اداره کل هواشناسی نهایت تلاش خود را برای اطلاع رسانی به روز انجام میدهد، اما امروز پیش‌بینی‌های این اداره کل برای پیشگیری از حوادث و مدیریت مناسب آنها کافی نیست و باید تجهیزات اداره کل هواشناسی بروزرسانی شود.

 

جبارزاده تاکید کرد: لازم است روستاهایی که در آنها ساخت و ساز غیرمجاز و تصرف بسترها صورت گرفته شناسایی شده و بلافاصله ستاد مدیریت بحران عملیات بازگشایی را در این مناطق انجام دهد.

 

محمدصادق پورمهدی معاون عمرانی استانداری آذربایجان شرقی نیز با تایید نقش نیروی انسانی در افزایش میزان خسارات ناشی از وقوع سیل افزود:با توجه به اینکه معمولا در مسیر سیلاب‌ها و رودخانه‌ها دست‌اندازی می‌کنیم خسارات سیل افزایش می‌یابد؛ طوریکه امسال 23 مورد سیلاب داشتیم که نشان از افزایش سیلاب‌ها دارد.

 

معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی با بیان اینکه اگر تغییرات اقلیمی سبب شده بارندگی‌ها لحظه ای و نقطه ای باشند و لازم است در پیش‌گویی‌ها و پیش‌بینی‌ها از تکنولوژی‌هایی استفاده شود که حوادث لحظه ای و نقطه ای را گزارش دهند؛ افزود: اگر پیش بینی نقطه‌ای سیل در عجب شیر اتفاق می‌افتاد خسارات این سیل حداقل بود که متاسفانه امکان پذیر نبود.

 

این مسئول متذکر شد: 37.7 درصد خسارات سیل مربوط به سازه‌های غیرفنی، 60 درصد به دلیل تصرف حریم های سیل است و تنها 4 درصد عوامل طبیعی موجب خسارت می شود چرا که در طول تاریخ سیل همواره مسیر خود را بازمی یابد اما ساخت و سازهای غیرفنی و تصرف بستر موجب خسارات می شود.

 

پورمهدی ابراز داشت: هرچند میزان اعتبارات محدود است ولی به‌عنوان دستگاه اجرایی تلاش می‌کنیم همواره آماده و مجهز برای مدیریت بحران باشیم و در راه آزادسازی مسیل‌ها با هیچ‌کس تسامح و رودربایستی نداریم و با جدیت در جهت کاهش خسارات بلایای طبیعی اقدام می‌کنیم.

 

 

مجتبی جلیل‌زاده معاون حفاظت و بهره‌برداری سازمان آب منطقه‌ای استان با اشاره به نقش عوامل انسانی در بروز حادثه سیل می‌گوید: کاهش پوشش گیاهی محدوده‌های منابع طبیعی، به خصوص در سرشاخه‌های رودخانه‌ها و مسیل‌های استان در اثر خشکسالی‌های پی‌درپی و چرای دام در این محدوده‌ها جهت تأمین پروتئین را می‌توان از مهم‌ترین علل بروز حوادث ناگهانی سیل عنوان کرد.

 

وی افزود: همچنین احداث سازه‌های غیراصولی و غیرفنی روی رودخانه‌ها و مسیل‌ها  از جمله پل‌ها، تصرفات در بستر و یا مجاورت رودخانه‌ها و مسیل‌ها توسط برخی افراد سودجو، به خصوص در مسیل‌ها و رودخانه‌هایی که آب دائم ندارند یکی دیگر از علل بروز سیل توسط عوامل انسانی است. عدم اطلاع‌رسانی مستمر مردم توسط رسانه‌های ملی (روزنامه‌ها و رسانه‌های صوتی و تصویری) از جمله ساخت فیلم - سریال و نبود برنامه‌های مدون از این‌ دست در رسانه‌های عمومی یکی دیگر از عوامل انسانی در بروز حوادث تلخ حتی در سیلاب‌های کوچک است.

 

معاون حفاظت و بهره‌برداری سازمان آب منطقه‌ای استان آذربایجان‌شرقی درباره اقدامات پیشگیرانه این سازمان می‌گوید: ساماندهی اضطراری رودخانه و مسیل در مناطق حادثه‌خیز یکی از اقدامات سازمان برای پیشگیری از وقوع سیل است و در این رابطه از حدود 25 هزار کیلومتر رودخانه و مسیل شناسایی‌شده در استان آذربایجان شرقی، حدود 7 هزار کیلومتر آن نقشه‌برداری شده و نقشه‌های آن قابل‌دسترسی‌اند.

 

وی با اشاره به این‌که در مقوله مهندسی رودخانه نسبت به‌تمام استان‌های کشور موفق‌تر عمل کرده‌ایم افزود: ابتدائی ترین عمل برای مهندسی رودخانه، تعیین میزان حد بستر و حریم و شناخت میزان و حدود رودخانه است که در استان آذربایجان شرقی این عمل به‌مراتب بیش از تمام استان‌های کشور انجام‌شده و استان آذربایجان شرقی در این خصوص رتبه اول را داراست.

 

جلیل‌زاده خاطرنشان کرد: در بحث شناسایی محل‌های خطرپذیر، این استان با پایش کامل رودخانه‌ها و مسیل‌ها، حدود 2500 کیلومتر را شناسایی نموده و با توجه به درجه‌بندی از بابت خطرساز بودن منطقه، محل و مسیل و یا رودخانه  نسبت به بازگشائی حدود 930 کیلومتر اقدام کرده و این بازگشایی همچنان ادامه دارد.

 

البته این میزان بازگشایی جدای از بازگشائی‌های موردی و  تخریب سازه‌های موجود در بستر می‌باشد که سالیانه ده‌ها مورد از آن‌ها تخریب می‌شوند.

 

وی با اشاره به اینکه مجوز هرگونه فعالیتی که در حریم رودخانه و بستر رودخانه صورت می‌گیرد توسط سازمان آب منطقه‌ای صادر می‌شود، افزود: وظیفه سازمان پیشگیری از خسارات ناشی از سیل بوده و درصورتی‌که مجرای تخلیه سیل که بستر رودخانه‌ها، مسیل‌ها و آبراهه‌هاست لایروبی و ساماندهی شده و بدون دخل و تصرف باز باشد، هنگام وقوع سیلاب، آب به‌راحتی در آن مجراها جریان یافته و باعث تغذیه چاه‌ها، قنوات، چشمه‌ها، مزارع و... می‌شود.

 

معاون حفاظت و بهره‌برداری سازمان آب منطقه‌ای استان آذربایجان‌شرقی در ادامه لایروبی رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه و هدایت این آب‌ها به دریاچه مذکور را یکی از اهداف سازمان عنوان کرد و گفت: به‌منظور پیشگیری از وقوع خسارات احتمالی ناشی از سیل که هرسال گریبان گیر استان ماست لایروبی برخی از رودخانه‌های مهم و حادثه‌خیز استان چون آجی چای – قلعه چای و قوری چای عجب‌شیر و گنبرچای آذرشهر را با در نظر گرفتن اولویتشان لایروبی کردیم و آب آنها را به دریاچه ارومیه انتقال دادیم.

 

جلیل زاده افزود: این اقدام باعث شد میزان خسارات سیل اخیر با دبی 105 میلیون متر مکعب در ثانیه بسیار کمتر از خسارت سیل سال 93 با دبی 35 میلیون مترمکعب در ثانیه شود و اگر آزادسازی و احیای دریاچه ارومیه از اولویت‌های کاری ما در یکی دو سال اخیر نبود به یقین باید شاهد وقوع خسارات جانی و مالی بیشتری در مناطق عجب‌شیر و آذرشهر می‌شدیم.

 

معاون حفاظت و بهره‌برداری سازمان آب منطقه‌ای استان ادامه داد: همچنین آبگیری سد کلقان بستان‌آباد یکی دیگر از مواردی بود که مانع وقوع حادثه بزرگ دیگر در سیل اخیر شد. چراکه اگر آبگیری صورت نمی‌گرفت حدود 30 تا 35 روستای پایین‌دست این شهرستان به‌طورکلی از بین می‌رفت.

 

وی در ادامه به تأثیر سیل بند در کاهش خسارات ناشی از سیل اشاره کرد و گفت: احداث اصولی و فنی سیل بند که با مجوز سازمان آب ساخته می‌شود در شهرها بر عهده شهرداری و در روستاها وظیفه بنیاد مسکن است و این دو نهاد باید نهایت تلاش خود را در ساخت سازه‌های اصولی و فنی بکار ببرند چراکه اگر این سازه‌ها اصولی احداث نشوند نه تنها در مواقع بحرانی نخواهند توانست جلوی خسارات ناشی از وقوع سیل را بگیرند بلکه میزان خسارت را چند برابر خواهند کرد.

 

کارشناسان معتقدند: سیلاب‌های رودخانه اغلب ناشی از بارش‌های شدیدی است که در برخی موارد همراه با ذوب برف می‌باشد. سیلابی که بدون پیش هشدار یا پیش هشدار کمی در رودخانه جاری شود تند سیل نامیده می‌شود و تلفات جانی این تند سیلاب‌ها که در حوزه‌های کوچک به وقوع می‌پیوندند عموماً بیشتر از تلفات جانی سیلابهای رودخانه‌های بزرگ می‌باشند و نمونه بارز آن را اواخر ماه گذشته در روستای چنار شهرستان عجب شیر شاهد بودیم.

 

 

جلیل‌زاده معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای استان در خصوص راه‌اندازی سیستم هشدار سیل اظهار داشت: با تأمین مقدار محدودی از اعتبارات در این بخش، قسمتی از این سیستم در سرشاخه‌های قزل اوزن پیاده‌سازی شده است و در مرحله بهره‌برداری آزمایشی است.

 

اگر این سیستم‌ها در رودخانه‌های خطر سازو با تکنولوژی روز  پیاده‌سازی شوند، مراکز جمعیتی پائین‌دست از خطرات جانی در امان بوده و همچنین مسئولین قادر خواهند بود حداکثر بهره‌برداری لازم برای کاهش خطرات مالی را نیز در پائین‌دست حوضه‌های آبریز به عمل‌آورند. در صورت افزایش اعتبارات مربوطه، برای رودخانه‌های بزرگ و طولانی قابل پیاده‌سازی است.

 

وی یادآور شد: البته این سیستم در حوضه‌هایی مانند روستای چنار که محل سکونت چسبیده به حوضه آبریز بسیار کوچک است کارایی نخواهد داشت.

 

معاون حفاظت و بهره‌برداری سازمان آب منطقه‌ای استان در ادامه به برخی توصیه‌های ایمنی جهت کاهش خسارات ناشی از سیل اشاره کرد و گفت: شهروندان باید اخطارهای جوی را جدی گرفته و به هنگام بارندگی هرچند ناچیز به‌هیچ‌وجه به مسیل‌ها و رودخانه‌ها نزدیک نشوند.

 

همچنین هرچند سازمان آب منطقه‌ای با هرگونه دخل و تصرف در بستر رودخانه ها و مسیل‌ها برخورد می‌کند اما مردم باید خودشان به این موضوع آگاهی داشته باشند، دخل و تصرف در بستر رودخانه‌ها در نهایت به ضرر خودشان تمام می‌شود.

 

چرا که شاید در کوتاه‌مدت اتفاقی برایشان نیفتد و حتی با تصرف بستر رودخانه‌ها دچار مشکلی نشوند اما این دلیل نمی‌شود در مسیلی شاهد وقوع سیلاب نشویم.

 

وی از تمام دستگاه‌های اجرایی استان از جمله شهرداری‌ها، بنیاد مسکن، راه و شهرسازی، خطوط ریلی و... درخواست کرد به‌منظور جلوگیری از خسارت‌های احتمالی ناشی از وقوع سیل هرگونه احداث سازه‌های تقاطعی با رودخانه‌ها و مسیل‌ها با انجام مطالعات لازم و اخذ مجوز از شرکت آب منطقه‌ای صورت گیرد و آمادگی این شرکت برای هرگونه همکاری با دستگاه‌های مسئول را اعلام کرد.