گلیم نقش برجسته ایلام در یک قدمی جهانی شدن

گلیم نقش برجسته تلفیقی از گلیم ساده و گره قالی در متن است، ترکیب بافت گلیم (صوفی‌بافی) و نقوش آن با گره کامل قالی صنعت زیبا و اصیل ایلام را، گلیم نقش برجسته شکل داده است.

صنایع دستی از دیرباز تاکنون در بین مردم استان ایلام رواج داشته چرا که نوع زندگی مردم در گذشته طوری بوده که صنایع دستی را برای امور اصلی و بخش های مهم زندگی روزمره استفاده می کردند.

در گذشته که فرشی وجود نداشت مردم از گلیم در خانه ها استفاده می کردند که همین عامل موجب رونق بافت گلیم در استان ایلام شده است.

گلیم نقش برجسته ایلام نسبت به دیگر مناطق کشور متفاوت است چراکه بافنده ای به نام «سحر چلانگر» ساکن روستای زنجیره (از توابع شهرستان سرابله استان ایلام ) در قسمتی از گلیم بافته خود موفق به اجرای نقشی برجسته با استفاده از گره قالی می شود که از آن پس زمینه ای برای رشد و ترویج گلیم نقش برجسته فراهم می آید.

حالا گلیم نقش برجسته در جای جای استان ایلام رواج یافته و بیش از چهار هزار نفر را در این صنعت دستی زیبا مشغول به کار کرده است، هرچند صنعتگران این حرفه با مشکلات زیادی مواجه هستند اما باعث شده نام و آوازه گلیم ایلام شهرت ملی و جهانی پیدا کند.

بانوان ایلامی از مادران خود بافت گلیم نقش برجسته را آموخته و این هنر زیبا را به ارث برده‌اند و بسیاری از بانوان ایلامی به راحتی با این هنر آشنا هستند.

*تولید سالانه 3 هزار متر گلیم

مدیر کل میراث فرهنگی استان ایلام در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: گلیم نقش برجسته از نظر اصالت و تولید مهمترین و شاخص ترین صنعت دستی و بومی استان ایلام است که سالانه سه هزار متر از این نوع گلیم توسط بافندگان ایلامی تولید می شود.

عبدالمالک شنبه زاده اظهار داشت: در استان ایلام چهار هزار و 500 نفردر 52 کارگاه مشغول بافت گلیم نقش برجسته هستند.

وی افزود: 50 درصد از افرادی که در حوزه صنایع دستی مشغول فعالیت هستند در حوزه تولید گلیم نقش برجسته کار می کنند.

وی ادامه داد: اکنون گلیم نقش برجسته استان ایلام در 20 کشور دنیا به فروش می رسد، البته با ذکر این نکته که ارز آوری صنایع دستی استان طی یک سال گذشته 10 میلیون دلار بوده است.

شنبه زاده تصریح کرد: این محصول، هولوگرام ملی دریافت کرده و به عنوان سوغات و برند اختصاصی ایلام به عنوان استان ابداع کننده گلیم نقش برجسته ثبت شده است.

*ایلام شهر ملی گلیم نقش برجسته

به تازگی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، استان ایلام به عنوان شهر ملی گلیم نقش برجسته معرفی شد، شنبه زاده در این ارتباط نیز اظهار داشت: با توجه به شاخص هایی از جمله پیشینه و تعداد بالای افراد شاغل در این صنعت به عنوان شهر ملی گلیم نقش برجسته معرفی شده است.

وی تصریح کرد: باید فعالیت های گسترده ای در راستای تولید، توزیع، تکمیل زنجیره تولید و همچنین معرفی بیشتر این صنعت بومی استان انجام شود.

شنبه زاده بیان داشت: انتخاب ایلام به عنوان شهر ملی گلیم نقش برجسته نقش مهمی در جذب گردشگر و رونق صنایع دستی استان و همچنین معرفی بیشتر این صنعت در سطح ملی و جهانی دارد.

وی تصریح کرد: گلیم نقش برجسته امروزه جنبه بسیار کاربردی پیدا کرده و می توان با ایجاد کارگاه های تولید گلیم نقش برجسته در کنار آثار تاریخی نظیر «قلعه والی» زمینه جذب گردشگران رافراهم نمود چرا که توسعه صنعت توریسم و مبادلات فرهنگی نقش موثری در ایجاد اشتغال و کارآفرینی دارد.

*توسعه گلیم نقش برجسته در روستاهای ایلام

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان ایلام نیز در این ارتباط به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با توجه به ناچیز بودن سابقه بروز خلاقیت بافندگان چیره‌دست این منطقه در امر بافت گلیم نقش برجسته، پیشرفت چشمگیری درزمینه‌های مختلف تولید حاصل‌شده است.

نورالدین محسنی اضافه کرد: طرح و نقشه گلیم نقش برجسته جزو هنرهای اصیل استان و دارای وزنی سبک است که تلاش داریم این هنر را برای توسعه اشتغال در روستا، گسترش دهیم.

وی تصریح کرد: چون گلیم نقش برجسته تلفیقی از گلیم و قالی است، بافندگان استان می‌بایست به هر دو حرفه بافت گلیم و قالی تسلط داشته تا بتوانند این هنر زیبا را ایجاد کنند.

معاون صنایع دستی استان ایلام افزود: تاکنون 2 روستای پشت قلعه آبدانان و زنجیره چرداول به عنوان روستای هدف صنایع دستی در حوزه حصیربافی و گلیم نقش برجسته انتخاب شده اند.

محسنی راجع به مشکلات بافندگان گلیم در استان نیز گفت: مهمترین مشکل بافندگان فروش محصولات است، باید از ظرفیت های مرز مهران برای فروش استفاده کنیم.

وی افزود: تولیدهای گلیم نقش برجسته به استان های همسایه و همچنین کشورهای مانند آلمان، آمریکا، ژاپن و حوزه خلیج فارس صادر می شود که راه اندازی واحد بسته بندی در توسعه صادرات صنایع دستی و افزایش درآمد صنعتگران این بخش استان نقش مهمی داشته باشد.

معاون صنایع دستی استان ایلام با اشاره به اینکه توسعه صنایع دستی می تواند با کمترین هزینه برای مردم روستا شغل ایجا کند، گفت: یکی از مهمترین برنامه های صنایع دستی وصل کردن تولیدکنندگان گلیم به تجار برای فروش محصولات است.

وی افزود: 33 رشته صنایع دستی در استان ایلام فعال است که هشت هزار نفر در این رشته ها مشغول به فعالیت هستند.

*مشکلات گلیم بافان

به رغم همه ظرفیت ها و توانمندی های استان ایلام در زمینه تولید گلیم نقش برجسته این هنر صنعت دارای مشکلات بزرگی است.

زینب عباسی از بافندگان گلیم نقش برجسته در استان ایلام به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: نبود مواد اولیه، بازار فروش محصولات از جمله مشکلات بافندگان گلیم نقش برجسته در استان است.

وی گفت: بانوان زیادی در استان ایلام مشغول بافت گلیم هستند و از این طریق امرار معاش می کنند ولی برای تهیه مواد اولیه مشقت های زیادی را متحمل می شوند چراکه کارخانه ریسندگی و رنگرزی در استان وجود ندارد و مجبور هستیم به استان های دیگر مراجعه کنیم.

عباسی تصریح کرد: بیمه نبودن از مشکلات اصلی بافندگان گلیم نقش برجسته است، وقتی به تامین اجتماعی برای برقراری بیمه مراجعه می کنیم می گویند باید به صورت آزاد خود را بیمه کنید که هزینه آن برای ما بسیار سنگین است.

وی بیان داشت: امکان فروش از دیگر مشکلات عمده گلیم بافان است، هم اکنون بسیاری از فروش محصولات ما توسط دلالان انجام می شود در حالی دلالان این گلیم ها را قیمت بسیار پایین از ما می خرند و با قیمت های بسیار بالا در مرکز استان های دیگر به فروش می رسانند.

عباسی افزود: برای ترویج گلیم نقش برجسته نیاز است مشکلات بر سر راه گلیم بافان برداشته شود چراکه که اگر این مهم محقق نشود ممکن است بانوان زیادی دست از کار بکشند.

*مشکل بیمه بافندگان

مدیرکل تامین اجتماعی استان ایلام نیز در مورد مشکل بیمه بافندگان به خبرنگار ایرنا گفت: بار مالی بیمه بافندگان باید مشخص شود، برنامه جدید و مجوز خاصی در این خصوص وجود ندارد.

وی گفت: هم اکنون نزدیک به چهار هزار و 500 نفر از بافندگان قالی و گلیم در استان بیمه هستند که در گذشته بوده و مربوط به الان نیست و هنوز مجوزی برای بیمه افراد جدید وجود ندارد.

ملکشاهی اظهار داشت: از سال 1393 تاکنون هیچ گونه بخشنامه‌ای در این خصوص ابلاغ نشده است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان ایلام نیز در ارتباط با مشکلات بیمه صنعتگران صنایع دستی، از بیمه شاغلان صنایع دستی در مناطق روستایی عشایری و شهرهای زیر 20 هزار نفر استان ایلام خبر داد و گفت: تفاهم نامه ای بین سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کشور و صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان و روستاییان منعقد شده است.

محسنی افزود: طبق بند 2-6 ماده 6 تفاهم نامه که صنعتگران ساکن روستاها و شهرهای زیر 20 هزار نفر بیمه می شوند.

وی گفت: صنعتگران ساکن این روستاهای و شهرها می توانند با مراجعه به میراث فرهنگی شهرستان و دریافت معرفی نامه برای کارگزاری روستا، در صورت داشتن شرایط و تهیه مدارک برای بیمه اقدام کنند.

* لزوم برنامه ریزی برای جهانی شدن

کارشناس مسائل اقتصادی در استان ایلام در این باره به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: استان ایلام دارای ظرفیت های بیشماری برای مطرح شدن در سطح کشوری و جهانی است، گلیم نقش برجسته یکی از آن ظرفیت ها است.

رضا احمدی گفت: حال که ایلام شهر ملی گلیم نقش برجسته شده و در فروش محصولات گلیم استان اثر گذار است و مردم کشور گلیم را به اسم ایلام می شناسند یکی از مهمترین راهکارهای فروش بیشتر این محصول در سطح بازارهای جهانی، ثبت جهانی آن است که اگر این اتفاق بزرگ در استان رخ دهد در حوزه اشتغال و درآمد زایی به مردم استان کمک خواهد کرد.

احمدی اظهار داشت: صنایع دستی و به خصوص گلیم نقش برجسته بسیار مورد توجه مردم دیگر کشورهای جهان قرار می گیرد و باید از این فرصت برای فروش جهانی محصول گلیم در استان استفاده کرد.

گلیم نقش برجسته ایلام در سال 1366 از تلفیق گلیم و قالی در یک دگردیسی مصرف که به وجود آمد و در سال 1367 در ردیف 42 فهرست آثار ملی کشور به نام گلیم نقش برجسته ایلام به ثبت رسیده است.

گلیم ساده، جاجیم بافی، احرامی بافی، بافت سیاه چادر، پای پوش سنتی (گیوه بافی)، نمد مالی، معرق نمد، حصیربافی، چیغ یا چیت بافی، محرق، سفالگری، کاشی معرق، معرق و منبت چوب، پیکرتراشی، خراطی نقاشی روی سفال، نگارگری، طراحی سنتی، چرم سازی و سرمه دوزی از دیگر رشته های صنایع دستی در این استان است.

بدون شک وجود صنایع دستی مختلف از جمله گلیم نقش برجسته برای استان کم برخورداری مثل ایلام برای اشتغال و درآمد مردم بسیار حائز اهمیت است که البته این مهم نیازمند برنامه ریزی، حل مشکلات بافندگان، آینده نگری و برندسازی است.