آداب و رسوم کُردها در "شب چله"

رضا موزونی در گفت و گویی، با بیان اینکه ردپایی از نام و واژه "یلدا" در زبان کُردی نیست، گفت: در زبان کُردی طولانی ترین شب سال را از گذشته "شب چله" می گفتند و در این شب هم مراسم خاص خود را داشتند.

وی افزود: این شب از آن جهت میان مردم کُرد اهمیت داشت که عبور از شب های طولانی را نوید می داد و از فردای آن روزها به تدریج بلند شده و مدت تابش نورخورشید بیشتر می شد و این یعنی شروع غلبه نور بر تاریکی.

موزونی در خصوص آداب و رسوم مردم کُرد در این شب گفت: در این شب همه در خانه بزرگتران ایل جمع می شدند و فانوس و چراغ دستی همراه خود می بردند.

موزونی گفت: در ابتدای این شب مادران شروع به نقل افسانه می کردند و افسانه معروف این شب که بسیاری مادران کُردزبان آن را نقل می کردند افسانه "کُر صیاد" بود، پسری که به جنگ زمستان می رود و بهار را با خود به همراه می‌آورد.

این نویسنده و محقق گفت: بعد از نقل افسانه‌ها، هوره خوانی شروع می شد و معمولا دو نفر هوره خوان در جواب هم هوره می خواندند و میهمانان با دقت به هوره‌ها و اشعار آنها گوش می‌سپردند.

موزونی گفت: یکی از رسوم مهیج این شب، نقل "چیستان" بود، طوری که بزرگتران یا به زبان ساده یا بصورت شعر سخت‌ترین چیستان ها را در این شب مطرح کرده و جوانترها و بچه ها با یکدیگر بر سر پیدا کردن جواب آن رقابت می‌کردند که این کار فضای مهیجی را برای آنها رقم می زد.

وی افزود: بخشی از سرگرمی این شب که برای بچه ها بسیار جذابیت داشت، بازی بود. بازی هایی از جمله "جوراب جوراب" و "زره مشتکی" که بتوان در فضای بسته انجام داد.

موزونی گفت: "زره مشتکی" که در زبان فارسی به آن "گل یا پوچ" می گویند بازی بسیار قدیمی است و درمیان کُردها قدمت آن بیشتر از گل یا پوچ امروزی است.

وی افزود: در زمان های قدیم واقعا از "زر" یا طلا برای این بازی استفاده کرده و هرکس آن را پیدا می کرد صاحب همان زر می شد که هیجان بسیاری به این بازی می داد.

وی در خصوص برپایی "کُرسی" در این شب هم گفت: درمناطق سردسیر مانند سنقر و کلیایی در این شب کُرسی برپا می شد، اما در مناطق گرمسیری مانند قصرشیرین و گیلانغرب خبری از کُرسی نبوده است.

موزونی در ادامه اشاره‌ای هم به خوراکی های این شب داشت و افزود: هرچه متون گذشته و نقل قول گذشتگان را مرور می‌کنیم اثری از هندوانه در این شب نبوده و با توجه به اینکه در گذشته های دور چیزی به اسم گلخانه و سردخانه و ... نبوده، بعید است هندوانه در هیچ قومی در شب چله یا همان شب یلدا مورد استفاده قرار می گرفته است.

وی افزود: میوه مخصوص این شب در میان کردزبانان "انار" است و در کنار آن از برگه زردآلو هم استفاده می شده است. در این شب برگه زردآلو، گردو، هسته بادام، تخمه کدو یا آفتابگردان و نخود و گندم برشته را با هم مخلوط کرده و یک نوع آجیل می ساختند و آن را در این شب مصرف می کردند.