اروپا و مساله استقلال کاتالان‌ها

سخنگوی دولت محلی کاتالونیا اعلام کرد، دو میلیون و 260 هزار کاتالانی در همه پرسی روز یکشنبه به استقلال این منطقه رأی «آری» دادند، 8 درصد با آن مخالفت کردند و 2 درصد نیز رای ممتنع دادند.

جزئیات همه پرسی

از 5 میلیون و 300 هزار کاتالانی دارای شرایط رای دادن، 42 درصد در همه پرسی روز نهم مهر شرکت کردند و 770 هزار رأی نفر به دلیل ناآرامی موفق به رای دادن نشدند.

در همین چارچوب در سال 2014 یک همه پرسی غیر الزام آور برای استقلال کاتالونیا برگزار شد که با حمایت اکثریت مردم این منطقه مواجه شد و شرایط را برای برگزاری همه پرسی نهایی در سال 2017 فراهم کرد.

دولت مرکزی اسپانیا تلاش زیادی برای توقف همه پرسی انجام داد، 400 مدرسه اخذ رأی را بست و بخشی از آرا را به سرقت برد اما مردم کاتالونیا در بسیاری از مناطق در حوزه‌های رای گیری ماندند و مانع از ورود نیروهای امنیتی و توقف همه پرسی شدند.

به گزارش وزارت بهداشت کاتالونیا، ورود پلیس ضد شورش اسپانیا به حوزه‌های اخذ رای باعث بروز خشونت و درگیری شد و 893 نفر زخمی شدند.

کارلوس پوگدمون، رئیس دولت محلی کاتالونیا از نتایج همه پرسی استقبال کرد، اما ماریانو راخوی، نخست‌وزیر اسپانیا گفت:امروز شاهد رفراندوم خودمختاری در کاتالونیا نبودیم، آنچه رخ داد، تلاش برای بر هم زدن نظم و آرامش کشور بود.

پارلمان کاتالان اعلام کرد که استقلال یک‌جانبه این منطقه را تصویب و اعلام خواهد کرد، اما وزیر دادگستری اسپانیا هشدار داد، با استفاده از اختیارات قانون اساسی، استقلال کاتالان و حکم پارلمان این منطقه را تعلیق خواهد کرد.

مطابق بند ۱۵۵ قانون اساسی اسپانیا، دولت مرکزی این کشور می‌تواند اختیارات خودمختاری منطقه کاتالونیا را به حالت تعلیق در آورد.

علت استقلال طلبی

یکی از قوی‌ترین انگیزه‌های استقلال طلبانه، حفظ و تقویت هویت قومی و مقابله با هویت ستیزی حکومت‌های مرکزی است. به عنوان نمونه مردم کاتالونیا که خود را صاحب یکی از سبک‌های برتر هنری و فرهنگی در اروپا می‌‍‌دانند و به زبان ویژه کاتالونی تکلم دارند، منافع و هویت تاریخی و فرهنگی خود را در استقلال از دولت مرکزی اسپانیا می‌دانند.

احزاب و جنبش‌های استقلال طلب کاتالونیا از قرن 17 میلادی، همزمان با وحدت اسپانیا در مرزهای تقریبی امروزی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند.

عامل دیگر محرک در جنبش استقلال طلبی کاتالونیا، ملاحظات اقتصادی است.

منطقه کاتالونیا در شمال شرق اسپانیا حدود 6 درصد از کل مساحت اسپانیا و 15 درصد از کل جمعیت این کشور را شامل می‌شود. کاتالونیا به لحاظ مالی و بانکی و امور بندری مهمترین بخش اسپانیا به‌شمار می‌آید و نزدیک به 20 درصد از تولید ناخالص ملی اسپانیا در منطقه کاتالونیا قرار دارد. 27 درصد از صادرات اسپانیا از بنادر کاتالونیا صورت می گیرد و این منطقه میزبان 25 درصد از گردشگران خارجی اسپانیاست.

مردم منطقه کاتالونیا معتقدند که به رغم سهم بالای این منطقه در تولید ناخالص داخلی اسپانیا از سهم حاکمیتی لازم برای توسعه زیرساخت‌های مناطق خود برخوردار نیستند. منطقه کاتالونیا در حال حاضر با بیش از 40 میلیارد یورو بدهی بدهکارترین ایالت اسپانیاست، و کاتالان‌ها این وضعیت را ناشی از فشار مالیاتی و تبعیض حمایت های حاکمیتی از کاتالونیا می دانند.

به همین دلیل اقتصاددانان کاتالونیا جدایی این منطقه از اسپانیا را به نفع آن و موجب رونق اقتصادی کاتالونیا می دانند. این درحالی است که محافل اقتصادی در مادرید، جدایی کاتالونیا را به معنای حذف 20 تا 25 درصد از اقتصاد این کشور و باعث تشدید بحران های اقتصادی در اسپانیا می دانند.

مردم کاتالونیا بحران مالی و اقتصادی اخیر در اسپانیا را محصول ناکارآمدی دولت مرکزی دانسته و با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی قوی کاتالونیا مطالبات استقلال طلبانه خود را تشدید کرده‌اند.

استقلال طلبی در اروپا

استقلال طلبی در اروپا چالشی فراگیر و تاریخی است، و مناطق وسیعی از این قاره را تحت تاثیر خود قرار داده است. مطابق برخی آمارها بیش از 18 منطقه کوچک و بزرگ در اروپا خواستار استقلال و جدایی از کشور مادر هستند.

مهمترین جمعیت‌ها و مناطق جدایی‌طلب در اروپا عبارتند از اسکاتلند و ولز در بریتانیا، کاتالونیا و باسک در اسپانیا، منطقه فلامان در بلژیک، مناطق تیرول جنوبی، سیسیل و ساردنیا در ایتالیا و جزیره کرس فرانسه.

جدایی طلبان بلژیک هم در سال های اخیر جسارت بیشتری برای بیان خواسته های خود پیدا کرده اند. بارت دی ویور، رئیس حزب جدایی طلب اتحاد نوین فلامان در بلژیک که در انتخابات اخیر شوراهای محلی در شمال بلژیک بیشتر کرسی‌ها را به دست آورد تاکید کرد که فلامان‌ها باید به حکومت دلخواه خود دست یابند.

فلامان‌ها یا فلاندرها اکثریت جمعیت بلژیک را در اختیار دارند، و بخش‌هایی از جمیعت آنها در فرانسه و هلند زندگی می‌کنند.

فلاندرها مانند کاتالان‌ها از وضعیت اقتصادی بهتری در مقایسه با دولت مرکزی برخوردارند، و با بحران اقتصادی اخیر اتحادیه اروپا مطالبات استقلال طلبانه خود را تشدید کرده‌اند.

در ایتالیا گروه‌های جدایی طلب در تیرول جنوبی با اعتراض به عملکرد اقتصادی دولت مرکزی در بحران مالی اروپا اعلام کرده اند که حاضر نیستند توان اقتصادی خود را هزینه ضعف اقتصاد دولت مرکزی کنند و پاسخگوی فقر و افزایش بیکاری در سراسر کشور باشند.

منطقه تیرول جنوبی، ثروتمندترین منطقه ایتالیاست. مناطق دیگری نظیر سیسیل در جنوب و «اتحاد شمال» در مرزهای شمالی ایتالیا از دیگر مناطق جدایی طلب در این کشور به شمار می‌آیند.

خانم مارین لوپن رئیس حزب راست‌گرای جبهه ملی فرانسه با اشاره به رشد مطالبات جدایی طلبانه در قاره سبز گفت: «اتحادیه اروپا یک ناهنجاری جهانی است، که انسان را به یاد اتحاد جماهیر شوروی سابق می اندازد، و مانند آن فرو می‌پاشد.»

این نگاه خانم لوپن اگرچه به شدت تندروانه و بدبینانه است، اما به درستی چالش‌های واگرایانه را در دو سطح دولت‌های مرکزی و اتحادیه اروپایی به خوبی ترسیم می‌کند.

جمع بندی

درحالی که دولت مرکزی اسپانیا مقابله خشن و تحکمی با همه پرسی استقلال کاتالونیا را در پیش گرفته است، به نظر می‌رسد، خشونت در مواجهه با این پدیده سازوکاری مناسب نیست و به تعمیق شکاف‌ها میان مادرید کاتالونیا منجر خواهد شد. در همین چارچوب نهادها و مقام‌های اروپایی ضمن مخالفت با استقلال کاتالونیا طرفین را به مذاکره و مصالحه دعوت کرده‌اند.

طبعا نگرانی از گسترش استقلال طلبی در دیگر مناطق اتحادیه اروپا و تبعات منفی همه پرسی استقلال کاتالونیا مقامات اروپایی را بر آن داشته تا مادرید و بارسلونا (مرکز ایالت کاتالونیا) را به مدیریت هوشمندانه و تعامل سازنده فرا بخوانند.

در همین چارچوب کمیسیون اروپا در نخستین واکنش، برگزاری همه پرسی استقلال در کاتالونیا را غیرقانونی خواند و از طرفین خواست به مذاکره برای حل بحران تن دهند.

این نهاد اروپایی در عین حال اعلام کرد که استقلال کاتالونیا، موضوعی داخلی است، و کمیسیون اروپا قصد مداخله مستقیم در این موضوع را ندارد.