خروج پرتیراژها از صنعت خودرو/ بحران در راه است
برخی از خودروهای پرتیراژ داخلی نمی توانند استانداردهای ۸۵ گانه را در سال ۹۷ پاس کنند و بنابراین باید از چرخه تولید خارج شوند.
به نقل از هفته نامه حمل و نقل ،سال گذشته بود که انجمن خودروسازان در نامه‌ای به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران از وقوع بحرانی بزرگ در صنعت خودروسازی ایران در دو سال آینده خبر داد و خواهان اندیشیدن راه‌حلی تازه در این خصوص شد. این انجمن در نامه‌اش از منصور معظمی، مدیرعامل ایدرو، خواسته بود که برای جلوگیری از وقوع فاجعه‌ای بزرگ در خودروسازی کشور، «اتاق فکر مقابله با بحران» تشکیل دهد.
بحرانی که انجمن خودروسازان از آن یاد می‌کند از میان استانداردهای اجباری می‌گذرد که قرار است از دی‌ماه نیمی از خودروهای پرتیراژ داخلی را راهی موزه خودروسازان کند و خودروسازان را مجاب به خداحافظی اجباری با این خودروها کند. انجمن خودروسازان تأکید کرده که با ارتقای استانداردهای تولید خودرو، چیزی حدود ۸۰۰ هزار دستگاه از محصولات تولیدی در ۸ ماه سال ۹۶، امکان تولید از زمستان سال جاری را نخواهند داشت.
این هشدار در شرایطی داده شد که طبق برنامه سازمان ملی استاندارد، استانداردهای داخلی خودرو تا پایان پاییز سال جاری به‌تدریج از ۵۵ به ۸۵ مورد خواهد رسید. بر این اساس، هر خودرویی که نتواند استانداردهای جدید را پاس کند، مجوز شماره‌گذاری برای آن صادر نخواهد شد و بنابراین دیگر امکان تولید ندارد. این هشدارها و پیش‌بینی‌ها زمانی قابل‌توجه‌تر می‌شوند که کمی این بحران را با شرایط فعلی صنعت خودرو داخل تطبیبق بدهیم. قطعاً در آن زمانی که مسئولان سازمان استاندارد در حال تدوین استانداردهای جدید و اجبار برای پیاده‌سازی آن بودند خبر موثق و آن‌چنانی از بحث‌ها بر سر خروج ترامپ از توافق‌نامه برجام و تأثیر این خروج بر سایر شرکای اقتصادی ایران نبود. شرایطی که امروز موجب شده تا بازار خودرو علاوه بر گیرکردن در مرداب تصمیم‌گیری‌های سیاسی-اقتصادی داخلی در گرداب تصمیم‌گیری‌های سیاسی-خارجی قرار گیرد و این بازار را بیش از همیشه متأثر کند.
به‌عبارت‌دیگر، با وجود برنامه‌ریزی برای ارتقای استانداردهای خودرویی و حذف محصولاتی که توانایی پاس‌کردن آنها را ندارند، برنامه مشخصی برای جایگزینی این خودروها تدوین نشده و این همان بحران و فاجعه‌ای است که انجمن خودروسازان نسبت به وقوعش هشدار داده بود. به‌این‌ترتیب خودروسازان که زمانی خلأ حذف خودروهای پرتیراژشان را به مدد ورود خودروهای پسابرجامی پرشده می‌دیدند این روزها با عقب‌نشینی‌های اروپایی‌ها و البته آمریکا با معضل جدیدی مواجه هستند. به باور کارشناسان خودرویی با حذف خودروهای پرتیراژ و نبود جایگزین برای آنها، خودروسازان با خلأ شدید محصول مواجه و چیزی حدود ۷۰ درصد از خطوط تولیدشان خالی خواهد شد.
از آن‌سو، طبعاً بازار و مشتریان نیز این خلأ شدید را حس خواهند کرد و جدای از اینکه خیلی‌ها دیگر توان خرید خودرو را نخواهند داشت، قیمت‌ها نیز سر به فلک خواهد زد. در این زمینه حتی یکی از بنگاه‌داران با اشاره به همین موضوع در گفتگو با «حمل‌ونقل» می‌گوید: «هم‌اکنون و درحالی‌که هنوز هیچ خودرویی از خط تولید خارج نشده است بازار خودرو با توجه به افزایش قیمت دلار و احتمال خروج خودروسازان خارجی از قراردادهای خودرویی‌شان، بازار بی‌ثباتی است. قطعاً تداوم این روال و خروج خودروهای پرتیراژ از خطوط تولید باعث افزایش شدید قیمت‌ها در بازار می‌شود.»
کربلایی با تأکید بر اینکه همواره عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت در بازار بوده‌اند و با کاهش عرضه خودروسازان، بازار تشنه خودرویی چنان افسارگسیخته عمل می‌کند که نمی‌توان با تدابیر مقطعی جلوی آن را گرفت. حال تصور کنید این روال از ابتدای سال در حال روی‌دادن است و قطعاً مردم هم با کوچک‌ترین واکنش بازار برخورد جدیدی می‌کنند و بازار متشنج‌تر می‌شود. این فعال بازار خودرو در همین حال به موضوع پاس‌شدن استانداردها هم اشاره و تأکید می‌کند: «هم‌اکنون که خودروها با این سطح استاندارد در قیمت‌گذاری مشکل دارند قطعاً با استانداردهای جدید هم باز شاهد افزایش قیمت خواهیم بود و رکود در بازار بیشتر تشدید می‌شود.»
اینجاست که هشدار انجمن خودروسازان بیشتر به چشم می‌آید و گویا این انجمن رسماً به خودروسازان هشدار داده و تأکید کرده که اگر فکری به حال ارائه جایگزین برای محصولات قدیمی خود نکنند، با حذف آنها در سال جاری، بحرانی بزرگ گریبانشان را خواهد گرفت. بر اساس آمار موجود، با ارتقای استانداردهای موردنظر، درمجموع چیزی حدود ۸۰۰ هزار دستگاه خودرو داخلی که در ۸ ماه سال گذشته تولید شده‌اند، از ابتدای زمستان سال ۹۷، قطعاً استانداردهای جدید را پاس نمی‌کنند؛ بنابراین امکان تولید نخواهند داشت. همچنین حدود ۶۳۰ هزار دستگاه از خودروهای موجود نیز شاید نتوانند همه استانداردهای ۸۵ گانه را پاس کنند و با این حساب، آینده تولید آنها نیز با ابهام روبه‌رو است.
طبق این آمار از پرتیراژترین محصولات ایران‌خودرو که احتمالاً در لیست حذف‌شده‌ها قرار می‌گیرند می‌توان به، پژو ۴۰۵، پژو پارس، سمند و همچنین وانت آریسان اشاره کرد. این در شرایطی است که خودروهای موردنظر، تیراژی کمتر از ۸۰۰ هزار دستگاه از تولید ۹۶ ایران‌خودرو را به خود اختصاص داده‌اند. مشخص می‌شود پژو ۴۰۵، پژو پارس، سمند و وانت درمجموع حدود۵۵ درصد از تیراژ سالانه ایران‌خودرو را در اختیار دارند. در این شرایط و با توجه به اعلام انجمن خودروسازان مبنی بر ناتوانی خودروهای موردنظر از پاس‌کردن استانداردهای جدید، بزرگ‌ترین خودروساز ایران باید از زمستان سال جاری با بیش از نصف تیراژ سالانه‌اش خداحافظی کند. از ایران‌خودرو که بگذریم، سایپا نیز با اجرای کامل استانداردهای جدید در سال جاری بخش اعظم تیراژ خود را از دست خواهد داد.
پراید، تیبا، وانت پراید و وانت زامیاد، نمی‌توانند استانداردهای ۸۵ گانه را در سال ۹۷ پاس کنند و بنابراین باید از چرخه تولید خارج شوند. این در حالی است که چهار خودرو مذکور درمجموع حدود ۸۲۰ هزار دستگاه تیراژ داشته‌اند و این یعنی بیش از ۶۸ درصد از کل تیراژ دومین خودروساز بزرگ کشور، به محصولات در آستانه حذف تعلق دارد. با این شرایط، یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد که با اجرای استانداردهای جدید خودرو در سال جاری، حدود
۶۰ درصد از محصولات حال حاضر خودروسازی ایران قادر به پاس‌کردن آنها نبوده و بنابراین دیگر امکان تولید نخواهند داشت. کاهلی و بی‌برنامگی خودروسازان در ماجرای حذف محصولات قدیمی و معرفی خودروهای جایگزین، نگرانی‌هایی مبنی بر به هم ریختن تعادل بازار از یکسو و بروز بحران تولید در صنعت خودرو از سوی دیگر را پدید آورده است که بدون شک بحرانی بزرگ را در بازار خودرو و همچنین دومین صنعت بزرگ کشور ایجاد خواهد کرد.
