برکناری فرماندهان نظامی عربستان، پیامد شکست در یمن

با گذشت نزدیک به سه سال از تجاوز همه جانبه عربستان سعودی و متحدان آن به یمن، این کشور نتوانست به بسیاری از خواسته های خود برسد. در حالی که در آن زمان پادشاهی سعودی فتح چندماهه یمن و تحکیم سیطره بر صنعا را در سر می پروراند اما به طور تقریبی هیچ یک از اهداف راهبردی ریاض محقق نشد.

ریاض اکنون به این نتیجه رسیده است که فرماندهان ارتش این کشور دلیل شکست در به زانو در آوردن همسایه کوچک جنوبی، هستند. حال آنکه آغاز غیرمنطقی این جنگ و زیاده خواهی های دربار سعودی دلیل اصلی شکست آن ها است.

** ولیعهد عربستان به دنبال شوک درمانی

از حدود یک سال قبل پادشاهی عربستان مجموعه اقداماتی را برای اصلاحات در کشور و جلب افکار عمومی در پیش گرفت. تا به حال تمرکز این خط مشی بر امور اقتصادی و اجتماعی و اعطای برخی آزادی ها به زنان معطوف بود. اکنون عرصه های امنیتی و نظامی نیز به حوزه مورد نظر ولیعهد این کشور افزوده شده است.

کارشناسان اعتقاد دارند حاکمان کنونی عربستان بر این باورند که می توانند اوضاع این کشور را با «شوک درمانی» بهبود ببخشند.

روزنامه «واشنگتن پست» نوشت از جمله افرادی که چنین راه حلی را دنبال می کند «محمد بن سلمان» است. یکی از شوک های جدیدی که ولیعهد جوان می گوید برای توسعه عربستان سعودی لازم است تغییر در عرصه نیروی نظامی می باشد. وی مطمئن است با این کار ریاض در مسیر مدرن شدن فرهنگ و سیاست گام بر می دارد.

ولیعهد، ملک سلمان در اقدامی ناگهانی تغییرات گسترده ای را دولتمردان این کشور ایجاد و وزیران و فرماندهان و حاکمان جدیدی را در کل کشور منصوب کرد. یکی از قابل توجه ترین تغییرات در حوزه نظامی رخ داد و فرمانده نیروی مسلح و بسیاری از مقام های ارشد ارتش را برکنار کرد.

تارنمای نشریه تحلیلی «بیزینس استاندارد» در گزارشی نوشت: در میانه جنگی منفور با یمن، دولت عربستان سعودی زلزله ای را در ارتش این کشور ایجاد کرد و با مجموعه ای از فرمان ها، برخی نهادهای سیاسی و نظامی ریاض را به نحو گسترده ای تغییر داد.

از نظر رسانه های غربی تحولات از آن جهت شگفت آور است که برکناری ها درست پیش از سفر چند هفته ای محمد بن سلمان و دیدار از کشورهای ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه رخ داده است. ضمن اینکه اعتراض های جهانی در مخالفت با جنگ عربستان در یمن هم در حال گسترش است.

ولیعهد عربستان قرار است به زودی به چند متحد ریاض سفر کند. وی در آمریکا با ترامپ و برخی مقام های این کشور دیدار می کند و قرار است در طی چند هفته به چند شهر آمریکا سفر کند. گفته می شود خرید تسلیحات از مهمترین اهداف این سفر است. محمد بن سلمان در انگلستان هم با نخست وزیر این کشور گفت وگو می کند. لندن در آموزش، فروش و تسلیح ارتش عربستان در حمله به یمن نقش مهمی را داشته است.

به نوشته بیزینس استاندارد، از هم اکنون برنامه ریزی های گسترده ای برای انجام تظاهرات در اعتراض به سفر ولیعهد عربستان به انگلیس و حمایت لندن از حمله ریاض به یمن در حال تدارک است.

بدون تردید می توان مدعی شد تغییرات اخیر در ارتش و دولت عربستان، ادامه اقدامات ولیعهد 32 ساله عربستان است. به نظر می رسد این تحولات در ادامه دستگیری و بازداشت چند ماه قبل تعدادی از ثروتمندان و افراد بانفوذ عربستانی رخ داد. تحلیلگران این اتفاقات را در کنار دادن برخی آزادی های اجتماعی، با هدف تحکیم قدرت بن سلمان در عرصه سیاسی و جلب افکار عمومی می دانند. ریاض با این اقدامات به دنبال آماده سازی شرایط برای جانشینی ولیعهد جوان به جای ملک سلمان سالخورده و بیمار است.

حمله به یمن هم ابتکار محمد بن سلمان به عنوان وزیر دفاع عربستان بود. وی جنگی را به راه انداخت که نتیجه ای جز فاجعه انسانی برای یمن نداشت و در دوره ریاضت اقتصادی منابع مالی عربستان سعودی را هم نابود کرد.

**شکست در یمن و چالش های امنیتی ریاض

ولیعهد جوان و بلندپرواز سعودی ها به جای بازبینی در ماهیت وجودی این جنگ تصور می کند با برکناری چند فرمانده نظامی می تواند وجهه از دست رفته خود در منطقه را بازگرداند. این در حالی است که ریاض اکنون راهی جز این ندارد که بار بدنامی بمباران غیرنظامیان یمنی و ناکارآمدی سلاح های پیشرفته آمریکایی و انگلیسی را به دوش بکشد.

روز گذشته «عبدالرحمن البنیان» فرمانده نیروی مسلح و «محمد القطیبی» فرمانده نیروی هوایی ارتش برکنار شدند و چندین مقام ارشد نظامی دیگر هم با تنزل رتبه از پست های خود کنار گذاشته شدند.

البنیان پیش از این فرمانده ستاد مشترک نیروی مسلح هم بود و اکنون به او منصب مشاوره دربار سعودی داده شد. البته رسانه های عربی به ویژه رسانه های وابسته به ریاض همچون «گالف نیوز» به جای برکناری از واژه بازنشستگی استفاده کردند. این رسانه عربی آورد «مقام های حکومتی هیچ دلیل رسمی را برای این تغییرات گسترده ارائه نکرده اند اما تحولات زمانی رخ داد که سومین سال درگیری خونین ریاض با حوثی های یمن که به ایران نزدیک هستند، رو به پایان است».

نکته آشکار آن است که عربستان میلیاردها دلار را صرف این جنگ کرد و تسلیحات فراوانی را از آمریکا، انگلستان و فرانسه خرید و استفاده کرد اما هنوز شکاف عمیقی میان تدارکات و توانایی های این کشور وجود دارد.

شبکه رسانه ای «ان.پی.آر» هم در بررسی علت تغییرات ناگهانی در ارتش سعودی معتقد است: بازسازی نهادهای دولتی ریاض که زیر نظر دربار هستند در کنار استفاده از زنان در عرصه های گوناگون و حتی حوزه نظامی، دلیل این اقدام دولت بیان شد. با اینکه توضیح دقیقی برای تغییر فرماندهان نظامی داده نشد اما شکست در کسب موفقیت های مورد انتظار در جنگ با یمن مهمترین دلیل این اقدام بوده است.

برخی نیز آن را در چارچوب اصلاح سریع اجتماعی و اقتصادی سعودی می دانند. به باور برخی تحلیلگران «ناتوانی نظامی ریاض در جنگ با یمن آشکار شد. در واقع این جنگ مشکلات ریاض را به آن ها نشان داد».

ائتلاف جنگی به فرماندهی عربستان در مدت سه سال، حملات گسترده ای را علیه یمن به ویژه حوثی ها ترتیب داد. این اقدام ها باعث شد تا ریاض هدف انتقادهای بین المللی ناشی از یک جنگ بی نتیجه ای قرار بگیرد و به گفته سازمان ملل متحد علاوه بر هزاران کشته، 22 میلیون انسان را به کمک های انساندوستانه محتاج ساخت.

تارنمای «بریت بارت» که رویکردهای تندی همچون دولت کنونی آمریکا دارد نیز تاکید دارد: طولانی شدن جنگ در یمن دلیل تغییر فرماندهان نظامی سعودی بوده است. اگرچه مقام های سعودی می گویند جنگ در یمن با موفقیت دنبال می شود اما افراد انگشت شماری هستند که آن را باور می کنند.

حوثی ها که در ابتدا 14 درصد یمن را در اختیار داشتند به سرعت سیطره خود را گسترش دادند. واقعیت این است که عربستان حملات هوایی را با هدف کشاندن حوثی ها به میز مذاکره و تن دادن به خواسته خود انجام داد. اما این کار تاکنون نتیجه ای در بر نداشت و حتی بر قدرت یمنی ها افزود.

به باور این تارنمای جمهوریخواه آمریکایی، انجام حملات هوایی، شیوع بیماری وبا و تکه پاره کردن یمن ثمری برای عربستان نداشت و تنها باعث سرزنش و انتقاد از سیاست های محمد بن سلمان شد. گرچه مقام های سعودی سیاست جنگ فرسایشی را در مقابل حوثی ها در پیش گرفته اند اما بسیاری از تحلیلگران و رسانه های جهان اعتقادی به اینگونه خوش بینی های ریاض ندارند.