احتمال وقوع جنگ جهانی سوم برای آب

«احتمال وقوع جنگ جهانی سوم برای آب»؛ موضوعی که برخی کارشناسان بر آن اتفاق نظر دارند و می‌گویند اختلاف بر سر منابع آب به‌طور فزاینده‌ای تبدیل به مساله امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی شده است؛ تا جایی که در صورت وقوع، در زمینه بحران و جنگ آب می‌توان به چند نمونه از جنجالی‌ترین درگیری‌ها در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از جمله رود نیل در مصر، رود اردن و همچنین رودهای دجله و فرات اشاره کرد.

به عنوان مثال اگر قرار باشد روزی جنگی میان کشورها بر سر آب آغاز شود رود نیل که از اوگاندا و اتیوپی می‌گذرد و از طریق سودان وارد مصر می‌شود، می‌تواند در مرکز اختلاف آبی میان این چهار کشور قرار بگیرد. یا این که رود اردن از لحاظ ژئوپلیتیک به‌عنوان مرز میان مناطق اشغالی از سوی اسرائیل و کرانه باختری محسوب می‌شود و برخی بر این گمان هستند که درگیری میان اعراب و رژیم صهیونیستی می‌تواند تا آنجا پیش برود که منجر به افزایش تنش میان فلسطین، اردن و رژیم صهیونیستی بر سر منابع آبی رود اردن شود.

علاوه بر این نگاهی به سمت شمال و غرب کشورمان نیز نشان می‌دهد خطر جنگ بر سر آب در همسایه‌های شمالی و غربی ما نیز محتمل است؛ چرا که رودخانه‌های دجله و فرات از ترکیه سرچشمه می‌‌گیرند و به سوریه و عراق سرازیر می‌شوند. بر این اساس سوریه به فرات وابستگی دارد و عراق به هر دو رودخانه. علاوه بر این، هر دو کشور با کمبود آب مواجه هستند که یکی از دلایل اصلی آن این است که ترکیه سهم بیشتری از آب بالای رودخانه را بر می‌دارد و از اواسط دهه 1960 هم ترکیه چند سد عظیم روی فرات ساخته است که این سدها جریان آب به سوی سوریه و عراق را کاهش و مصرف آب در ترکیه را افزایش داده است.

این در شرایطی است که به گفته کارشناسان اگر درگیری و جنگ بر سر آب رخ دهد، این جنگ به‌طور کلی بر سر "دسترسی به آب"، جنگ بر سر "تقسیم آب" و جنگ بر سر "استفاده از آب به‌عنوان سلاح جنگی" خواهد بود.

شاید دلیل اصلی این که آب تا آنجا این روزها اهمیت یافته است که حتی احتمال وقوع جنگ جهانی بر سر آن دور از تصور نیست را باید در این نکته دید که آب فراوان‌ترین ماده مرکب بر روی سطح کره زمین و بستر اولیه حیات بیش از 70 درصد وزن یک انسان از آب تشکیل شده و نیز بیش از 68 سطح کره زمین را پوشانده ‌است، اما با وجود این حجم عظیم آب، تنها 3 درصد از آب‌های کره زمین شیرین و قابل شرب است و باقی آن به علت محلول بودن انواع نمک‌ها بویژه نمک خوراکی غیرقابل استفاده است.

از این رو نگاهی به منابع آب در کره زمین نشان می‌دهد در شرایطی اگر کسی از فضا به زمین نگاه کند، آن را یک سیاره آبی رنگ و پر از آب خواهد دید که آب‌های زیرزمینی(چاه، چشمه و قنات)، آب‌های جوی(باران و برف) و آب‌های سطحی(رودخانه، دریاچه، دریا و اقیانوس) منبع اصلی آب موجود بر روی کره خاکی هستند و بر این اساس اقیانوس‌ها با حدود 1٬320 میلیون کیلومتر مکعب (97٫2 درصد)، یخچال‌های طبیعی با حدود 25 میلیون کیلومتر مکعب (1٫7درصد)، سفره‌های زیرزمینی با 13 میلیون کیلومتر مکعب (0٫9درصد)، آب‌های شیرین موجود در دریاها، دریاچه‌ها و رودها با 250 هزار کیلومتر مکعب (0٫02درصد) و بخار آب در هواکره با حدود 13 هزار کیلومتر مکعب (0٫001درصد) حجم تقریبی میزان آب ذخیره شده در این منابع را تشکیل می‌دهد.

این در حالی است که سهم آب شرب و مصرفی بشر بخش کمی از این حجم از آب را به خود اختصاص داده است که تماما هم آب شرب و مصرفی نیست؛ به طوری که آمارهای مربوط به میانگین جهانی توزیع میزان استفاده آب در بخش‌های مختلف حکایت از این دارد که بخش کشاورزی با حدود 69 درصد، بخش صنعت با 23 و بخش مصارف خانگی تنها 8 درصد از آن را شامل می‌شود.

از سوی دیگر نگاهی به وضعیت کنونی بحران آب در جهان نشان می‌دهد اگرچه حجم کلی آب‌های موجود بر روی کره زمین زیاد است اما 97 درصد این آب‌ها در دریاها و اقیانوس‌ها متمرکز هستند و حدود 2 درصد هم به‌صورت یخ و یخچال‌ها در مناطق قطبی تجمع یافته‌ است و از یک درصد آب باقی‌مانده نیز بخش زیادی در اعماق زمین بوده که استخراج آن مشکل و از دسترس انسان به دور است. ضمن این که به این موضوع باید تغییر شرایط اقلیمی و آب و هوای در دنیا و گرم شدن کره زمین و در پی آن تبخیر بیش از حد آب‌ها و کم آبی بیشتر را نیز اضافه کرد.

البته خطر کم آبی برای برخی کشورها در حالی بیشتر جلوه می‌کند که منابع آب شیرین در سطح زمین به‌طور یک‌نواخت توزیع نشده‌اند. به طوری که مطابق آمار در حال حاضر، 9 کشور شامل کانادا، چین، کلمبیا، پرو، برزیل، روسیه، ایالات متحده آمریکا، اندونزی و هند 60 درصد کل منابع آب شیرین دنیا را در اختیار دارند و در مقابل حدود 80 کشور از جمله کویت، بحرین، مالت، امارات متحده عربی، سنگاپور، اردن و لیبی با کمبود آب مواجه‌اند که برخی از آن‌ها تقریبا به هیچ منبع آب شیرین قابل توجهی دسترسی ندارند و از راه واردات آب آشامیدنی خود را تامین می‌کنند.

از سوی دیگر علاوه بر موضوعاتی همچون کم‌آبی و گرم شدن روز به روز کره زمین، مواردی مانند افزایش روزافزون جمعیت و توسعه صنایع و افزایش آلودگی منابع آب شیرین هم دسترسی به آب کافی و مناسب در برخی از کشورها را به یک بحران جدی تبدیل کرده است.

در مجموع باید گفت در شرایطی از آب به عنوان مایع حیات یاد می‌شود که طبق آمار برنامه عمران سازمان ملل متحد در سال 2006؛ تعداد 1٫1 میلیارد نفر به آب آشامیدنی دسترسی ندارند، تعداد 2٫6 میلیارد نفر به آب کافی برای بهداشت دسترسی ندارند، تعداد 700 میلیون نفر در 43 کشور با مشکل کمبود پیوسته آب مواجه هستند و تعداد 1٫8 میلیون کودک زیر 5 سال هم هر سال از ابتلا به اسهال به علت آشامیدن آب ناسالم می‌میرند.

و مجموعه این عوامل خود دلایل و بهانه‌ای کافی برای این است که طی سالیان پیش رو، انسان‌های روی کره زمین دیگر نه به هوس داشتن خاک بیشتر، بلکه این بار آتش جنگ جهانی سوم را برای زنده ماندن و دستیابی به آب روشن کنند ...