خاورمیانه، ایران و تهدیدهایی که مبدل به فرصت شد

خاورمیانه در سالی که گذشت شاهد تداوم اوضاع بحرانی یمن و درگیری های نظامی در سوریه بود. همچنین تنش هایی در حاشیه جنوبی خلیج فارس، اقلیم کردستان عراق و عرصه سیاسی لبنان رخ نمود که بر پیچیدگی شرایط منطقه افزود.

با وجود این رخدادها، سال 96 را می توان سال در هم پیچیده شدن طومار برخی گروه های تروریستی تکفیری در عراق و سوریه و سقوط خلافت خودخوانده داعش در این دو کشور دانست.

برآیند نهایی این تحولات افزایش اقتدار جمهوری اسلامی ایران و تبدیل بسیاری از تهدیدات به فرصت بود؛ همچنان که مقام معظم رهبری در پیام سال نو، ناکامی تهدیدات منطقه ای و فرصت سازی از دل چالش ها را از نقاط مهم و شیرین سال گذشته برای ایران خواندند.

در سالی که گذشت سیاست های تنش زای عربستان باز هم منطقه را به سوی ناامنی و بی ثباتی پیش برد و تجاوزگری و جنگ بی حاصل ائتلاف سعودی با مردم یمن ارمغانی جز کشتار، ویرانی، بیماری و قحطی برای آنان به همراه نیاورد.

همزمان با عقب نشینی گام به گام گروه های تکفیری مسلحِ تحت حمایت ریاض در برابر قوای مردمی و دولتی در سوریه و عراق، عربستان کوشید دست کم در یمن به نتیجه ای مشخص دست یابد.

شکست های مکرر عربستان اما رهبران این کشور را به ورطه فرافکنی افکند و پس از دریافت ضرباتی موشکی از سوی انصارالله یمن، سعودی ها ایران را مبدا انتقال موشک به این کشور جنگ زده معرفی کردند.

مقامات ریاض همچنین با گروگانگیری نخست وزیر لبنان در اواسط آبان ماه کوشیدند، روند تحولات این کشور را به سود خود و به زیان ایران تغییر دهند که این اقدام نتیجه ای جز افزایش احساسات ضدسعودی به همراه نداشت.

تشدید سیاست های ضدایرانی «دونالد ترامپ» در کاخ سفید و تلاش وی برای جلب نظر سعودی ها به منظور افزایش صادرات محموله های چندمیلیارد دلاری تسلیحاتی به منطقه سبب همنوایی واشنگتن و ریاض علیه تهران شد؛ تا جایی که نماینده آمریکا در سازمان ملل، آذرماه پارسال با راه انداختن نمایشی رسانه ای کوشید جمهوری اسلامی ایران را عامل حمله موشکی یمن به عربستان قلمداد کند.

محور دیگر سیاست های ضدایرانی آمریکا، تلاش برای بی اثرساختن برجام و خروج بی هزینه از توافق هسته ای از طریق تهدیدزا خواندن فعالیت های موشکی جمهوری اسلامی ایران بود.

رژیم صهیونیستی نیز به عنوان ضلع سوم فرایند ایران ستیزی در سال 96 بر شدت خصومت خود افزود و با ادعای افزایش تهدیدات ناشی از حضور ایران در محیط پیرامونی سرزمین اشغالی به خصوص سوریه و لبنان تلاش کرد تهران را عامل اصلی بی ثباتی خاورمیانه جلوه دهد.

با وجود شدت یافتن خصومت ورزی این مثلث ضدایرانی، پایین کشیده شدن پرچم سیاه خلافت خودخوانده داعش در عراق و سوریه دستاوردی بود که برای ملل منطقه حاصل شد و جمهوری اسلامی ایران را به بازیگر اصلی میدان تامین ثبات و امنیت در خاورمیانه مبدل ساخت. در این زمینه رهبر انقلاب در سخنرانی اولین روز فروردین ماه در حرم مطهر رضوی بیان داشتند که «جمهوری اسلامی سهم مهمّی ایفا کرد برای شکستن کمر تکفیری‌ها در منطقه»

ایشان در زمینه حضور ایران در عرصه های مبارزه با تروریسم تکفیری افزودند: «حضور ما به خواست دولتها است؛ هرجا رفته‌ایم به خاطر این بوده است که دولتها و ملّتهای منطقه از ما خواسته‌اند.» این در حالی بود که حضور آمریکایی ها در منطقه و تحریکات سعودی و صهیونیست ها تحت عنوان مبارزه با داعش و عملا در راستای ایجاد خلل در حاکمیت ملی دولت های منطقه و حمایت از گروه های تروریستی بود.

در سال 96، آشکارتر شدن دشمنی آمریکا با ملل مسلمان منطقه و برافتادن نقاب بی طرفی و میانجیگری واشنگتن میان فلسطینیان و صهیونیست ها به نوعی اثبات حقانیت مواضع ایران در مساله فلسطین بود و اقدام ترامپ برای شناسایی بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی و صدور فرمان جابجایی سفارت آمریکا از تل آویو به قدس، اعتراض های بسیاری را در سطح منطقه و جهان به همراه داشت.

در اواسط سال گذشته اقلیم کردستان عراق با تحریکات خارجی، اقداماتی چون برگزاری همه پرسی را در جهت جدایی طلبی صورت داد که واکنش کشورهایی چون جمهوری اسلامی ایران و ترکیه را به دنبال داشت. در این خصوص تهران با تاکید بر تمامیت ارضی عراق، مخالفت خود را با تغییر مرزهای جغرافیایی و تجزیه کشورهای منطقه اعلام داشت و سرانجام این تحولات نیز قوام حاکمیت ملی عراق بر قلمرو این کشور بود.

جمهوری اسلامی ایران همچنین در زمینه هایی چون برقراری آتش بس در سوریه و مبارزه با گروه های تروریستی توانست الگوهای موفقی از همکاری را با روسیه و ترکیه به اجرا درآورد و دستاوردهای چند نشست مشترک در آستانه پایتخت قزاقستان تاییدی بر کارآمدی دیپلماسی تعاملی تهران در منطقه بود.

در جریان کشمکش ها میان دوحه و ریاض نیز که خردادماه امسال منجر به تنشی دیپلماتیک در حاشیه جنوبی خلیج فارس شد، جلوه دیگری از سیاست خارجی جمهوری اسلامی مبنی بر حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات دولت های منطقه بروز یافت.

به این ترتیب سال 96 را می توان سال افزایش خصومت ورزی رقبای منطقه ای و دشمنان بین المللی جمهوری اسلامی دانست که به ناکامی جبهه ضدایرانی، تبدیل بسیاری از چالش ها به فرصت و افزایش اقتدار تهران در خاورمیانه انجامید.