از شرط عجیب عراق تا خواهش آخوندی!

حمل‌ونقل ریلی و دریایی در چند سال اخیر به مراتب بیش از گذشته مورد توجه دولت قرار گرفته که این مسئله از تاکید مقامات عالی‌رتبه نظام بر توسعه زیرساخت‌ها این دو حوزه نشات می‌گیرد. گرچه پروژه‌های متعددی از سوی وزارت راه و شهرسازی و چند زیرمجموعه این وزارتخانه در حوزه ریلی و دریایی در دستور کار قرار گرفته، اما در مقابل عباس آخوندی چند وعده درباره تعدادی از طرح‌های مهم ریلی و دریایی داده که تا امروز هیچکدام از آنها محقق نشده است.

لایروبی اروند یکی از همین وعده‌ها بود. دیماه سال 93 یادداشت تفاهم توسعه همکاری‌های ایران و عراق در حوزه حمل و نقل بین عباس آخوندی و  وزیر حمل و نقل عراق امضا شد. لایروبی اروند برای افزایش ظرفیت تردد کشتی ها با ظرفیت 12 هزار تن یکی از بندهای این تفاهمنامه بود.

آخوندی وزیر راه و شهرسازی در مراسم امضا این تفاهمنامه گفته بود: مذاکرات مثمر ثمر در 5 حوزه راه، خطوط ریلی، حمل و نقل جاده‌ای،  خطوط هوایی و آبراهه اروند با طرف عراقی داشتیم، ضمن این‌که در بحث صدور خدمات فنی مهندسی نیز مذاکرات خوبی صورت گرفت.

وی با بیان این که پل 700متری در مسیر ریلی شلمچه به بصره وجود دارد که باید ساخته شود، گفت: این پل توسط ایران ساخته می‌شود، درخواست کردیم این پل به‌گونه‌ای ساخته شود تا امکان عبور کشتی‌ها از زیر آن وجود داشته باشد. برای این کار نیازمند اعمال تغییراتی در طراحی پل هستیم که این کار نیز باعث افزایش هزینه‌های اجرای این پل می‌شود که طرف عراقی پذیرفت هزینه اضافه را پرداخت کند.

وی تأکید کرد: تصمیم گرفته‌ایم مقدمات اجرایی لایروبی اروند را طی دو هفته آینده (24 دیماه 93)‌ اجرایی کنیم که در این صورت کشتی‌هایی با ظرفیت حدود 12هزار تن می‌توانند در اروندرود تردد کنند، در حال حاضر کشتی‌هایی با ظرفیت کمتر از 5هزار تن در اروند تردد می‌کنند.

در سال‌های 94؛، 95 و ماه‌های سپری شده از امسال مسئولان وزارت راه و شهرسازی وعده‌های متعددی درباره لایروبی اروند داده‌اند. نیمه‌ خردادماه امسال عباس آخوندی در دیدار با فنجان‌الحمامی وزیر حمل‌ونقل عراق بر راه اندازی دفتر مشترک هماهنگی بین ایران و عراق( cbc) برای پیگیری مغروقه‌ها و لایروبی اروندرود خبر داد.

وی با اشاره به این‌که مباحث مربوط به راه‌اندازی دفتر مشترک هماهنگی بین ایران و عراق cbc طی چند سال اخیر از سوی ایران پیگیری می‌شود از مشاهده مغروقه‌ها در ساحل بصره ابراز تأسف و تأثر کرد و افزود:‌ در ایران کار نجات مغروقه‌ها شروع و بیشتر آن‌ها از بخش ایران خارج شده است اما مسئله لایروبی رود اروند به قوت خود باقی است که طرف عراقی در صورت اعتقاد به این مسئله باید برای شروع فعالیت دفتر مشترک هماهنگی بین ایران و عراق cbc اقدامات عاجلی را در دستور کار قرار دهد.

وی با اشاره به پیگیری‌های ایران برای رفع مسئله لایروبی اروندرود تصریح کرد: علی‌رغم درخواست ایران برای تشکیل جلسه با وزارت دفاع عراق در این خصوص، متأسفانه این جلسه تشکیل نشد؛ اما باید توجه داشت که ضمن عدم مخالفت ایران با مباحث موردنظر عراق باید با یکدیگر راهکار آن را پیدا کنیم. باید با مواردی همچون ارزیابی اقتصادی و امکان‌پذیری را مورد بررسی قرار دهیم تا به نتیجه موردنظر دستیابیم. درهرصورت ایران در زمینه همکاری نسبت به عراق علاقه بیشتری نشان داده است و به همین خاطر یکی از گلایه‌های ما از عراق عدم توافق در قبال چنین مسائلی است.

وزیر حمل‌ونقل عراق در پاسخ به اظهارات آخوندی، عراق و ایران را اعضای یک خانواده خواند و گفت: ما با زبان فارسی با بندر خرمشهر ارتباط برقرار می‌کنیم، عراق مخالف وضع موجود است و علی‌رغم اینکه رودخانه منحرف‌شده است برخی این تغییرات پیش‌آمده را حق طبیعی می‌دانند.

وی نسبت به امضای توافق بین دو وزارتخانه برای مسئله لایروبی ابراز تمایل کرد و گفت: این توافق در ازای راه‌اندازی راه‌آهن به لاذقیه خواهد بود.

آخوندی همچنین با اشاره به راه‌آهن بصره-شلمچه  گفت: اگرچه به دلیل مسائل مالی موجود این پروژه متوقف ماند؛ اما هم‌اکنون در مرحله انتخاب پیمانکار قرار گرفته و در صورت پیشنهاد مالی مناسب از سوی کشور عراق آمادگی برای ادامه روند اجرایی پروژه وجود دارد. بنیاد مستضعفان آمادگی پذیرش مسئولیت عملیات اجرایی این پروژه پیچیده را دارد که البته باید در خصوص نحوه تأمین مالی پروژه توافق شده است.

وزیر حمل‌و‌نقل عراق نیز اذعان کرد: دولت عراق در شرایط فعلی قادر به تأمین مالی این پروژه نیست، اما در صورت تأمین مالی پروژه از سوی ایران، حاضر به تسویه‌حساب از طریق درآمدهای حاصل از بهره‌برداری و ترانزیت و گمرکی راه‌آهن است.

آخوندی وزیر راه و شهرسازی در پایان این جلسه با تاکید بر این که باید دو بحث را در نظر گرفت که یکی مربوط به عملیات اجرایی و دیگری تضمین دولت عراق به ایران است که باید بین وزارتخانه‌های اقتصاد دو کشور مورد بررسی قرار گیرد، اظهار کرد: در صورت آمادگی دولت عراق برای دادن تضامین، وزارت حمل‌ونقل عراق باید درخواست خود را به‌صورت یک یادداشت رسمی به وزارت راه و شهرسازی ایران ارسال کند تا ما از طریق وزارت اقتصاد و دارایی تضامین مورد نیاز را پیگیری کنیم و سر انجام مورد تائید شما قرار گیرد. برآورد اولیه ساخت 35 کیلومتر از پروژه موردنظر شامل مسیر تک خطه و پل دوخطه 50 میلیون دلار است.

سازمان بنادر و دریانوردی توپ عدم لایروبی اروند را به زمین عراقی‌ها انداخته و در تازه‌ترین اظهارنظر مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران از تهیه مدلی برای ساخت 35 کیلومتر خط‌آهن عراقی‌ها در مسیر شلمچه-بصره و پل 700 متری با منابع مالی ایران خبر داده است. محمدزاده در این باره گفته است: ساخت پل حدود 150 میلیارد تومان هزینه دارد، بر اساس مذاکراتی که با بانیاد مستضعفان داشته‌ایم، مُدلی طراحی شده تا بر اساس آن پل و مسیر ریلی مذکور را ایران با تعهد پرداخت عراقی‌ها بسازد.

طی سال‌های اخیر دو پروژه مذکور (لایروبی اروند و تکمیل مسیر ریلی شلمچه-بصره) درگیر بدقولی مسئولان ایرانی و بیخیالی طرف‌های عراقی بوده است. اساسا عراقی علاقه‌ای به انجام این دو پروژه ندارند، چون برای آنها در اولویت قرار ندارد. از سوی دیگر کشورمان به تکمیل راه‌آهن کربلا با توجه به حجم سفر به خصوص در ایام اربعین به عتبات عالیات به شدت نیاز دارد. در این بین وزیر راه و شهرسازی بایستی از فاز "خواهش" برای اجرای این پروژه‌ها عبور کرده و با استفاده از راهکارهای دیگر (مثلا مذاکره رییس‌جمهور با نخست‌وزیر عراق) اقدام کند.