راز ماندگاری سنت تغییر است

در این نشست تخصصی دکتر منصوره ثابت زاده پژوهشگر حوزه موسیقی و رقص های محلی، جهانگیر نصری اشرفی پژوهشگر قوم شناسی و موسیقی و فریبرز رستمی پژوهشگر به سخنرانی پرداختند و مباحثی را در این زمینه اراده کردند.

جهانگیر نصری اشرفی با تاکید بر نوآوری در عناصر صوتی و موسیقی محلی ایران گفت: در پی تغییر در فرایند زندگی و فن آوری ها در ابزارها و عناصر صوتی موسیقی نیز باید شاهد تغییراتی می بودیم. این تغییر به ویژه در ساختمان سازهای محلی مشهود است.

نصری اشرفی افزود: یکی از نمودهای این تغییر در بزرگتر شدن اندازه کاسه سازهای ایرانی است و شکل به دست گرفتن و نواختن ساز نیز دچار دگرگونی شده است. اما مساله اصلی این است که چرا این اتفاق افتاده است؟

این پژوهشگر ادامه داد: البته این تغییر تنها در حجم کاسه ساز نیست بلکه در پرده و دستان بندی هم مشهود است به طور مثال پرده تنبور یک نمونه مهم است در بحث های جنبی و تزیینی  و اندازه قطر بدنه نیز شاهد تغییر بودیم.

دکتر منصوره ثابت زاده با اشاره به پگونگی این تغییرات گفت: تغییراتی که ما امروز از آن سخن می گوییم به دو صورت اتفاق افتاده است یکی اینکه به طور طبیعی و در طی زمان دچار تحول می شود دیگری اینکه به صورت ساختگی یا عمدی صورت می گیرد و نمونه دوم خیلی سریع اتفاق می افتد گاهی نیز تغییرات بر اثر رویدادها و تحولات اجتماعی  یا سیاسی صورت می گیرد

او افزود: حوزه تحقیق من بیشتر در زمینه دهل و سرنا بود و در زمینه ساز قوپوز هم کار کرده ام. زمانی متوجه تغییر در این ساز شدم که بر روی جدایی آذربایجان از ایران و سپس از شوروی کار کردم این تحول اجتماعی و سیاسی باعث تغییراتی در ساز قوپوز شده است ساز قوپوز وقتی از دست عاشیق ها به جامعه شهری راه پیدا می کند بزرگتر می شود تعداد پرده های آن به مرور از 9 به 20 پرده می رسد حتی گاهی زنها منشا این تغیراتند سازهایی که برای زنها ساخته می شود ظریفتر و کوچکتر هستند

ثابت زاده ادامه داد: حجم اضفه ای که در سازهای ما به وجود آمده باعث تغییرات در ساز شده و از ساز به ملودی رسیده است به طور مثال نوازندگان پیش از اجرای مقام پیش درآمد اجرا می کنند که این تحول از موسیقی دستگاهی وارد موسیقی مقامی شده است.

او در بخش دیگری از سخنانش گفت: از ابتدای انقلاب مشغول تحقیق روی رقص های ایرانی هستم البته وظیفه ما در دهه 60 و 70 تنها ثبت، ضبط و نگهداری آیین ها بود هر چند هنوز ادامه دارد اما هدف این بود که پس از ثبت این عناصر نیروهای جدید به ما بپیوندد و انتشار پیدا کند. در این زمینه 460 نوع حرکت را در مناطق مختلف شناسایی و ثبت کرده ام تا روزی بتوانم فرهنگ حرکات ایرانی را منتشر کنم.

فریبرز رستمی نیز در این نشست گفت: راز ماندگاری سنت در تغییر است اگر تغییر درست شکل بگیرد می تواند در ماندگاری سنت ها موثر باشد از این تغییرات باید استقبال کرد البته این تغییر باید با آگاهی اتفاق بیافتد

رستمی افزود: تغییرات ساختاری و حتی کوچک شدن ساز به تکنیک و نیاز زمانه نیر ارتباط دارد به طور مثال ساز کرنای پیش از صفویه در جنگها استفاده می شد و کاربردی حماسی داشت اما پس از صفویه به یک ساز آیینی بدل شد که در عزاداری ها از آن استفده می شود.

حسین زندی