شرایط و جزئیات واگذاری زمین رایگان به خانواده‌ها

دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۲ با هدف حمایت از فرزندآوری، طرحی برای اختصاص زمین رایگان و یا واحد مسکونی به خانواده‌های دارای چهار فرزند و بیشتر زیر ۲۰ سال ارائه کرده بود؛ اما سوال اینجاست آیا این طرح توانست مشکلات ریشه‌ای مسکن را برای این خانواده‌ها حل کند؟

براساس قانون بودجه ۱۴۰۲ و به‌منظور حمایت از خانواده‌ها و تشویق به افزایش جمعیت، دولت سیزدهم وعده داده بود که به خانواده‌های دارای چهار فرزند و بیشتر زیر ۲۰ سال، زمین یا واحد مسکونی به‌صورت رایگان اختصاص دهد. قرار بود این اقدام که در راستای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت انجام می‌شد، توسط وزارت راه و شهرسازی در همان سال اجرایی شود. اما چقدر از این وعده‌ها اجرایی شد و به عمل رسید؟

شرایط دریافت زمین رایگان چیست؟

این طرح شامل خانواده‌هایی‌ است که نرخ باروری در شهرستان محل تولد پدر یا فرزند، کمتر از ۲.۵ باشد. همچنین خانواده‌ها باید دارای حداقل سه فرزند باشند که تولد فرزند سوم یا بیشتر پس از تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در تاریخ ۲۴ آبان ۱۴۰۲ باشد.

متقاضیان باید حداقل پنج سال سابقه سکونت در شهری که تقاضای زمین یا واحد مسکونی رایگان در آن دارند را داشته باشند.

متقاضیان باید مدارک مربوط به محل تولد متقاضی یا همسر یا فرزندان بالای پنج سال را در سامانه ثمن برای احراز صلاحیت بارگذاری کنند. یکی دیگر از مدارک مربوطه سابقه پرداخت بیمه برای متقاضی یا همسر است.

از دیگر مدارک مربوطه جواز کسب شاغلین صنوف برای متقاضی یا همسر، گواهی اشتغال به کار از دوایر دولتی برای متقاضی یا همسر، گواهی پرداخت مستمری بازنشستگان و مستمری‌بگیران و یا گواهی اشتغال به تحصیل فرزندان است.

لازم به ذکر است ارائه یکی از مدارک ذکر شده، برای اثبات پنج سال سابقه سکونت کافی است؛ اما درصورتی‌که یک مدرک به‌تن‌هایی برای اثبات آن کافی نباشد، متقاضی می‌تواند چند یا تمامی این مدارک را برای اثبات این شرط ارائه دهد.

وزارت راه و شهرسازی موظف است به خانواده‌های واجد شرایط، یک قطعه زمین حداکثر به مساحت ۲۰۰ مترمربع یا یک واحد مسکونی در مناطق روستایی یا شهری با جمعیت کمتر از ۵۰۰ هزار نفر اختصاص دهد. همچنین این زمین یا واحد مسکونی به‌صورت مشترک به پدر و مادر در شهر و روستای محل سکونت فقط برای یک‌بار، به شکل اقساطی با دو سال تنفس و هشت سال قسطی بدون اعمال تخفیف واگذار می‌شود.

در شهر‌های بزرگ‌تر از ۵۰۰ هزار نفر، این واگذاری در شهرک‌های اطراف، شهر‌های جدید یا شهر‌های مجاور و یا زادگاه پدر و مادر مشروط به اینکه بالاتر از پانصد هزار نفر نباشد، به انتخاب پدر و در صورت فوت پدر، به انتخاب مادر انجام می‌شود.

در فروردین‌ماه سال جاری، فاطمه محمدبیگی، رئیس فراکسیون جمعیت مجلس مدعی شد که ۳۵ هزار خانواده زمین رایگان سه فرزندی را دریافت کرده‌اند. مهرداد بذرپاش، وزیر سابق راه و شهرسازی هم اخیراً عنوان کرد که حدود ۷۰ هزار خانواده زمین رایگان دریافت می‌کنند.

طبق اعلام وزارت راه و شهرسازی حدود ۷۴ هزار و ۶۵۸ قطعه زمین به مشمولان طرح جوانی جمعیت در سراسر کشور اختصاص داده شده است که اگر ۶۰۰ قطعه دیگر زمین به استان فارس اختصاص یابد این مقدار به ۷۵ هزار و ۲۵۸ قطعه خواهد رسید.

بنا بر ادعای این گزارش بیشترین تخصیص و واگذاری زمین در سه استان، یزد با ۹ هزار و ۳۱۵ قطعه، خراسان جنوبی با ۶ هزار و ۷۷۱ قطعه و هرمزگان با ۶ هزار و ۴۰۰ قطعه زمین بوده است. همچنین ۶ هزار و ۱۱۸ قطعه در خراسان رضوی، سه هزار و ۵۷۶ قطعه در خوزستان، سه هزار و ۴۱۶ قطعه در کرمان جنوب، سه هزار و ۱۰۲ قطعه در کرمانشاه، سه هزار و ۱۰۰ قطعه در تهران، دو هزار و ۳۸۷ قطعه در بوشهر، دو هزار و ۳۵۴ قطعه در کهگیلویه و بویراحمد و دو هزار و ۲۷۸ قطعه زمین در کرمان تخصیص داده شده است.

دو هزار و ۱۴۸ قطعه زمین نیز در اصفهان، دو هزار و ۷۲ قطعه در البرز، هزار و ۹۸۴ قطعه در قم، هزار و ۸۹۰ قطعه در چهارمحال بختیاری، هزار و ۸۱۵ قطعه در لارستان، هزار و ۷۵۲ قطعه در آذربایجان شرقی، هزار و ۳۹۱ قطعه در مرکزی، هزار و ۲۹۸ قطعه در همدان، هزار و ۲۸۱ قطعه در قزوین، هزار و هشت قطعه در سیستان و بلوچستان و ۹۵۱ قطعه در ایلام، زمین به مشمولان طرح جوانی جمعیت اختصاص داده شده است.

به استان فارس نیز هزار و ۹۴۷ قطعه تخصیص داده شده و ادعا شده بود که به‌زودی ۶۰۰ قطعه دیگر نیز واگذار خواهد شد.

همچنین گفته شده است که به استان گلستان ۷۵۷ قطعه زمین، سمنان ۷۵۴ قطعه، اردبیل ۶۲۱ قطعه، آذربایجان غربی ۵۸۸ قطعه، شاهرود ۵۸۲ قطعه، مازندران ۵۲۳ قطعه، ایرانشهر ۵۱۱ قطعه، کردستان ۴۵۵ قطعه، زنجان ۴۰۳ قطعه، لرستان ۴۰۳ قطعه و خراسان شمالی ۲۲۷ قطعه زمین به مشمولان طرح جوانی جمعیت تخصیص داده و واگذار شده است.

لازم به ذکر است این آمار‌ها به‌صورت گزارش رسمی منتشر نشده است، بلکه در مصاحبه با افراد ذی‌ربط در پایگاه وزارت راه و شهرسازی و دفتر اقتصاد این وزارتخانه اعلام شد. صداوسیما نیز در چندین گزارش به خانواده‌هایی که صاحب فرزند چندقلو شدن پرداخت و اعلام کرد که از سوی دولت به این خانواده‌ها زمین یا واحد مسکونی واگذار شده است.

زمین‌های در نظر گرفته شده ۱ میلیارد و ۱۷۲ میلیون تومان است

تقی رضایی، معاون املاک حقوقی سازمان ملی زمین و مسکن در مورد قیمت زمین‌ها، گفته بود: «طبق بخش‌نامه ابلاغ‌شده، ارزش اراضی در نظر گرفته شده برای خانواده‌های مشمول طرح جوانی جمعیت یک میلیارد و ۱۷۲ میلیون تومان است که در صورت بالا بودن ارزش زمین از قیمت تعیین شده، به‌صورت مشاعی به دو یا سه خانواده واگذار می‌شود.»

وی در خصوص این قیمت توضیح داد که صرفاً هزینه‌های آماده‌سازی از جمله تحصیل، جدول‌سازی و آسفالت از متقاضیان دریافت می‌شود و افراد بعد از دو سال تنفس در مدت زمان هشت سال به‌صورت اقساطی این هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند.

وزارت راه و شهرسازی نیز موظف بود هر سه ماه یکبار گرازش عملکرد اجرای این طرح را به کمیسیون‌های مرتبط در مجلس ارائه دهد تا شفافیت و دقت در این قانون تضمین شود. بااین‌حال تاکنون هیچ آمار رسمی از سوی هیچ نهادی منتشر نشده است.

به نظر می‌رسد مهلت ثبت‌نام زمین و واحد مسکونی رایگان در پایان سال ۱۴۰۲ به اتمام رسیده باشد با این حال سامانه saman.mrud.ir همچنان فعال است و متقاضیان می‌توانند در آن ثبت‌نام کنند. اما مشخص نیست هنوز هم به مشمولان زمین رایگان تعلق می‎ گیرد یا خیر.