تاک فرصتی برای رشد اقتصادی ایران و گفتمان با رقبا

پنجاه و یکمین اجلاس سران اتحادیه جنوب شرق آسیا (آسه آن) از روز دوشنبه به همراه چندین اجلاس منطقه ای و بین المللی مرتبط با آن با حضور 10 کشور عضو و 26 کشور شریک گفت و گویی این پیمان منطقه ای در سنگاپور شروع به کار کرده است.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پس از سفر به سریلانکا به مقصد سنگاپور حرکت کرد تا با حضور در این احلاس با امضای پیمان مودت و همکاری جنوب شرق آسیا موسوم به (تاک) بر سیاست های پسا برجامی تهران در جهان صحه بگذارد.

دو سال قبل در پنجم مرداد ماه 1395 وزیران امور خارجه کشورهای عضو این اتحادیه در چهل و نهمین اجلاس خود در لائوس با پیوستن ایران و 3 سه کشور دیگر به تاک موافقت کرده بودند تا اعضای آن جمعا به 36 کشور برسد.

دیپلمات ارشد ایران در این اجلاش شرکت می کند تا به همراه وزیر خارجه آرژانتین سند عضویت قطعی این دو کشور موثر در خاورمیانه و آمریکای جنوبی به این پیمان را نهایی سازد، کشورهایی که در نشست سال گذشته این اتحادیه در فیلیپین به دلایل مختلف جا مانده بودند.

این گروه از دیپلمات های ارشد منطقه ای و فرامنطقه ای قرار است به مدت شش روز در سنگاپور موضوعات مهم منطقه و فرامنطقه ای مرتبط با این اتحادیه را در این اجلاس و نشست های جنبی آن از جمله کنفرانس بعد از نشست وزیران، نوزدهمین نشست آ.سه.آن پلاس، هشتمین نشست وزیران شرق آسیا و بیست و پنجمین همایش منطقه ای آ.سه.آن این به بحث و مذاکره بگذارند.

بعد از این نشست، وزیران اقتصاد این اتحادیه نیز در همین شهر گرد هم می آیند تا در باره موضوعات اقتصادی این اتحادیه به ویژه جنگ تعرفه ای جدید آمریکا علیه قدرت های اقتصادی جهان مذاکره کنند.

سنگاپور پیشتر میزبان سی و دومین نشست این اتحادیه هم بود، اما وزیران شرکت کننده در نشست جاری با موضوع اصلی 'بازگشت به گذشته و نوآوری'، این بار سعی دارند ضمن بررسی آخرین تحولات منطقه ای و بین المللی، همکاری های جاری و آینده و همچنین مشارکت در جلسات دیگری در خصوص معماری منطقه و توسعه بین المللی و منطقه ای نیز تبادل نظر کنند.

طبق گزارش مرکز مطالعات آسه آن، سنگاپور علاوه بر ریاست سی و سومین نشست سران آ.سه.آن در ماه نوامبر، در سال جاری میزبان حدود 200 نشست مختلف مرتبط با این اتحادیه منطقه ای در سطح سران، وزرا، کارشناسان ارشد و همچنین گروه های کاری مختلف بوده و هست.

صرف نظر از موقعیت سنگاپور در این اتحادیه و میزبانی این اجلاس و نشست های جنبی آن از جمله تاک، باید گفت که این اتحادیه دارای 5 فصل و 20 ماده است و در فصل اول آن به ارتقاء صلح پایدار، مودت و همکاری بین ملت ها، احترام به استقلال، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، برابری و همگرایی منطقه ای همراه با حفظ هویت ملی تاکید شده است.

از اینرو باید تاکید کرد، اجماعی که در سال 1395 در کشورهای جنوب شرق آسیا در لائوس برای پذیرش ایران به عنوان عضو این پیمان ایجاد شده بود حاکی از اهمیت روابط و تعامل 35 عضو دیگر تاک با ایران به عنوان یک قدرت مهم و تاثیر گذار در معادلات منطقه ای و بین المللی توسط تمام اعضای این اتحادیه است.

یعنی اینکه همه 36 کشور عضو آن برای به رسمیت شناختن ایران به عنوان یک بازیگر موثر در معادلات منطقه ای و بین المللی و به ویژه کشوری منادی صلح جهانی توافق دارند، ولو اینکه برخی از این کشورها از جمله آمریکا هنوز در این زمینه تردید داشته باشد.

از آنجایی که پیشتر مقرر شده بود زمینه پیوستن دیگر کشورها به این معاهده و در واقع در راستای تحقق هدف آسه آن مبنی بر محوریت قرار گرفتن در تحولات و مهندسی منطقه مهیا شود، این ماده طی دو مرحله و در سال های 1987و 1998 اصلاح شد.

بر اساس ماده 18 این پیمان نامه یا معاهده، پیوستن دیگر کشورها (به جز امضا کنندگان اولیه آن) اعم از کشورهای حاضر در منطقه و یا خارج از آن به آن مجاز است و امضا کنندگان آن نیز باید اختلافات خود را به صورت صلح آمیز و از طریق مشاوره و گفت وگو حل و فصل کنند.

بنابراین، پیوستن ایران به این پیمان که حتی برخی کشورهای متخاصم نیز در آن عضویت دارند، می تواند زمینه ای برای تهران باشد تا با تکیه بر اصول مندرج در این تفاهم نامه، از فرصت گفتمانی با کشورهای رقیب و حتی متخاصم همچون آمریکا به ویژه در قالب این توافق برخوردار باشد.

همانگونه که 'ویویان بالاکریشنان' وزیر امور خارجه سنگاپور قبلا اعلام کرده بود، تصمیمات در این اجلاس وزیران خارجه و حتی وزیران اقتصاد کشورهای عضو ثابت خواهد کرد که به رغم تنوعی که در سطح منطقه جنوب شرق آسیا و حتی دیگر کشورهای شریک گفتمانی آ سه آن و پیمان تاک وجود دارد هر کدام از اعضای این اتحادیه صدای برابری دارند.

پس، طبق قوانین آ سه آن و براساس آنچه بالاکریشنان بر آن تاکید کرده است هریک از کشورهای عضو این اتحادیه به ویژه اعضای تاک از جمله ایران و یا آمریکا، اتحادیه اروپا، چین و یا روسیه، از رای و نظر واحدی در باره موضوعات مشترک در این پیمان برخوردارند و هیچ از آنها حق ندارد نظر خود را به سبب قدرت اقتصادی و سیاسی و یا مثلا حق وتویی که در دیگر نهادهای بین المللی از جمله شورای امنیت سازمان ملل دارد، بر دیگر تحمیل کند.

چنانچه بخواهیم از منظر دیگری به این پیمان بنگریم، می توان گفت از آنجایی که مهم ترین هدف تاک تلاش کشورهای عضو برای برقراری صلح دائمی، همبستگی، اتحاد همیشگی و همکاری های مردمی بوده است، یعنی در واقع این پیمان دستورکاری برای رفتار دولت های عضو آ سه آن با یکدیگر است و دو اصل 'حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات' و 'عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر' از مواردی است که مورد اهتمام جدی این گروه قرار دارد.

بنابراین هدف اصلی این پیمان گسترش همکاری ها در زمینه های مختلف از جمله توسعه اقتصادی و صلح و ثبات در جنوب شرقی آسیا بوده و احترام به استقلال، حاکمیت، برابری، تمامیت ارضی و هویت همه ملت ها از جمله اصول مهم این پیمان بشمار می روند و اعضای آ سه آن و حتی تاک باید خود را به تحقق این اهداف متعهد بدانند.

همچنین باتوجه به ابراز تمایل برخی کشورهای عضو این اتحادیه درخصوص همکاری با ایران در زمینه مبارزه با تروریسم، افراطی گری و مبارزه با قاچاق موادمخدر و انسان، نباید فراموش کرد که ظرفیت های زیادی برای همکاری متقابل ایران با این کشورهای وجود دارد.

یعنی حضور فعال ایران در این اتحادیه و تلاش برای تعامل جداگانه و بیشتر با هر یک از اعضای آن به خوبی می تواند گامی رو به جلو برای ایران در کار جمعی با یک بلوک قدرتمند منطقه ای نیز باشد، بلوک قدرتمندی که تلاش جهانی برای توسعه همکاری ها با آن همچنان در حال افزایش است.

از نظر اقتصادی نیز باید گفت که این اتحادیه که امروزه با بیش از 630 میلیون نفر جمعیت و تولید ناخالص داخلی 2 تریلیون و 400 میلیارد دلار، به پنجمین قطب اقتصادی جهان بدل شده است، زمینه مناسبی برای معرفی قابلیت اقتصادی و ظرفیت ها در زمینه های تجاری، فناوری، علمی و انرژی ایران به کشورهای عضو باشد، کشورهایی که عمدتا وابسته به منابع انرژی خاورمیانه نیز هستند.

بنابراین پیوستن ایران در این مقطع زمانی به تاک بدان جهت بیشتر از هر زمانی اهمیت دارد که دولت آمریکا که خود عضوی از تاک است دو ماه قبل بطور یکجانبه از توافق جامع قدرت های هسته ای جهان با ایران (برجام) خارج شده و 3 ماه آینده تحریم های اقتصادی علیه ایران را از سر می گیرد.

از آنجایی که سیاست ایران پسا برجام عمدتا بر ارتقای سطح همکاری اقتصادی و سیاسی با کشورهای مختلف گذاشته شده است، بنابراین علاوه بر اینکه همکاری در زمینه سیاسی و امنیتی را دنبال می کند، همیشه به استقلال، حاکمیت دینی و تمامیت ارزی کشورها احترام گذاشته است به همین دلیل انتظار می رود کشورهای دیگر هم همین گونه به استقلال کشور ما احترام بگذارند و آن را به رسمیت شناخته و بکوشند همکاری بین ملت ها و کشورها را توسعه دهند.

از این جهت ارتقای روابط ایران با کشورهای جنوب شرق آسیا به ویژه در عصر پسا برجام بسیار مهم خواهد بود و ایران به یک سکوی جدیدی دیگری دست یافته است که موجب گسترش بیشتر روابط تهران با دیگر پایتخت های جهان خواهد بود.

البته بعد از برجام برخی از اعضای این اتحادیه همکاری های مستقلی را با ایران آغاز کرده بودند و تلاش کردند پس از اجرای برجام آنرا توسعه دهند، اما این همکاری ها در این عصر پسا برجام می تواند در قالب جمعی نیز شکل گرفته و تحکیم یابد.

این مهم همچنین می تواند زمینه مناسبی برای تقویت اقتصاد مقاومتی ایران و تحقق و پیشبرد اهداف آن به ویژه در عصر بحران های تحمیلی بعد از خروج آمریکا ازبرجام باشد.

چرا که اغلب کشورهای عضو آ سه آن از نظر اقتصادی یا توسعه یافته اند و یا در مسیر توسعه و ارتقای نقش خویش در اقتصاد جهانی هستند و باتوجه به این موضوع، منطقه آسه آن یکی از بازارهای مهم و عمده انرژی، برای تقویت پتانسیل اقتصادی کشورهای عضو خواهد بود و ایران نیز در این همکاری جمعی باتوجه به ظرفیت هایشن در حوزه انرژی، مانند نفت، گاز و برق، گسترش همکاری ها می تواند منابع درآمدی جدیدی را نصیب خود کند.

از طرف دیگر، ایران به عنوان عضو اصلی و بنیانگذار شورای همکاری های اقتصادی (اکو) با 10 کشور عضو و 340 میلیون جمعیت می تواند زمینه ساز تعامل سازنده ای میان آ سه آن و اکو نیز باشد، و لذا این امر می تواند زمینه تبدیل شدن ایران به عضوی موثر در تاک را فراهم فراهم آورده و تحقق برخی اهداف اکو از قبیل گسترش تجارت درون منطقه ای و فرامنطقه ای و حذف موانع تجاری و ارتقاء شرایط برای توسعه اقتصادی پایدار و افزایش سطح زندگی و رفاه مردم را مهیا سازد