جزئیات ۸۶ میلیارد دلار قرارداد‌های پسابرجام

ترامپ برای به خطر انداختن روابط تجاری ایران با جهان راه بسیار دشواری در پیش دارد.

از قرارداد با توتال در حوزه انـــرژی تـا قراردادهـای چنــد ده میلیـارد دلاری بـا ایربـاس و بوئینگ و همچنین قراردادهای حوزه خودروسازی گرفته تا ده ها میلیارد دلار قرارداد فاینانس خارجــی، تحــرک خاصــی بــه اقتصاد ایران بخشیده است.

* کارشناسان : ترامپ قدرت به خطر انداختن روابط تجاری ایران را ندارد.

ریحانه یاسینی - عطیه لباف

ایران در دوران پسابرجام تاکنون بیش از 14 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده و در حالی که مذاکرات برای افزایش این رقم با شرکت‌های اروپایی و آسیایی ادامه دارد، رئیس جمهوری امریکا موضع ضد برجامی می‌گیرد و اعلام می‌کند به‌دنبال تحریم مجدد ایران از طریق کنگره امریکاست.

اما این موضوع چقدر روی قراردادهای امضا شده و تفاهمنامه‌های ایران با اروپایی‌ها و آسیایی‌ها اثر می‌گذارد؟ آیا سخنرانی اخیر دونالد ترامپ مذاکرات ایران با شرکت‌های سرمایه‌گذار را تحت الشعاع قرار می‌دهد؟

در این باره کارشناسان و مقامات ایرانی می‌گویند که اگرچه سخنرانی و موضع‌گیری رئیس جمهوری امریکا نسبت به برجام در برخی از موارد بی‌تأثیر نیست اما تغییر چندانی در روند مذاکرات و جذب سرمایه خارجی ایران ایجاد نخواهد کرد.

** مذاکرات ایران برای جذب سرمایه خارجی

«ایران پس از برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی، تفاهمنامه‌ها و قراردادهایی طوفانی با شرکت‌های خارجی به امضا رسانده است؛ قراردادهایی که پس از اظهارات جنجال‌برانگیز دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا و پشتیبانی اتحادیه اروپا از ایران، اهمیت آنها دوچندان شده است.» خبرگزاری رویترز قراردادهای جذب سرمایه خارجی ایران را با این نگاه بررسی کرد و نوشت: «تنش‌های ایران و امریکا پس از آنکه ترامپ سیاست‌های جدیدی را علیه تهران به کار برد، بالا گرفته است. با این سیاست‌ها، بعد از دوره زمانی 60 روزه کنگره می‌تواند تحریم‌هایی را مجدداً برقرار کند که بر خلاف توافق هسته‌ای است. بیانیه ترامپ می‌تواند احتیاط بسیاری از شرکت‌های غربی و آسیایی را که برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران برنامه‌ریزی کرده‌اند، افزایش دهد.» هرچند که مقامات ایرانی و کارشناسان داخلی نظری متفاوت نسبت به این موضوع دارند. فهرستی از این تفاهمنامه‌ها و قراردادهای بین‌المللی ایران در ذیل می‌آید:

*نفت و گاز

ایران 29 شرکت را از بیش از 12 کشور جهان به‌عنوان شرکت‌های مجاز برای شرکت در مناقصه‌هایی با مدل قراردادهای جدید نفتی معرفی کرده است. این شرکت‌ها شامل شل، توتال، انی ایتالیا، پتروناس مالزی، گازپروم روسیه و لاک اویل و همچنین شرکت‌هایی از چین، ژاپن، اتریش و دیگر کشورها می‌شود.

توتال فرانسه در نوامبر 2016 نخستین غول نفتی بود که قرارداد بزرگی به مبلغ 5میلیارد دلار را با ایران امضا کرد. این قرارداد زمانی به امضا رسید که ایران در تلاش بود تا دوباره به بازار بین‌المللی نفت بازگردد و توتال پذیرفت که به این کشور برای توسعه پارس جنوبی، بزرگترین میدان گازی آن کمک کند.

شل نیز قرارداد اولیه‌ای را در ماه نوامبر برای توسعه میدان‌های نفتی و گازی آزادگان جنوبی، یادآوران و کیش امضا کرد.

نخستین مناقصه ایران برای توسعه بزرگترین میدان نفتی آزادگان نیز به نظر می‌رسد که در سال 2018، برگزار شود.

شرکت روسی زاروبژنفت معاهده‌ای را برای مطالعه امکان سنجی درمورد دو میدان مشترک در غرب ایران امضا کرده است.

نروژ آکر نیز تفاهمنامه‌ای را برای مدرن‌سازی صنعت نفت ایران امضا کرده است.

شرکت OMV اتریش تفاهمنامه‌ای را در ماه مه برای پروژه‌هایی در منطقه زاگرس در غرب ایران و میدان فارس در جنوب آن امضا کرده است.

دوو، شرکت مهندسی کره جنوبی نیز تفاهمنامه‌ای را برای ساخت پالایشگاه نفت در بندر جاسک، در سواحل جنوبی ایران امضا کرده است.

شرکت ایتالیایی سایپِم، تفاهمنامه‌ای را برای همکاری در پروژه‌های خط لوله، به روزرسانی پالایشگاه‌ها و توسعه میدان گازی طوس در خراسان رضوی امضا کرده است.

شرکت نفتی نروژی با عنوان DNO نیز دومین شرکت انرژی غربی بود که بعد از توتال، اعلام کرد با ایران قراردادی را امضا کرده و قرار است برای توسعه میدان نفتی چنگوله در غرب ایران مطالعه کند.

لوک اویل، دومین شرکت بزرگ تولید‌کننده نفت در روسیه نیز امیدوار است که به تصمیمی برای توسعه دومین میدان جدید نفتی ایران برسد.

BASF شرکتی متعلق به وینترشل نیز تفاهمنامه‌ای را با شرکت ملی نفت ایران در آوریل 2016 امضا کرد. در ماه فوریه امسال، این شرکت اعلام کرد که مشغول مذاکره با ایران درباره امکان سرمایه‌گذاری روی بخش‌های مختلف گازی و نفتی بوده اما هنوز تصمیم قطعی نگرفته است.

مشکین فام، مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس درباره قرارداد توتال و روند اجرای آن به «ایران» توضیح می‌دهد:«برنامه شرکت نفت و گاز پارس با توتال، به همان شدت قبلی در حال پیشرفت است. فرانسوی‌ها دلهره‌ای از ارتباط با ما ندارند و برای آنها موضع اتحادیه اروپا اهمیت دارد. تا زمانی که اتحادیه اروپا ایران را تحریم نکرده باشد، به روابط خودشان ادامه می‌دهند. تصمیم کنگره امریکا برای شرکت‌های دیگر اروپایی نیز مانند توتال است.»

* صنعت هوایی

ایران برنامه‌هایی برای نوسازی ناوگان هوایی نیز با کمک سرمایه‌گذاران خارجی تهیه کرده است. در این راستا:

ایران ایر، پرچمدار هواپیمایی ایران، صد هواپیما از ایرباس سفارش داده و تاکنون سه مورد از آن را تحویل گرفته است.

ایرلاین داخلی زاگرس نیز معاهده‌ای را در ماه ژوئن برای خرید 20 ایرباس A320 و 8 ایرباس A330 امضا کرده است.

ایران ایرتور، شرکتی خصوصی نیز در ماه ژوئن معاهده‌ای را برای خرید45‌فروند ایرباس A320امضا کرده است.

بوئینگ نیز قراردادی برای فروش 80 هواپیما با ایران ایر بسته است. بوئینگ مجوز صادرات از امریکا را برای این قرارداد دریافت کرده‌، اما بانکداران گفته‌اند که به خاطر ترس از تحریم‌های بیشتر، در مورد تأمین مالی این قراردادها تردیدهایی پا برجاست و اگر تحریم‌های کنگره امریکا جدی باشد فقط در این بخش اثر خواهد گذاشت. در این زمینه شرکت آسمان قرار است 30 فروند بوئینگ 737 را به‌عنوان نخستین خرید ایران از امریکا در زمانی که ترامپ روی کار آمده است، خریداری کند.

* حمل و نقل ریلی

در بخش حمل و نقل ریلی نیز شرکت صادرات و واردات ماشین‌آلات ملی چین، قرارداد 2.2 میلیارد یورویی در ماه مه با مپنای ایران برای برقی‌سازی راه‌آهن سریع السیر بین تهران و مشهد امضا کرده است.

شرکت دولتی راه‌آهن ایران و همتای ایتالیایی آن قرارداد بزرگ 1.2 میلیارد یورویی را در ماه جولای نهایی کردند که بر اساس آن راه‌آهن سریع السیر بین شهرهای قم و اراک کشیده می‌شود.

شرکت قطارسازی فرانسه و گروه تولیدی آلستوم قراردادی را در ماه جولای برای سرمایه‌گذاری مشترک امضا کردند که از طریق آن، قطارهایی برای حمل و نقل شهری(مترو) در ایران ساخته خواهد شد.

شرکت آلمانی زیمنس نیز در ماه اکتبر 2016 قراردادی را برای به روز کردن شبکه ریلی ایران به امضا رساند. زیمنس همچنین لکوموتیوهای 50 دیزلی الکتریکی را به ایران عرضه خواهد کرد.

* صنعت خودرو

خودروسازهای فرانسوی پژو و رنو بسرعت قرارداد جدیدی را با ایران خودرو و سایپا برای به روزرسانی قرارداد پیشاتحریمی خود تنظیم کردند.

پژو قرارداد تولید به ارزش 700 میلیون یورو امضا کرده است؛ در حالی که رنو برنامه جدیدی را برای سرمایه‌گذاری معرفی کرده که بر اساس آن، ظرفیت تولید خودرو را تا 350 هزار دستگاه در سال افزایش داده است. از سرگیری فروش رسمی پژو از سال گذشته در ایران نیز، سه برابر از کل فروش خاورمیانه و آفریقا را به خود اختصاص داده است.

فولکس واگن نیز در ماه جولای اعلام کرده است که صادرات ماشین‌هایش را به ایران آغاز خواهد کرد و بعد از 17 سال دوباره به این بازار برمی گردد.

ایستادن ترامپ مقابل ایران، احتیاط خودروسازان آلمانی را در مواجهه با امریکایی‌ها بیشتر کرده است. بی‌ام‌و، یکی از آن‌هایی است که جاه طلبی ایرانی‌ها را نزد خود نگه داشته است. با این حال، مرسدس بنز آلمانی قراردادی را با ایران خودرو در ماه سپتامبر امضا کرده است که پایه و اساس آن بازگرداندن کامیون‌های این شرکت به ایران است.

* بانکداری

اوبربانک قراردادی را در ماه سپتامبر با ایران به امضا رساند که بر اساس آن، فاینانس 1.5 میلیارد یورویی به ایران انتقال خواهد داد و یکی از نخستین بانک‌های اروپایی است که بعد از برداشتن تحریم‌ها، با ایران همکاری می‌کند.

بجز اوبربانک، با دانتسه بانک دانمارک نیز خط اعتباری 500 میلیون یورویی راه‌اندازی شده است.

اگزیم بانک کره جنوبی 8 میلیارد یورو قرارداد وام خارجی با ایران به امضا رساند و در میانه‌های شهریور ماه امسال، یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های مالی چینی قرارداد فاینانس 10 میلیارد دلاری با پنج بانک ایرانی امضا کرد و تفاهمنامه 15 میلیارد یورویی نیز با بانک توسعه چین امضا شد.

هند 150 میلیون دلار در چابهار سرمایه‌گذاری کرده و روس‌ها نیز با 1.5 میلیارد دلار، در جمع فاینانسرهای ایران قراردارند.

60 روز زمان برای اثبات حقانیت

یکی از نمایندگان بخش خصوصی با انتقاد از دولت و راهی که بعد از اجرای برجام تاکنون طی شده گفت: «ما می‌توانستیم قراردادهای بیشتری را در این دو سال با شرکت‌های سرمایه‌گذار خارجی امضا و اجرایی کنیم. اما فرصت را از دست دادیم و فقط یک سال زمان صرف رسیدن به اجماع داخلی در خصوص ضرورت جذب سرمایه خارجی کردیم. این یک نقطه ضعف در کارنامه 2 سال اخیر دولت است که در نتیجه نبود بسترهای لازم برای جذب سرمایه خارجی شکل گرفته است.»

احمد کیمیایی اسدی عضو کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران در گفت‌وگو با «ایران» ادامه داد: «نادیده گرفته شدن بخش خصوصی و ورود مستقیم دولت به مذاکرات، تفاهمنامه‌ها و قراردادها یکی دیگر از نقاط ضعف عملکرد ایران بود که باعث می‌شود کنگره امریکا بتواند بر قراردادهای امضا شده و مذاکرات اثر بگذارد.» او با اشاره به اینکه کنگره امریکا 60 روز دیگر نتیجه بررسی شرایط ایران و برجام را اعلام می‌کند و این 60 روز برای ایران حیاتی است، گفت: صحبت‌های ترامپ قدرت کافی برای به خطر انداختن روابط بین‌المللی و تجاری ایران ندارد. اما می‌تواند هزینه همکاری‌های ایران و اروپا را افزایش دهد. به طوری که بازار به انحصار اروپا و آسیا درمی‌آید و از قدرت چانه زنی ایران می‌کاهد. کیمیایی اسدی می‌گوید: «ما باید بسترهای جذب سرمایه خارجی را تقویت کنیم و به دنیا نشان دهیم ایران کشوری امن برای سرمایه‌گذاری است و خلاف تعهداتش در برجام عمل نمی‌کند.در آن صورت احتمال تحریم اتحادیه کنگره امریکا نیز به حداقل می‌رسد.»