دیدار ترامپ و پوتین چه دستاوردی برای ایران دارد؟

نشست ترامپ و پوتین، روسای‌جمهور امریکا و روسیه، امروز در هلسینکی، پایتخت فنلاند انجام شد و ساعتی پیش به پایان رسید. از آنجا که این اولین دیدار مهم این دو رهبر، از آغاز ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ محسوب می‌شود، پیش‌بینی می‌شود که مساله ایران یکی از محورهای اصلی این دیدار بوده باشد. برخی بر این باورند که شاید روسیه در این دیدار منافع ایران را هم در نظر گرفته باشد. مهرداد عمادی، مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا در گفتگو با تجارت‌نیوز به چند سوال در این زمینه پاسخ داده است.

ارزیابی شما از دیدار ترامپ و پوتین چیست؟

هنوز به طور کامل از جزئیات این نشست اطلاع نداریم، اما آنچه که مقامات امریکایی از کانال‌های اروپایی منتقل کرده‌اند این است که فضای گفتگو بسیار مثبت و خوب بوده. چنین نتیجه‌ای هم می‌تواند مثبت باشد هم منفی. بدون تردید نشست موفق ترامپ و پوتین برای اروپا مثبت نیست؛ چون ما نباید فراموش کنیم که این نشست بر پایه پیشنهاد پوتین در ماه مارس گذشته (فروردین) و از طریق تلفن انجام شد تا دیداری رودرو با رئیس‌جمهور امریکا داشته باشد.

همچنین پس از آن در مصاحبه مطبوعاتی در مسکو مطرح شد که مسائلی که اروپا و در کل در غرب نسبت به روسیه در رابطه با تحریم‌ها و فشارهای مالی (در زمینه فروش انرژی و سیستم بانکی) وجود دارد، هزینه‌ها را بسیار برای اقتصاد روسیه افزایش داده است. بنابراین از یک‌سو با توجه به آشناییِ کمِ آقای ترامپ نسبت به مسائل و ابعاد استراتژیک و از سوی دیگر آگاهی و هوشیاری آقای پوتین، زمانی که گفته می‌شود این نشست مثبت بوده، یعنی روسیه توانسته امتیازاتی برای خود بخرد.

منظور من از هوشیاری پوتین تنها محدود به چند سال اخیر نیست. در ۲۱ سال گذشته، آقای پوتین همواره نشان داده که توانسته امتیازاتی را برای کشور خود به دست آورد. نمونه‌هایی در مورد اوکراین، در مورد کریمه و لهستان تائیدی بر این ادعاست.

بنابراین این نشست برای روسیه کاملا مثبت است، برای امریکا اما من نمی‌توانم با اطمینان چنین نگاهی داشته باشم. چرا که در حال حاضر در داخل امریکا نگرانی‌هایی در کنگره وجود دارد. هنوز مشخص نیست که آقای ترامپ در مورد چه وعده‌ها و امتیازاتی با اعضای کنگره صحبت کرده است. از سوی دیگر، خود دموکرات‌ها هم به دلیل حزب‌شان و همین‌طور به دلیل مسائل انتخابات اخیر -دخالت روسیه در انتخابات- نسبت به این نشست بدبین هستند؛ نه تنها این نشست بلکه همه نشست‌‌هایی که تا الان آقای ترامپ با اروپا، با ناتو و رهبران سایر کشورها داشته است.

آیا به نظر شما این دیدار ممکن است برای ایران هم دستاوردهایی داشته باشد؟

من چنین انتظاری ندارم اما امیدوارم این انتظار من نادرست باشد. به عقیده من، این نشست برای ما در ایران دستاورد مثبتی نخواهد داشت. به این دلیل که در حال حاضر آقای پوتین کارت‌های سنگین‌تری، نظیر مساله فروش نفت و گاز به اروپا و تحریم‌ها پیش رو دارد و می‌خواهد حداکثر امتیاز را برای کشورش به دست آورد.

انتقال تکنولوژی از اروپا به‌ویژه سوئد و آلمان به شرکت‌های روسی و همچنین دسترسی بانک‌های روسیه به منابع مالی اروپایی از دیگر امتیازهاست که بسیار بسیار برای دو بانک عمده روسیه مهم است. این‌ها مسائل داخلی روسیه است.

از نظر مسائل خارجی نیز باز باید به قراردادهایی که در مارس گذشته و در جریان سفر بن سلمان به مسکو امضا شد، اشاره کنم. همچنین، قرارداد همکاری‌های همه‌جانبه میان اسرائیل و مسکو در سفر نتانیاهو به مسکو امضا شد. اگر همه اینها را کنار هم بگذاریم متوجه می‌شویم که ایران در حال حاضر نفعی برای روسیه ندارد. روسیه ایران را یک کشور در حال بن‌بست می‌بیند؛ در نتیجه نگران این نیست که برای ایران چه کارتی بازی کند.

از سوی دیگر، روس‌ها به شدت به همکاری با سعودی‌ها در بازار نفت احتیاج دارند. همچنین سعودی‌ها در زمینه همکاری‌های نظامی قول داده‌اند که اولین خریدار موشک‌های S500 و S500 نسل دوم روسیه باشند. از طرف دیگر، اسرائیل به دلیل نفوذی که در امریکا و اروپا دارد، می‌تواند کمک‌هایی به روسیه بکند.

مسائل سیاست خارجی ایران و همچنین مسائل دیگری که در منطقه وجود دارد، دست ایران را خیلی بسته‌تر کرده و اگر بخواهیم سود و زیان این نشست را ارزیابی بکنیم، متوجه می‌شویم برای روسیه از دست دادن ایران هزینه‌های زیادی را نخواهد داشت.

با توجه به رقابت‌های تاریخی که میان این دو کشور عمده وجود دارد، امید من این بود که شاید روسیه منافع ایران را تا حدی در نظر بگیرد. اما برعکس من احتمال می‌دهم که یکی از منطقه‌های همکاری این دو رهبر در مورد فشارهایی خواهد بود که بر ایران بر سر مساله سوریه وارد شود.

اگر به خط زمانی ۲۰۱۳-۲۰۱۱ مروری داشته باشیم، می‌بینیم که در آن زمان هم روس‌ها در مورد مسائل شورای امنیت راجع به ایران همکاری‌هایی کردند. بنابراین این نگاه ناامیدانه من چندان بی‌پایه و اساس نیست.

با توجه به اینکه هنوز جزئیاتی از این نشست نداریم من با احتیاط می‌گویم که دستاوردهای عملی این نشست برای منطقه به ویژه برای ایران چندان نخواهد بود. دست‌کم در مور سوریه من مطمئنم که امریکا توافق‌ روس‌ها را جلب خواهد کرد. چرا که فشار بر ایران در مورد مساله سوریه، خواستِ سه کشور امریکا، اسرائیل و عربستان است و در اینجا با یک به اصطلاح فشار بر ایران، روس‌ها به هر سه کشور خواهند گفت که درخواست شما را رعایت کردیم.

بخش دوم در مورد مساله انرژی است که شاهد بودیم که خود روس‌ها بعد از نشست اخیر اوپک به طور مستقیم با سعودی‌ها توافق کردند که دو مهره و بازیکن اصلی نفت و گاز در ۱۰ سال آینده باشند. چنین توافقاتی جای ایران را در سیاست‌های انرژی به‌ویژه در اروپا کوچک‌تر خواهد کرد. من گمان می‌کنم که ما به زودی شاهد آن خواهیم بود که پارامترهای زیادی در این نشست به زیان ایران توافق شده است.