بیانیه ای برای خود انتقادی

یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران جمعه شب گدشته در کرمان به کار خود پایان داد در این جشنواره حدود 200هنرمند از 21 استان کشور شرکت کردند و نمونه هایی از موسیقی مناطق خود را در رقابتی دوستان به صحنه برند. پایان بخش مراسم اختتامیه خواندن بیانیه این جشنواره بود که توسط فریبرز رستمی یکی از اعضای هیئت انتخاب جشنواره خوانده شد. در این بیانیه علاوه بر انتقاد از تصمیم گیران و تصمیم گیران جشنواره به کمبودهای موجود در زیرساخت های این حوزه پرداخته شد.

متن کامل این بیانیه آمده است:

به نام خدا

یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران در حالی به پایان می‌رسد که مبتنی بر برگزاری ادوار گذشته‌ی این رویداد فرهنگی، با کوله باری از تجربه، میزبان دوباره‌ی حدود دویست نفر از هنرمندان ارزنده‌ی فرهنگ‌های موسیقی مردمی اقصا نقاط کشورمان بودیم.

برای برگزاری این رویداد باشکوه از چند ماه پیشتر برنامه‌ریزیها آغاز گردید. با متخصصان امر مشورت کردیم و در پرتو کارکشتگی کلیه‌ی همکاران محترم جشنواره چه در عرصه‌ی اجرایی و چه در بخش علمی ؛بازهم به کرمان آمدیم و در لذت ناب شنیدن موسیقی‌های دلپذیر اقوام ایران با مردم این خطه‌ی تاریخی همراه شدیم .اما هم چنان این کمال مطلوب ما نیست.

در این مجال لازم است با ذکر نکاتی درباره‌ی چیستی و بایستگی  جشنواره، برای دستیابی به سطح کیفی لازم و درشان این رویداد بزرگ به نقد خویش بپردازیم. این کلام مولانا برای کمال مورد انتظار ما را بس :

هر که نقص خویش را دید و شناخت

بهر استکمال خود ده اسبه تاخت

با گذر از مقوله‌ی عطا و لقای جشنواره‌های موسیقی که هر دو سویه را می‌توانند در خود نهفته داشته باشند؛ پرسش این است که در این دوران گذار با حضور پررنگ رسانه‌های بی‌شمار که هریک اهداف خویش را دنبال می‌کنند ؛ به راستی جای سنت‌های کهن موسیقی کجاست؟ سنت‌هایی که میوه‌ی رنگا‌رنگ فرهنگ زندگی انسانی در سرزمینی است که فرازوفرودِ بسیار به خود دیده و همین مقوله موجب زایش بی‌شمار آهنگ‌ها ،آیین‌ها ،منظومه‌ها، حرکات و سایر اشکال موسیقی گردیده است.

همه‌ی ما اینجا گردآمده‌ایم که یک‌صدا بگوییم ماندگاری و تداوم این سنت‌های موسیقایی در بستر طبیعی خویش یک ضرورت و بخشی از توسعه‌ی فرهنگی ایران است. بایسته است همگی با روشن‌بینی برای دستیابی به آن تلاش کنیم .

تداوم یک سنت موسیقایی و بقای حیات اجتماعی آن به چند عامل مهم بستگی دارد:

1-     حیات جاری کارگان موسیقی  (رپرتوار)

2-    اساتید برجسته و در قید حیات که دانندگان ،حافظان و انتقال‌دهندگان مفاهیم موسیقی هر قوم هستند.

3-    بستر مناسب ،حرفه‌ای و متداوم برای عرضه و اجرا توسط این اساتید.

4-    فضا ،مکان و امکان ارتباط میان اساتید با علاقه‌مندان این امر در بستر بومی هر فرهنگ.

5-    وجود هنر جویان و شیفتگان عاشق آن فرهنگ موسیقایی.

6-    ایجاد انگیزه برای درک کارگان موسیقی و دلگرمی برای ماندن هنر  جویان نو پا و جوان در بستر این فرهنگ‌ها توسط نهادهای دولتی و یا حمایت‌کنندگان خصوصی.

با تکیه‌بر این تحلیل کوتاه «چیستی» جشنواره بر ما روشن می‌شود: بستری مناسب ،حرفه‌ای و متداوم برای اجرا توسط اساتید فرهنگ‌های گوناگون که بی‌تردید اجراهای قدرتمند و تأثیرگذار ایشان ،جوانان بسیاری را برای آموختن ظرایف این فرهنگ‌های موسیقایی ترغیب می‌کند.کما اینکه حضور پررنگ جوانان در عرصه‌ی موسیقی‌های مردمی گوشه‌کنار کشورمان ؛نوید تداوم و نوزایی سنت را می‌دهد که بخشی از این حکایت به‌روشنی نتیجه‌ی برگزاری متداوم جشنواره‌های گوناگون بوده است.

به نظر می‌رسد که این گفتار کوتاه برای درک ضرورت تداوم این جشنواره کافی است.اما برای عبور از کمیت به کیفیت اجرا – که بی‌شک به ایجاد دلگرمی، علاقه‌مندی و ارتباط نسل‌ها با این فرهنگ‌های موسیقایی می‌انجامد.پرداختن به زیرساخت‌ها امری بدیهی و بسیار ضروری است.

با پشت سر گذاشتن تجربیات سالیان گذشته که به همت اساتید گران‌قدر پی‌ریزی شده بود و آموختن از پیشینه‌ی پربار این رویداد کم‌نظیر اکنون برای برنامه‌ریزی و چگونگی اجرا غممان نیست و به نیکویی آموخته‌ایم که باید چگونه بود و چگونه ساخت .اما این دانش شرط لازم اگر باشد کافی نیست.

ایجاد زیرساخت‌ها آن‌قدر ضروری می‌نماید که زیاده‌گویی نیست اگر حیاط و تداوم جشنواره‌ای با این سطح از اهمیت را منوط به آن بدانیم.

لذا با اشاره‌ای سرفصل وار به این نیازهای زیرساختی و بنیادی امید دارم که بخش مهمی از بحث شایستگی و بایستگی این رویداد تبیین شود:

1-    ساختن سالن‌های مناسب این‌گونه از موسیقی و یا مناسب‌سازی سالن‌های موجود در مناطق گوناگون اعم از شهرستان‌های کوچک و بزرگ .

2-     تجهیز حرفه‌ای این سالن‌ها اعم از سیستم صدابرداری ،نور ،ابزار مناسب صحنه ،تعبیه پشت‌صحنه و سایر ملزومات حرفه‌ای تحت نظر متخصصان این امور.

3-    توجیه مسئولین محترم سالن‌ها در ضرورت همکاری بی‌چون‌وچرا با ستاد برگزاری جشنواره.

4-    پرورش مدیران صحنه که می‌توانند راهگشا و مشکل‌گشای همه‌ی اجراهای سالن باشند.

5-    عبور از نگاه سرسری با این رویکرد: «که برگزار کنیم و تمام شود.» این رویکرد باید به رویکرد جدی برگزاری کیفی و درشان فرهنگ‌های موسیقایی ایران تغییر زاویه‌ی دید بدهد.

6-    ساخت و تجهیز صحنه دائمی در فضاهای باز، متناسب با اهداف جشنواره که می‌تواند در طول سال نیز مورداستفاده‌ی سازمان‌های گوناگون دولتی و خصوصی قرار بگیرد.صحنه‌ای حرفه‌ای با نیازسنجی دقیق و زیرساختی اندیشیده و نتیجه‌بخش .

ما هنوز در بخش صدا در سالن‌ها دچار مشکل هستیم و اگر همت شخصی افراد با دغدغه نباشد کلاهمان پس معرکه است. تجهیزات نور در سطح حداقل‌هاست، این در حالی است که با نورپردازی مناسب می‌توان جذابیت اجرا را دوچندان کرد و اهمیت این موسیقی‌ها را با زیبایی بصری درآمیخت تا لذت هر چه بیشتر مخاطبان حاضر در سالن‌ها را در پی داشته باشد.

ما هنوز در ابزار چیدمان صحنه برای اسکان راحت و مناسب هنرمندان بر روی صحنه کاستی داریم.

در پایان این بخش از بیانیه و با این  امید که چیستی و بایستگی جشنواره را به‌روشنی تبیین کرده باشیم؛به ویژگی‌های یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران می‌پردازیم:

در این دوره تلاش همۀ ما براین بود تا رویکردی نو و محرک را محور اصلی جشنواره قرار دهیم. و آن مقوله‌ی آفرینش الحان توسط مجریان این‌گونه از موسیقی‌ها بود. گزینش این موضوع مبتنی بر تنوع‌طلبی مخاطب دنیای مدرن و نیاز طبیعی نو شدن و گستردگی کارگان هر منطقه صورت گرفت.گر چه ممکن است که مطرح کردن چنین بحثی، گونه‌ای از القای خروج از سنت تلقی گردد و در بدبینانه‌ترین حالت، لقای جشنواره باشد ؛اما آفرینش موسیقی و نغمه‌های مبتنی و متکی بر سنت با تحریکی چنین می‌تواند رویدادی خجسته باشد و عطای جشنواره.

کوشش ما بر این بود که افزون  بر اجرای موسیقی‌دانان اقوام ایرانی درصحنه‌ها،طیف دیگری از هنرمندان را که به وجهی در پیوند با این موسیقی‌ها هستند و در شکل‌گیری دستاوردهای جشنواره مؤثرند به این جمع بپیوندند. بنابراین با فراخوان چند تن از عکاسان حرفه‌ای علاقه‌مند به حوزه‌ی موسیقی اقوام؛ بخش بصری موردنیازِ مستندات این رویداد گردآوری می‌گردد. تا با همۀ اینها، کتاب جشنواره در ترازی بالغ‌تر و حرفه‌ای‌تر ارائه گردد.

مهم‌تر از همۀ اینها حضور گروهی از ساز سازان معتبر این حوزه‌ی موسیقایی بود که با برگزاری  نمایشگاه و ارائه بخشی از کارهای کارگاه ساز سازی‌شان در فضایی مناسب و پررفت‌وآمد بخش‌های جنبی جشنواره را نیز پربارتر کرد.

هم‌چنین با برگزاری سه نشست مفصل پژوهشی با حضور پژوهشگران برجسته کشور وزنه‌ی  فنی و علمی جشنواره را نیز  سنگین‌تر کردیم که استقبال مناسب و مشارکت پویای مخاطبان ،بار مسئولیت‌مان را برای ادوار بعدی گران‌تر می‌کند.

سویه‌ی مهم دیگر برنامه‌ریزی‌های این دوره،  اجراهای موفق در شهرستان‌های استان کرمان بود.که توسعه و تسری اهداف جشنواره را از مرکز استان به شهرستان‌های کوچک، به دنبال خواهد داشت.

برای هماهنگ‌سازی و ایجاد اهداف مشترک میان  جشنواره‌های گوناگون کشوری موسیقی اقوام،  در این دوره برای نخستین بار از برگزیدگان بخش نواحی جشنواره موسیقی جوان دعوت به عمل آمد تا در کنار پیشکسوتان به غنای موسیقایی خود بیفزایند و برای آموختن و گسترش افق دید خود فرصت و انگیزه‌ی بیشتری بیابند.

هم‌چنین با دعوت از برگزیدگان جشنواره‌های منطقه‌ای و استانی این نوید را به هنرمندان خواهیم داد که با تلاش جدی و پیگیری بیشتر و حضور باکیفیتِ این گرامیان در رویدادهای منطقه‌ای ؛حضور آنان در جشنواره‌ی مهم کشوری رقم خواهد زد.

با این نگاه می‌توان ادعا کرد که در یک روند تدریجی و با چیدمان شکل مخروطی این هرم، شکل‌گیری تشکیلاتی به‌هم‌پیوسته و هماهنگ ،متشکل از جشنواره‌های منطقه‌ای، استانی و کشوری را شاهد باشیم.

در پایان برای کاستی‌ها ،کوتاهی‌های احتمالی و خطاهای‌مان از همه‌ی هنرمندان و دست‌اندرکاران طلب پوزش می‌طلبیم .این پیمان میان ما و شما که کماکان با روشن‌بینی ،مشورت ، تکیه‌بر کار گروهی و خرد جمعی نقد خویش کنیم و به استکمال کار خود بیندیشیم.

هم‌چنین مراتب سپاس و امتنان خود را از همه‌ی عزیزانی که در برگزاری باشکوه این رویداد مهم فرهنگی یاری‌مان دادند اعلام می‌کنیم.

هنرمندان موسیقی اقوام ایرانی؛ شامل پیشکسوتان، میان‌سالان و جوانان که حضور و اجراهای قدرتمندشان مهم‌ترین رویداد این جشنواره است.

پژوهشگران حوزۀ موسیقی اقوام که در نشست‌های پژوهشی راهبردها و راهکارهای کارگشایی را ارائه کردند.

همکاران و زحمتکشان جشنواره به‌ویژه موسیقی‌دانان ارزنده و گران‌قدر شهر کرمان که هماره یکی از ارکان مهم اجرایی جشنواره بوده‌اند. و عبور از دشواری‌ها بی‌حضور حرفه‌ای، مهربان، بی‌ادعا و صمیمی ایشان برایمان ممکن نبود.

همکاران اداری مرکز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن موسیقی

روزنامه‌نگاران، عکاسان، فیلم‌برداران،

صدابرداران محترم به‌ویژه جناب آقای محمدحسنی که با سعه‌صدر، تلاشگری بسیار و در پیش گرفتن رفتار حرفه‌ای مشکلات صدا را هم در سالن‌ها و هم در فضای باز به حداقل رساندند.

مسئولین و کارکنان محترم هتل پارس

رانندگان گرامی، مدیران ارجمند اداره اتاق بازرگانی، شهرداری کرمان، معاونت هنری و مدیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کرمان

مردم خونگرم و هنرشناس کرمان