طنز، امر به معروف و نهی از منکر در لباس هنری است

به نقل از پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، نشست نقد و معرفی کتاب «هی شعر ترانگیزد» اثر سعید بیابانکی با حضور نویسنده اثر و مرتضی امیری اسفندقه، شاعر، ۲۸ مردادماه در کتابخانه عمومی پیروزی تهران برگزار شد.

در ابتدای این نشست سعید بیابانکی در خصوص آثار خود گفت: بخشی از اشعار من آیینی است که در مجموعه «جامه دران» منتشر شده و بخش دیگر طنز است. البته طنز کار اصلی من نبوده و همیشه تلاش کردم طنزهای خنثی ننویسم. به اعتقاد من طنز، امر به معروف و نهی از منکر، در لباس هنری است. طنز جمع کردن تضادها و تناقض ها است؛ مثلا اگر یک پیرمرد، لباس جوان بیست ساله را بپوشد، موقعیتی کمیک ایجاد می کند.

بیابانکی تصریح کرد: طنز در حوزه کلام و شعر، مانند کاریکاتور است. در میان شعرای ما حافظ بزرگترین طنزپرداز فارسی است که ما او را غزل سرا می‌دانیم. به طور مثال آنگاه که می گوید «به می سجاده رنگین کن گرت پیرمغان گوید» یعنی ما را در وضعیتی متناقض قرار می‌دهد؛ چراکه سجاده مظهر پاکی است و نمی‌توانیم آن را با می رنگین کنیم. همچنین مثنوی مولانا از مایه های طنز برخوردار است؛ مولانا داستانی طنزآمیز ارائه می‌دهد و نتیجه ای فلسفی، الهی و تربیتی می گیرد. به همین دلیل او اقبال جهانی یافته است. شاعران موفق از قدرت نفوذ طنز استفاده کرده اند و به نظرم استاد همه آنها حافظ است.

این نویسنده و شاعر بیان کرد: در مجموعه «هی شعر ترانگیزد» تلاش کردم تناقض ها و تضادها را در مسائل گوناگون آشکار کنم که طبیعتا کار خیلی سختی است. طنز چون راه رفتن روی لبه تیغ است. طنزپرداز باید از خط قرمز عبور کند، ولی قرمز نشود.

وی با اشاره به اتفاقات مربوط به چاپ مجموعه «هی شعر تر انگیزد» بیان کرد: زمانی که این کتاب چاپ شد مسائل مختلفی پیرامون آن به وجود آمد و در نمایشگاه کتاب رونمایی شد؛ بعد از رسیدن مجموعه به نمایشگاه، کتاب هنوز خیس بود و چسب‌هایش خشک نشده بود، به همین دلیل کتاب را بر روی زمین پهن کردند تا خشک شود و نادانسته این امر تبلیغی برای کتاب شد و تقریبا تمام نسخه های کتاب به فروش رفت.

بیابانکی با بیان اینکه یکی از اشعار کتاب معروف شده چرا که حدود ده سال پیش در دیدار رهبر انقلاب خوانده است، توضیح داد: این شعر چند نسخه دارد؛ یک نسخه چاپ شده، یک نسخه را من خواندم و یک نسخه در دفترم است که برخی ابیاتش را خود حذف کرده ام.

وی کتاب «هی شعر ترانگیزد» را، که به چاپ چهارم رسیده، اثری خط شکن دانست که به شاعران بعد از انقلاب جرأت سرودن شعر طنز درباره مسائل سیاسی داد.

بیابانکی در خصوص انتخاب نام کتاب گفت: شعر، استفاده حداکثری از زبان است. من چند عنوان برای کتاب انتخاب کردم و از چند تن از شعرا نظرسنجی کردم و این عنوان برگزیده شد. چند شعر از این مجموعه به صورت مشترک با جواد زهتاب سروده شد؛ دوستی که ذهنی نزدیک به هم داریم.

وی در ادامه گفت: برخی شوخی های کتاب به مسائل روز می‌پردازد که ممکن است در حال حاضر با استقبال رو به رو شود اما در آینده کمتر بدان توجه شود و این از نقاط ضعف کتاب به اعتراف خودم است.

در ادامه امیری اسفندقه، شاعر و منتقد حاضر در نشست در خصوص اشعار سعید بیابانکی گفت: اشعار بیابانکی قاچاق نیست و التماس نمی‌کند تا از مرز رد شود. ما با شاعری رند و باهوش مواجهیم که از خط قرمز عبور کرده است. با اینکه این مجموعه شعر مربوط به گذشته است اما اشاراتی به امروز هم دارد.

وی با اشاره به پیشینه دوستی خود با سعید بیابانکی، گفت: از دیگر ویژگی های شعر بیابانکی، صداقت است؛ شعر آن چیزی است که مردم می‌دانند اما به زبانی شیرین و دلنشین گفته می شود. شعر بیابانکی ساده، صریح، صادقانه و بی نقاب است. گاهی اوقات شاعران قافیه های دشواری در شعر می‌گنجانند و قافیه ها دوست ندارند صدای آوازشان شنیده شود اما سعید بیابانکی، در این مجموعه از این قافیه ها استفاده کرده و جیغ‌شان را درآورده است. اشعار بیابانکی چون اشعار طنز عمران صلاحی خنده هایی از سر درد است. من افتخار دارم که یکی از شاگردان بیابانکی باشم.

در حاشیه این نشست، سعید بیابانکی در گفتگویی در تعریف طنز گفت: طنز، شوخی کردن و به چالش کشیدن خط قرمزها به شیوه ای است که نه شاعر و نه سوژه هیچکدام آسیب نبینند. در نتیجه طنزپردازی، کار دشوار و پیچیده ای است. اما نبودش باعث افسرده شدن اجتماع و افزایش بی اخلاقی ها می‌شود؛ طنزپرداز همواره باید موی دماغ خطاکاران در کشور که تصمیمات بزرگ و غلط می گیرند، شوند.

وی تصریح کرد: خوشبختانه در حال حاضر فضای سیاسی به مدد رسانه های اجتماعی بازتر شده و امکان بیان نقد و طنز فراهم است. بارها شده که دوستان ما در حضور بزرگان مملکت شعر طنز خواندند و از آن استقبال شده است.