تداوم برجام با ماموریت اروپایی

 تعهد گریزی در عرصه بین المللی برای بازیگران پیامدهای نامطلوبی به همراه دارد و به موازات اهمیت موضوع مورد توافق، هزینه کشور خاطی نیز افزایش پیدا می کند؛ موضوعی که در یکسال گذشته از طرف «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا در قبال برجام صورت گرفته است.

در اراتباط با همین بحث، حجت ‌الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری در اجتماع راهپیمایان 22 بهمن تاکید کرد که «در مسأله برجام، آمریکایی‌ها تاکنون چند نوبت برای از بین بردن این توافق مهم منطقه‌ای و بین‌المللی تلاش کردند. تا امروز آمریکا ناموفق بوده و من اعلام می‌کنم ملت ما به عهد خودش تا روزی پایبند است که طرف مقابل ما هم به عهد خود پایبند باشد و باز تأکید می‌کنم اگر بخواهند از پیمانی خارج شوند، ضرر آن را به زودی خواهند دید.»

ایالات متحده تا کنون تلاش زیادی برای ناکام گذاشتن توافق هسته ای انجام داده و در این میان جدا از روح برجام، بخش هایی از متن آن را نیز نقض کرده است که بندهای 26 و 28 و 29 برجام از ان جمله به شمار می رود؛ بندهایی که به ضرورت حسن نیت آمریکا و دیگر اعضای توافق تاکید دارد و از ایالات متحده می خواهد بستر را برای استفاده از همکاری های پسابرجامی هموار کند.

در بخشی از بند 26 برجام به وظایف ایالات متحده اشاره شده و آمده است «ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم های مشخص شده در پیوست 2 به عمل خواهد آورد».

همچنین در بخش هایی از بند 28 برجام هم آمده است که «گروه 1+5 و ایران متعهد هستند که این برجام را با حسن نیت و در فضایی سازنده، برمبنای احترام متقابل اجرا نمایند و از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح وهدف این برجام که اجرای موفقیت آمیز آن را مختل سازد، خودداری کنند.»

** ماموریت برجامی اعضای 1+5

در یکسال گذشته ترامپ از هر موقعیت و فرصتی برای ترویج ایران هراسی و تردید افکنی در کشورهای جهان در قبال ارتباط گیری با ایران بهره گرفته است. او پیش از امضای تایید پایبندی ایران به برجام، تاکید کرد آخرین باری است که این سند را مورد تایید قرار می دهد. شوی تبلیغاتی رئیس جمهوری آمریکا پیشتر نیز نمایش داده شده و راه به جایی نبرده بود اما این سخنان هر چند در سطح شعار باقی بماند باز هم با مفهوم حسن نیت مندرج در متن توافق هسته ای مغایر است.

پیش از توافق هسته ای و روی کار آمدن ترامپ، نگرانی از وقوع هر اتفاق ناگواری وجود داشت و همین موضوع زمینه را برای حزم اندیشی با گنجاندن شرط «بازگشت پذیری» فراهم کرد اصل برگشت پذیری به این معنی است که در صورت نقض تعهدها از سوی هر یک از دو طرف، شرایط به حالت قبل از تـــوافق بر می گردد. در آن شرایط همزمان با بازگشت تحریم ها، ایران نیز می تواند فعالیت های هسته ای گذشته خود را از سر گیرد.

همکاری نزدیک ایران و جهان در سایه برجام، یکی از مهمترین دلایلی است که باعث بی توجهی دو طرف به شرط برگشت پذیری شده است به ویژه این که ایران با کشورهای روسیه، چین، فرانسه، آلمان و انگلیس در اجرای برجام می کوشند. افزون بر پیشبرد برجام از سوی آنها، در فضای پسابرجام شاهده امضای توافقات دوجانبه و چندجانبه قابل توجهی در زمینه های گوناگون بین تهران و پایتخت این کشورها بوده ایم.

در چنین فضایی ایران و 1+5 به جای نگاه به عقب و مرور اصل بازگشت پذیری، افق پیش رو را برای توسعه مناسبات روشن می بینند. غرب به این نکته توجه دارد که بازگشت به شرایط پیش از برجام می تواند ایران را به سرعت تمام به وضعیت هسته ای گذشته برگرداند. ضمن این که با از رفتن اعتماد ایرانیان به عنصر مذاکره، دیگر غرب امیدی به حل وفصل اختلافات از راه گفت وگو نخواهد داشت. از طرفی حتی دیگر بازیگران جهانی همچون کره شمالی که به مذاکره تشویق می شوند، از هر گونه توافق با غرب و به ویژه ایالات متحده اجتناب خواهند کرد.

همین دلایل باعث شده که در بین اعضای 1+5 توافق نانوشته ای در مورد محکومیت اقدامات ترامپ صورت گرفته و به اجرا درآید. از روزی که ترامپ پا به کاخ سفید گذاشت و برجام را نشانه رفت، مقامات اروپایی دائما وی را از هر گونه اقدام احتمالی و مخرب در خصوص برجام نهی و نسبت به عواقب چنین رفتارهایی هشدار داده اند؛ رویکردی که بیش از همه توسط «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مورد پیگیری قرار گرفته است.

علاوه بر حمایت مجدانه سران کشورهای عضو گروه مذاکره کننده از برجام، «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس نیز از هر فرصتی برای اعلام این مطلب مهم که ایران همواره به تعهدات خود عمل کرده، بهره گرفته است. او از زمان اجرای توافق تا کنون دست کم 10 گزارش منتشر و در همه آنها از پایبندی ایران به برجام سخن به میان آورده است.

بتازگی (پنجشنبه نوزدهم بهمن ماه) مقامات ارشد آژانس بین المللی انرژی اتمی و اتحادیه اروپا طی ششمین نشست سالیانه خود همزمان با بررسی پیشرفت های ناشی از فعالیت های هسته ای بار دیگر حمایت خود را از فعالیت های هسته ای ایران اعلام کردند.

به هر حال برجام توافقی است که در یک طرف آن ایران و در طرف دیگر شش قدرت بزرگ قرار گرفته اند و هر دو طرف ناگزیر به اجرای تعهدات خود هستند. بنابراین در صورت بدعهدی آمریکا، ماموریت بر عهده دیگر اعضای گروه و همچنین آژانس است تا دولت زیاده خواه ترامپ را با برای اجرای دقیق برجام و دستیابی به اهداف توافق با خود همراه سازند.