درس های برجام برای کره شمالی

پس از رفت وآمدهای مخفیانه مقامات آمریکایی به کره شمالی، اینک تلاش این دو کشور برای رفع اختلافات علنی شده و برخی رسانه ها از توقف تمامی آزمایشات موشکی و هسته ای کره شمالی در تاریخ اول اردیبهشت ماه خبر می دهند؛ تصمیمی که گفته می شود «کیم جونگ اون» رهبر جوان این کشور با مشورت مجمع عمومی کمیته مرکزی حزب کمونیست برای ورود به دوره جدید اتخاذ کرده است.

با وجود این که کره شمالی پیوند اقتصادی قوی با جهان خارج ندارد و گفته می شد که تاثیر زیادی از تحریم های غربی نپذیرفته اما اینک مقامات آمریکایی معتقدند که فشار تحریم ها، سران پیونگ یانگ را به سمت مذاکره و تعلیق فعالیت های هسته ای و موشکی سوق داده است.

این در حالی است که کره شمالی توان نظامی و هسته ای خود را کافی دانسته و به قول رهبر این کشور، نیازی به توسعه آن نمی بیند. در آخرین آزمایشات موشکی که این کشور انجام داد ادعا کرد که قادر است ایالات متحده را هدف قرار دهد. در مقابل برخی بر این باورند آمریکایی ها پیش از آنکه بمب های اتمی و موشک های قاره پیمای کره شمالی از قابلیت دسترسی به تمامی خاک آمریکا برخوردار شوند، قصد دارند با مذاکره از پیشرفت آن جلوگیری به عمل آورند.

اختلافاتی که در یکسال گذشته هر روز تشدید می شد و جهان از خطر جنگی تازه نگران بود، حال به چرخشی اصولی در سیاست خارجی دو کشور بخصوص کره شمالی تغییر یافته است. تلاش سران پیونگ یانگ برای تنش زدایی با همسایگانی چون کره جنوبی و ژاپن بخشی از برنامه کیم برای گسترش روابط با بازیگران منطقه و جهان بوده است.

دیدار و ملاقات های محرمانه «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه کنونی آمریکا در دوره ریاست بر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) با رهبر کره شمالی بی تاثیر در شکل گیری فضای کنونی نبوده است. همزمان با پمپئو، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی ترامپ هم در این ماجرا نقش دارد. او در سال های نخست هزاره سوم که عهده دار وزارت امور خارجه آمریکا در دوره «جورج دبلیو بوش» بود با مانع تراشی های خود دستیابی به توافق با کره شمالی را به بن بست کشاند.

در کنار ترامپ، بولتون و پمپئو تاکنون به عنوان معمار حل وفصل احتمالی اختلافات این دو کشور مطرح اند و باید دید آیا همان رویکرد سخت و جنگ افروزانه گذشته را در برابر کره شمالی ادامه می دهند یا با عنایت به شرایط جدید، رویه خود را تغییر خواهند داد؟ پرسش دیگر این است که توافق احتمالی بین این دو کشور چه مشابهت ها و تفاوت هایی با برجام خواهد داشت؟

ترامپ از روزی که وارد کاخ سفید شد تا امروز که برای چهارمین بار باید پایبندی خود را به برجام اعلام کند، از هیچ کوششی برای خروج از توافق یا به بن بست کشاندن آن کوتاهی نکرده است. همین موضوع جهان را نسبت به توافقی مشابه بین آمریکا و کره شمالی نگران ساخته است.

در همین ارتباط چند روز پیش «سوزان رایس» مشاور امنیت ملی رئیس جمهور پیشین آمریکا ضمن دفاع از برجام تاکید کرد بحث خروج از برجام در حالی مطرح شده که احتمال دارد رئیس جمهور آمریکا با کره شمالی مذاکره کند. خروج از برجام این پیام را به پیونگ یانگ خواهد داد که آمریکا غیرقابل اعتماد است و حرف و عملش یکی نیست.

در شرایط کنونی که کیم از تعلیق فعالیت های هسته ای و تسلیحاتی این کشور سخن به میان آورده، اما ترامپ در پی پاکسازی گسترده برنامه اتمی کره شمالی است. بدون تردید ترامپ که همواره برجام را بدترین توافق تاریخ ایالات متحده می داند به دنبال توافقی است که به اعتقاد وی بیش از برجام منافع ملی این کشور را تامین کند. در نتیجه زیاده خواهی های ترامپ، کره شمالی قادر نخواهد بود به توافق برد- بردی چون توافق هسته ای ایران و 1+5 دست یابد.

وقتی ترامپ و مشاورانش تاکید می کنند که آمریکا در توافق هسته ای با کره شمالی اشتباهات قبل را تکرار نمی کند به معنی مقاومت در برابر اعطای هر گونه امتیاز قابل توجهی به نفع پیونگ یانگ است. بنابراین رهبر کره شمالی باید برای دستیابی به توافق با فرد تاجر مآبی چون ترامپ یا از منافع ملی و مسلم خود دست بکشد یا این که به همان روال گذشته ادامه دهد.

ترامپ که با وجود پایبندی همه طرف ها (گروه 1+5 منهای آمریکا) به برجام بدان پشت کرده و گزارشات آژانس بین المللی انرژی اتمی و قطعنامه شورای امنیت را نادیده می انگارد، چگونه می تواند به توافقی دوجانبه با کره شمالی دست یابد؛ توافقی که ضمن رفع اختلاف هسته ای برای پیونگ یانگ هم سودمند باشد؟

بنابراین نمی توان انتظار توافقی برد- برد همچون برجام را برای مذاکرات احتمالی این دو کشور متصور شد و ترامپ به هر قیمتی به دنبال دست یافتن به توافقی مشابه برجام است تا بزرگترین دستاورد دموکرات ها را به چالش بکشد که در این مسیر بعید به نظر می رسد منافع پیونگ یانگ تامین شود.