کدام آموزش بهتر است؟مجازی یا حضوری؟

گوهر یسنا انزانی در گفت‌وگویی، با بیان اینکه هر فرد در طول زندگی نیازمند یادگیری و تحصیل است، اظهار کرد: امروزه اطلاعات زیادی از منابع متفاوت به افراد می‌رسد و جامعه در حال پیشرفت است؛ افزایش شبکه‌های اجتماعی باعث شده افراد به راحتی بتوانند از اینترنت و شبکه‌های مجازی استفاده کنند و این موضوع تا جایی پیش رفته است که با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس در همه کشورها، معلمان نیز ناگزیر به آموز از طریق شبکه‌های اجتماعی شده‌اند.

این متخصص روانشناسی کودک و نوجوان با اشاره به اینکه آموزش‌های حضوری از اواسط دهه ۱۸۰۰ میلادی آغاز شده است، یادآور شد: این روزها به خاطر مشکلاتی که ویروس کرونا ایجاد کرده است، آموزش مجازی به دانش‌آموزان به فرآیند یادگیری آنها کمک زیادی کرده است، این درحالیست که این آموزش‌ها مزایا و معایبی را هم با خود به دنبال دارد.

وی با اشاره به مزایا و معایب آموزش‌های مجازی در ایام سال تحصیلی اظهار کرد: آموزش‌ مجازی انعطاف‌پذیر است و دانش‌آموزان امکان ضبط برنامه‌های آموزشی و مرور این آموزش‌ها را دارند، هزینه‌های رفت و آمد به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کرده است و افراد می‌توانند در فضای امن خانه خود آموزش ببینند. همچنین سهولت دسترسی به منابع مختلف، دسترسی خیلی سریع به ویدئوها، کلیپ‌ها و فایل‌های آموزشی و به ویژه ترس و اضطراب کمتر برای حضور در امتحانات حضوری می‌تواند از مزایای آموزش مجازی باشد.

این درحالیست که با وجود مزایای آموزش آنلاین، به گفته انزانی، پژوهش‌های انجام شده در زمینه مجازی شدن آموزش‌ها به دنبال همه‌گیری ویروس کرونا نشان داده است که معایب استفاده از سیستم‌ها و آموزش‌های مجازی بیشتر است.

این متخصص روانشناسی کودک و نوجوان با اشاره به معایب آموزش‌های مجازی معتقد است که مشکلات بینایی و بدنی دانش‌آموزان به دنبال استفاده از آموزش‌های مجازی بیشتر شده، جنبه‌های عاطفی و حمایتی آنها کمرنگ شده و آنها از اجتماع و روابط با همسالان فاصله زیادی گرفته‌اند؛ به دنبال آن کاهش ارتباط با معلمان باعث افزایش اضطراب و افسردگی در بسیاری از دانش‌آموزان شده است. همچنین نیاز به ارتباط وسایل خاص و هزینه‌های بالای اینترنت شاید برای بسیاری از خانواده‌ها که درگیری و دغدغه مالی دارند تاثیر منفی گذاشته است.

وی همچنین اطلاعات پایین دانش‌آموزان درمورد استفاده مناسب از اینترنت را از دیگر معایب آموزش‌های آنلاین دانست و گفت: معلمان در زمان آموزش حضوری می‌دانند که دانش‌آموزان چه خصوصیاتی دارند و طبق آن خصوصیات برای دانش‌آموزان روند تحصیلی را در پیش می‌گیرند، اما آموزش‌های آنلاین آموزش‌های کلی است و روند خاصی برای افزایش بهره‌وری تحصیلی دانش‌آموزان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

وی ادامه داد: کاهش حمایت و پشتیبانی دوستان و ارتباطات اجتماعی نیز از معایب دیگر آموزش‌های مجازی است، زیرا تعاملات محدود موجب ضعیف‌ شدن سیستم ایمنی کودکان می‌شود. از سوی دیگر با آموزش‌های مجازی حمایت همکلاسی‌ها و یادگیری شناختی دانش‌آموزان کاهش و استرس و اضطراب فردی در آنها افزایش می‌یابد. همچنین در این بین کاهش ارتباط با خانواده‌ها نیز زیاد اتفاق می‌افتد زیرا والدین جایگزین معلمان می‌شوند و از آنجایی که آنها چندان نحوه برخورد با کودکان را در این زمینه نمی‌دانند ارتباط عاطفی‌ با فرزنداشان ضعیف‌تر می شود و منجر به افزایش احساس تنهایی و کاهش اعتماد به نفس در درون کودکان خواهد شد.

این متخصص روانشناسی کودک و نوجوان یادآور شد: کودکان چه در دوران دبستان و چه در دوران نوجوانی و بلوغ کنجکاو هستند و این موضوع باعث می‌شود که آنها بیشتر از اینکه بخواهند از اینترنت استفاده مفید کنند به دنبال سرگرمی مخرب باشند که میتواند آسیب کودکان را افزایش دهد و آنها را از فضای آموزشی دور کند؛ درست است که دانش‌آموزان نشان می‌دهند که در فضای مجازی هستند، اما در واقع با اینکه فقط تیک حاضریشان در کلاس را ثبت می‌کنند به قسمت‌های دیگری از اینترنت سرکشی می‌کنند.

انزانی خاطرنشان کرد: در این بین حس رقابت دانش‌آموزان کاهش می‌یابد، آنها کم تحرک‌تر می‌شوند، وسواس و تنبلی در درون آنها افزایش پیدا می‌کند و چندان نمی‌توانند مقررات و نظم کلاسی را رعایت کنند و باتوجه به اینکه معمولا در اینترنت جذابیت‌های خاصی وجود دارد متاسفانه می بینیم که در دو سال اخیر افرادی که فرزندانشان را به کلینیک‌ها یا مراکز مشاوره می‌آورند کودکشان درگیر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی شده و این موجب خستگی و فرسودگی روانی برای بسیاری از والدین شده است.

انزانی با بیان اینکه استفاده از فضای مجازی در ابعاد خانوادگی، تحصیلی، سازگاری، اعتقادی و روانشناختی دانش‌آموزان اثر منفی گذاشته است، گفت: دوره کودکی تا نوجوانی مهم‌ترین مرحله رشد و تحول هر فردی است. در دوره ابتدایی تا اوایل بلوغ خصوصیات بدنی، ذهنی، اجتماعی، اخلاقی و عاطفی دانش‌آموزان نیاز به پرورش دارد؛ به طور مثال دانش‌آموزان نیاز دارند که بدانند چگونه با عضلات خود ارتباط برقرار کنند و بنویسند، آنها نیازمند بازی‌های هیجان‌انگیز، اما بی‌خطر هستند.

وی با اشاره به خصوصیات ذهنی و اجتماعی دانش‌آموزان گفت: آنها نیازمند یادگیری هستند و باید بیش از آنکه می‌نویسند، گوش دهند و صحبت کنند، زیرا نیازمند یادگیری از طریق سخن گفتن هستند. دانش‌آموزان نیازمند دوست‌های صمیمی و یادگیری از طریق بازی هستند. آنها نیازمند یادگیری قواعد و قوانین و در چارچوب قرار گرفتن هستند و این موارد نیازمند حضور آنها در مدرسه است.

این روانشناس همچنین به خصوصیات عاطفی دانش‌آموزان اشاره کرد و گفت: دانش‌آموزان نیاز دارند که احساسات اطرافیان خود را درک کنند. معلمان و همکلاسی‌های خود را خوشحال کنند و بتوانند مسئولیت‌های کوچک را بپذیرند، اما به نظر می‌رسد که آموزش‌های مجازی نمی‌تواند زمینه‌های رشدی را برای آنها فراهم کند، چراکه روابط حضوری معلمان با دانش‌آموزان و دانش‌آموزان با یکدیگر و روابط عاطفی و اجتماعی موجب اثرگذاری مثبت در ایجاد انگیزه یادگیری، همکاری و همدلی و تلاش برای مواجهه با مشکلات و درک روابط بین فردی و همچنین افزایش اعتماد به نفس و کاهش احتمال ابتلای آنها به بیماری‌های روحی و روانی می‌شود.

وی با بیان اینکه مدرسه کمک به کاهش مشکلات رفتاری دانش‌آموزان و افزایش پیشرفت تحصیلی، حس مشارکت و خلاقیت  می‌کند، اظهار کرد: پژوهش‌ یانگ در سال ۲۰۲۰ نشان داده است که دانش‌آموزان با آموزش‌های مجازی تعامل و ارتباط چندانی برقرار نکردند و علاقه‌مند به حضور در کلاس هستند.

انزانی ادامه داد: در واقع ضرورت بازگشایی مدارس و حضور فیزیکی دانش‌آموزان وجود دارد، البته مهم است که از نظر سلامت و آرامش ذهنی والدین، به این نکته هم توجه کنیم که اگرچه لازم است دانش‌آموزان در مدرسه حاضر شوند، اما والدین نباید دغدغه بیماری فرزندشان را داشته باشند و لذا با درنظر گرفتن سلامت جسمی و پیشگیری آنها از ابتلا به کرونا باید شرایطی فراهم شود که دانش‌آموزان بتوانند در کنار معلمان و همسالان قرار گیرند و به دور از ترس و اضطراب برای درگیری با بیماری کرونا تحصیلات خود را از سر بگیرند.