زلزله و فرونشست؛ دو بحران و تهدید جدی برای ایران
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به تهدیدات زلزله و فرونشست زمین، بر لزوم مدیریت منابع آب برای مقابله با بحران فرونشست تأکید کرد.
علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه گسل و زلزله‌ها خصوصیات ذاتی ایران به شمار می‌رود، اظهار کرد: ایران جز ۱۰ کشور فعال لرزه‌خیزی قرار داد و آمار رخ داد زلزله در کشورمان نسبت به سایر کشورها بسیار بالا است. همچنین گاهی گفته می‌شود، می‌توان پایتخت کشور را به نقطه‌ای که زلزله‌خیز نباشد، انتقال داد، اما واقعیت این است که چنین نقطه‌ای در کشور وجود ندارد.
وی ادامه داد: در ایران تعداد زلزله‌های ویرانگر تاریخی و دستگاهی بزرگ قابل توجهی رخ داده و به زلزله‌هایی که پیش‌از نصب دستگاه‌های ثبت زلزله پیش آمده است، «زلزله‌های تاریخی» گفته می‌شود؛ عمدتاً این زلزله‌ها به ۱۲۵ سال قبل و پیش‌تر از این تاریخ بازمی‌گردد. رخداد زمین لرزه‌ها گویای یک واقعیت مهم است، تمام سیستم گسلی که در سرتاسر سرزمین ما را پوشش می‌دهد، با همین زمین لرزه‌های کوچک نشان از فعال بود خود می‌دهند و دائماً در معرض تنش هستند.
رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به اینکه فرونشست زمین در ایران به دلیل کاهش سطح آب‌های زیرزمینی به یکی از بحران‌های جدی زیست‌محیطی کشور تبدیل شده است، گفت: این پدیده از اوایل دهه ۵۰ خورشیدی مشاهده شده و از دهه ۷۰ با کاهش ناگهانی و شدید منابع آب زیرزمینی شدت گرفته است.
وی با بیان اینکه تاکنون نزدیک به ۱۴۰ میلیارد متر مکعب از منابع آب زیرزمینی کشور از دست رفته است، افزود: کاهش سطح آب زیرزمینی باعث فشرده شدن لایه‌های خاک و نشست زمین شده است، این مسئله به دلیل افزایش تعداد چاه‌های آب، که تعداد آن‌ها به حدود یک میلیون حلقه برآورد می‌شود، تشدید شده است. بر اساس داده‌های پردازش‌شده، تمامی استان‌های کشور با این بحران روبه‌رو هستند. بیشترین وسعت فرونشست در استان کرمان گزارش شده است
به گفته بیت‌اللهی؛ بیشترین وسعت فرونشست در استان کرمان و کمترین وسعت فرونشست در استان گیلان گزارش شده است.
وی هشدار داد که بیش از ۴۰۰ شهر ایران، از جمله کلان‌شهرهایی مانند تهران، اصفهان، مشهد و شیراز، در پهنه‌های پرخطر فرونشست زمین قرار دارند، همچنین علاوه بر این، خطوط جاده‌ای و ریلی، خطوط انتقال نفت و گاز، شریان‌های حیاتی برق و همچنین آثار تاریخی و فرهنگی کشور نیز در معرض آسیب جدی هستند.
رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در خصوص راهکارهای مقابله با این بحران گفت: فرونشست زمین عمدتاً ناشی از برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است و می‌توان با اجرای اقداماتی از جمله اصلاح روش‌های آبیاری، مدیریت کشت محصولات کشاورزی، تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها، کنترل چاه‌های غیرمجاز و بازنگری در مکان‌یابی صنایع آب‌بر این وضعیت را تا حد زیادی کنترل کرد.
وی در پایان تاکید کرد: بحران فرونشست زمین در ایران با عزم و مدیریت جدی قابل کنترل است که با اجرای سیاست‌های مؤثر در زمینه کاهش مصرف آب و نظارت بر برداشت‌ها، می‌تواند ایران را نیز از این بحران نجات دهد؛ با این حال، نبود اقدامات ملموس و پیگیری‌های مسئولانه، این پدیده را به یکی از چالش‌های مداوم و نگران‌کننده کشور تبدیل کرده است.
