دولت دوازدهم و ضرورت بررسی عملکرد یک ساله کابینه

ایران با تاریخ کهن خود دارای غنی ترین تجربه در امر حکومتداری است؛ یعنی از دوره باستان، امر سیاسی به نام حکومت بر مردم در این سرزمین وجود عینی پیدا کرد و در دوره های گوناگون به روش های مختلف تحقق یافت اما مفهوم «دولت» به معنای مُدرن آن پدیده ای جدید است که عُمر آن به بیش از یکصد سال نمی رسد؛ یعنی با ظهور مدرنیته به لحاظ سیاسی «دولت – ملت» ها به وجود آمدند و در آن با شکل یگانه ای از ساخت سیاسی رو به رو هستیم که موفق ‌ترین شکل تاریخی سلطه است. هرچند نباید از نظر دوره داشت که حیات اجتماعی انسانی همواره دارای اشکالی از سازمان‌ دهی سیاسی سلطه مانند دولت قبایلی، دولت- شهرها، دولت های امپراطوری و دولت های فئودالی بوده است.

به هرترتیب ظهور دولت – ملت های جدید بیشتر کشورها را درگیر آن کرد که این اتفاق در ایران هم پس از انقلاب مشروطه به وقوع پیوست. هرچند تفاوت هایی با نمونه های دیگر در اروپا و حتی ترکیه داشت و تا به امروز به انحاء مختلف شکل گرفته اما در این میان ارتباط دولت با ملت امری مهم و حیاتی بوده است که نوع تقابل و چگونگی کنش دوجانبه و متوازن آنها نتیجه مستقیم شکل گیری و توسعه یک جامعه کنشگر و توسعه خواه در عصر کنونی به شمار می رود.

**ارتباط دولت با ملت در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی

شکل گیری انقلاب اسلامی و پیرروزی آن در 1357خورشیدی همراه با شعارهایی بود که مهمترین آنها در خصوص ارتباط میان دولت و ملت بود زیرا در حکومت پهلوی این ارتباط به سمت و سویی پیش رفته بود که باعث اعتراض عمومی و در نتیجه انقلاب شد و با تشکیل نوعی از نظام به نام جمهوری اسلامی، مبانی این ارتباط را تغییر داد.

از این رو در قانون اساسی ایران، دولت دارای وظایف مختلفی در مقابل ملت است که به مادی و معنوی تقسیم می شود و در زمینه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی و... تبلور پیدا می کند. برای نمونه ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان، تقوی و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی، آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی، تامین آزادی های سیاسی و اجتماعی در حدود قانون، رفع تبعیض های ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی، تأمین حقوق همه جانبه افراد از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی عموم در برابر قانون و ... بعضی از این موارد بوده که در طول 40 سال از عمر نظام جمهوری اسلامی و در 12 دولت مستقر با تفاوت هایی اعمال شده است که یکی از نمونه های آن دولت مکتبی محمدعلی رجایی بود که با انفجار دفتر نخست وزیری در هشتم شهریور 1360 رییس این دولت به همراه محمد جواد باهنر نخست وزیر به شهادت رسید.

شهادت مظلومانه این دولتمردان مردمی باعث شد تا به منظور آشنایی مردم با فعالیت ها و بیان اهداف و برنامه های آینده دولت ها از دوم تا هشتم شهریور به نام هفته دولت نامگذاری شود.

**عملکرد دولت دوازدهم

دولت دوازدهم در حالی از طرف حسن روحانی در 1392خورشیدی تشکیل شد که دولت یازدهم توانسته بود در حوزه های مختلفی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... رفاه و امنیت نسبی ایجاد کند و همین امر نیز از یک طرف رضایت از رییس دولت در نزد مردم را افزایش داد و او را بار دیگر برای اداره جامعه انتخاب کردند و از طرفی دیگر توقع هایی در سطح کشور به وجود آورد که گویی «کلید» همه مشکلات در دست حسن روحانی است و می بایست فارغ از تمام تنگناها، حوزه های مختلف از داخلی تا بین المللی را سر و سامان دهد. هرچند نباید از نظر دوره داشت که نمی توان بسیاری از مسایل در حوزه های مختلف مدیریتی را نادیده گرفت؛ مسایلی که در سطح های کلان همچون وزرا نیز اتفاق افتاده و تغییر و تحول و استیضاح بعضی از آنها نتیجه همین عملکردها است.

به هرترتیب دولت دوازدهم با تمام مسایل و مشکلاتی که با آن روبرو بوده طی یک سال گذشته در حوزه های مختلف عملکردهای متفاوتی داشته است. این دولت در حوزه سیاسی و روابط خارجی به ویژه روابط با کشورهای اروپایی به موفقیت های چشمگیری دست پیدا کرد و توانست قراردادهای تجاری و اقتصادی برای توسعه داخلی منعقد کند که با توجه به آن پای بسیاری از شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری به ایران باز شد که این اقدامات می توانست چشم اندازهای خوبی برای آینده داشته باشد اما با خروج آمریکا از برجام و شروع تحریم های جدید این اقدامات دولت تا حدودی با مشکل مواجهه شده؛ مشکلاتی که تاثیرات مستقیمی بر اقتصاد داخلی گذاشته است و باعث شده تا مردم متحمل فشارهای اقتصادی شوند.

البته این فشارهای اقتصادی بی تاثیر از فعالیت های عده ای خاص در داخل کشور نیست؛ عده ای دلواپس که از یک طرف با جوسازی علیه تیم دولت و عملکرد وی بیشتر به دنبال تخریب و عدم موفقیت هستند و چیزی به جز اهداف خاص خود را دنبال نمی کنند و همچنین افرادی سودجو که هیچگونه مسوولیتی در قبال جامعه و مردم از خود نشان نمی دهند و تنها به فکر جیب خودشان از راه های نامشروع هستند که نمونه های آن در واردات غیرمجاز خودروهای لوکس و خرید سکه و ارز پیش آمد.

اما عملکرد دولت دوازدهم با توجه به چنین شرایطی در حوزه سیاسی قابل قبول است زیرا در این دوره فعالیت های سیاسی در حوزه احزاب، دانشجویی و ... به نسبت اختیاراتی که دولت دارد با نشاط بیشتری دنبال می شود هرچند عده ای دلواپس که سیاست را چیزی جز نردبانی برای ترقی شخصی خود نمی دانند، در این مسیر نیز موانعی ایجاد می کنند؛ موانعی که به بهانه های مختلف سعی دارد توسعه سیاسی را در ایران را به مشکل روبرو کند اما موضع گیری های قاطع شخص رییس جمهوری آبی بر آتش آنها بوده است. بنابراین تا زمانی که تمام جناح ها و افراد اهل سیاست در ایران به این نتیجه نرسند که رقابت سیاسی چیزی جدای از رقابت و تسویه حساب های شخصی است و فعالیت سیاسی باید برای توسعه کشور باشد، نمی توان انتظار داشت که ما به سطح مطلوبی از توسعه سیاسی دست پیدا کنیم.

از آنجا که فرهنگ ارتباط مستقیمی با سیاست دارد عملکرد دولت دوازدهم در حوزه فرهنگ را باید مثبت ارزیابی کرد؛ عملکردی که نمود آن را می توان در سینما، مطبوعات، چاپ و نشر کتاب و ... دید.

اما در این میان برخی مسایل باعث شده تا امروز فاصله زیادی میان طبقه فرودست و بالادست جامعه ایجاد شود؛ فاصله ای که در تمام سطح های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود را نشان داده است. البته این نابرابری را نباید نتیجه مستقیم سیاست های دولت دانست بلکه عوامل مختلفی در آن دخیل هستند عواملی که بخشی از آن با تلاش و کوشش دولت قابل حل است اما بخش دیگر فارغ از هرگونه عقیده سیاسی و جناحی نیاز به نوعی همدلی و کمک تمام قشرهای جامعه دارد.

در پایان باید یادآور شد که هفته دولت فرصتی است تا رییس دولت پس از فراز و نشیب هایی که در این یک سال با آن روبرو بوده است، ضعف و قوت های تیم خود را شناسایی کند. ضعف هایی که به نظر می آید با چابک سازی و جوان گرایی در حوزه های مختلف می تواند آنها را تا حدودی جبران کند.