حضور ۸۰ درصدی در تلگرام

 نتایج آخرین نظرسنجی ایسپا در خرداد سال جاری نشان می‌دهد ۷۹ درصد از استفاده‌کنندگان پیام‌رسان تلگرام، پس از فیلترشدن در تلگرام مانده‌‌اند. این موضوع به زبانی دیگر نشان می‌دهد نزدیک به 80 درصد از کاربران 40‌میلیونی تلگرام حالا از فیلترشکن استفاده می‌کنند. کمتر از دو ماه از صدور فرمان فیلترینگ تلگرام در ایران می‌گذرد، دستوری که 10 اردیبهشت خبرگزاری میزان وابسته به قوه قضائیه با این تیتر آن را منتشر کرد: «دستور قضائی درخصوص مسدودسازی پیام‌رسان تلگرام صادر شد». از همان‌موقع این پیام‌رسان که براساس آمارهای رسمی نزدیک به 40‌میلیون کاربر فعال در ایران داشت، به محاق فیلتر رفت.  از همان‌موقع خیلی‌ها هشدار می‌دادند فیلترینگ چاره‌ساز نیست و با وجود فیلترشکن‌های فراوان و موجود، امکان دورزدن و بی‌اثرکردن آن وجود دارد. همین‌گونه هم شد و آمارهایی که نظرسنجی ایسپا - مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران -  استخراج کرده است نشان می‌دهد تلگرام همچنان با حضوری حداکثری نزد کاربران ایرانی فعال و پرکاربرد است. طبق اعلام مرکز یادشده، این نظرسنجی در گستره ملی و بین افراد بالای ۱۸ سال ساکن مراکز استان، شهرهای درجه دو و روستاها با حجم نمونه چهارهزارو ۴۳۹ نفر و به کارفرمایی مرکز بررسی‌‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) به شیوه مصاحبه حضوری انجام شده است. بر‌این‌اساس ۶۲ درصد از پاسخ‌گویان اعلام کرده‌اند قبل از فیلترینگ تلگرام از این پیام‌رسان استفاده می‌کردند. نتایج نظرسنجی حاکی از آن است که 49.5 درصد از افراد بالای ۱۸ سال کشور بعد از فیلتر تلگرام کماکان از آن استفاده می‌کنند، به عبارت دیگر ۷۹ درصد از استفاده‌کنندگان تلگرام قبل از فیلترینگ، به استفاده خود بعد از فیلترینگ نیز ادامه داده‌‌اند. نتایج نظرسنجی ایسپا همچنین نشان می‌دهد استفاده از سایر شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام و واتس‌اپ بعد از فیلتر تلگرام افزایش چشمگیری یافته است: درحالی‌که براساس نظرسنجی ایسپا در نیمه فروردین سال جاری 17.7 درصد از افراد بالای ۱۸ سال کشور از اینستاگرام استفاده می‌‌کردند، این عدد در خردادماه و پس از فیلترینگ تلگرام به 32.2 درصد افزایش یافته است. نکته  درخور ‌توجه، حضور ۵۴ درصدی جوانان ۱۸ تا ۲۹ سال کشور در اینستاگرام است. همچنین استفاده‌کنندگان از واتس‌اپ از حدود ۱۲ درصد در فروردین به حدود ۲۵ درصد در خردادماه افزایش یافته است. به عبارت دیگر، تعداد کاربران اینستاگرام و واتس‌اپ در این بازه زمانی به حدود دوبرابر افزایش یافته است. سایر شبکه‌های اجتماعی خارجی افزایش چشمگیری را تجربه نکرده‌اند و درحال‌حاضر فیس‌بوک 3.6 درصد، توییتر 2.7 درصد و لاین یک درصد استفاده‌کننده دارد. درباره پیام‌رسان‌های داخلی، نتایج ایسپا نشان می‌دهد ۱۸ درصد مردم حداقل از یکی از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده می‌کنند که در این بین پیام‌رسان سروش در صدر استفاده مردم از بین پیام‌رسان‌های داخلی است. این پیام‌رسان که طبق نظرسنجی ایسپا در فروردین‌ماه سال جاری فقط دو درصد کاربر داشته است، درحال‌حاضر حدود 13.5 درصد استفاده‌کننده دارد. آی‌گپ 2.5 درصد، بله 1.8 درصد، ایتا 2.9 درصد، گپ 1.4 درصد، بیسفون 0.6 درصد و ساینا 0.4 درصد استفاده‌کننده دارد. در مجموع و براساس نتایج نظرسنجی ایسپا در خرداد سال جاری، ۶۶ درصد مردم حداقل از یکی از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند که در این میان 46.7 درصد فقط شبکه‌ای اجتماعی خارجی را استفاده می‌کنند، 3.9 درصد فقط از شبکه‌های اجتماعی داخلی استفاده می‌کنند و 14.1 درصد هم از شبکه‌های اجتماعی داخلی استفاده می‌کنند و هم خارجی. نتایج این نظرسنجی مهم حالا ابعاد دیگری از ثمرات فیلترکردن شبکه‌های اجتماعی را نشان می‌دهد. ثمره تلاش‌هایی پرهزینه و پرمخالف که قرار بود مردم را از شبکه‌های اجتماعی خارجی به سمت شبکه‌های اجتماعی داخلی بکشاند، اما اگرچه موفقیتی نسبی کسب کرده است، اما نتایجش در حدی نبود که درخور ‌توجه باشد.

در این مدت بحث‌های زیادی مبنی بر لزوم برداشتن فیلترینگ به‌دلیل بی‌ثمربودن آن در رسانه‌ها مطرح شد، حتی گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر برداشتن فیلتر نیز خبری شد، اما خیلی زود همه آنها تکذیب شد. در همین رابطه اواسط اردیبهشت بود که عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون قضائی دادستان کل کشور در امور فضای مجازی، مطلبی را درباره میزان موفقیت فیلترینگ تلگرام در روسیه در کانال شخصی خودش در سروش منتشر کرد، نوشته‌ای به این شرح: «علی‌رغم تبلیغات وسیع رسانه‌های آمریکایی و غربی و طرفداران آنها دائر بر ناموفق‌بودن فیلتر تلگرام در روسیه، فیلتر تلگرام در این کشور موفق بوده و بعد از فیلتر رتبه بازدید تلگرام در این کشور سقوط فاحشی داشته است. بررسی‌های به‌عمل‌آمده حاکی از آن است که رتبه بازدید تلگرام قبل از فیلترشدن در روسیه 105 بوده و ظرف 10 روز گذشته از رتبه صدوپنجمین پایگاه پربازدید به رتبه 209 سقوط کرده است؛ یعنی هر روز بیش از 10 پله سقوط داشته است. با توجه به روند پرشتاب مهاجرت مردم بابصیرت ایران اسلامی به پیام‌رسان‌های داخلی و دانش و تجربه جوانان و مهندسان نخبه ایرانی و عزم جزم و هماهنگی بی‌نظیر اکثریت قریب‌به‌اتفاق مسئولان در رفع سلطه بیگانگان بر فضای مجازی کشور، ان‌شاءالله جمهوری اسلامی ایران در این زمینه موفق‌تر عمل خواهد کرد». البته نباید نادیده گرفت که نتایج همین نظرسنجی اخیر نشان می‌دهد ۱۸ درصد مردم حداقل از یکی از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده می‌کنند؛ ولی هنوز فاصله بسیار زیادی میان استفاده‌کنندگان پیام‌رسان خارجی فیلترشده‌ای مثل تلگرام با نمونه‌های داخلی وجود دارد.  پس از فیلترکردن تلگرام بود که صفحه رسمی «حسن روحانی» در اینستاگرام، با اشاره به فیلترشدن تلگرام با دستور قضائی، متنی را منتشر کرد و نوشت: «سیاست دولت یازدهم و دوازدهم مبتنی بر ایجاد فضای امن مجازی بوده و نه امنیتی و تاکنون هیچ شبکه اجتماعی یا پیام‌رسانی «توسط این دولت» مسدود نشده و نخواهد شد. فیلتر و مسدودسازی اخیر تلگرام نیز نه توسط دولت اجرا شده و نه مورد تأیید دولت است. برای مسدودسازی پیام‌رسان مذکور در تاریخ 10/2/97 حکم قضائی صادر و به همه اپراتورهای موبایل و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی ابلاغ کردند تا آنها رأسا اقدام به اختلال در ارتباط نمایند. (مشابه این اقدام نیز سال گذشته و در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری، برای امکان تماس صوتی تلگرام انجام شده بود.) عدم طی مراحل قانونی امور اجرائی که با استفاده از ابزار قهریه و قضائیه صورت بگیرد، در تعارض با شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» و در نقطه مقابل دموکراسی قرار دارد. اگر در عالی‌ترین سطح نظام، تصمیمی برای محدودکردن یا مسدودسازی ارتباطات مردم گرفته شده است، باید صاحبان واقعی این کشور که مردم هستند در جریان امور قرار بگیرند».