نوروز؛ پیام آور مهرورزی و انسجام ملی است

اینک فصل دل انگیز بهار، موسم شکوفایی و دمیدن روح زندگی به کالبد طبیعت فرارسید و جهان جامه زیبای بهاران را برای استقبال از این تحول بزرگ بر تن کرد و آسمان، خورشید درخشانش را ارزانی زمین و گرمای جانبخش آن، نبض حیات را در رگ های زمین، زنده می کند و درختان را به تولدی دوباره فرامی خواند.

تغییر فصل، یکی از بارزترین جلوه های قدرت خداوند بر روی زمین به شمار می رود و تمام آیین های الهی با اشاره به تازگی و زیبایی بهار به اهل یقین در ارتباط با عبرت آموزی از این رویداد بزرگ سفارش می کنند و در ادبیات ایران و جهان نیز، هر آنچه که نشان از پاکی و خوبی دارد با بهار توصیف و به تصویر کشیده می شود تا آنان که اهل ایمان هستند، دریابند که دگربار چتر حمایت پروردگار بر سرشان گسترانده شده است.

هنگامه ای که دامن صحرا، سبز فام شد و درختان پس از زمستانی سرد، شکوفه می دهند و نوای دلکش بلبلان در دشت ها طنین انداز می شود، ایرانیان به شکرانه حضور دوباره بهار، جشن و آیین باستانی نوروز را برپا و با نجوای دلنشین «یا مقلب القلوب و الابصار...» از پروردگار عالمیان آرامش و حالی نیکو را طلب می کنند.

نوروز که از راه می رسد، دگربار شادی و سرور میهمان خانه هر ایرانی می شود ایرانیان در این خجسته آیین که نشان از تاریخ غنی این دیار کهن دارد، سال کهنه را با تمام فراز و نشیب هایش به فراموشی می سپارند و امیدوارانه به امید آغاز سالی خوب و خرم به انتظار می نشینند.

«اسماعیل آذر» استاد و مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی معتقد است که از سال ها پیش نوروز شکلی جهانی به خود گرفت و در یونسکو به عنوان جشن و آیینی باستانی به ثبت رسید که این رویداد افتخاری برای تمامی ایرانیان به شمار می رود. در ادامه گفت وگوی او با ایرنا را می خوانیم:

**پیشینه برگزاری جشن نوروز

مراسم نوروز از سه هزار سال پیش به هنگامه دوره مادها ایجاد شد و ایرانیان شادترین مردم جهان در روی زمین بودند و هیچ قومی به اندازه ایرانیان جشن، سرور و عید ندارد. نوروز مهم ترین عید ماندگار در تاریخ است که جوامع مختلف در طول قرن های متمادی آن را پذیرفته اند. عید نوروز نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای دیگر جهان با آغاز نخستین روز بهار و بیدار شدن طبیعت جشن گرفته می شد.

سال ها پیش نوروز شکل جهانی به خود گرفت و در یونسکو به عنوان جشن و رسمی غیر ملموس به ثبت رسید که این رویداد افتخاری برای تمامی ایرانیان است. در دوران گذشته هر شخصی که در صدر حکومت قرار می گرفت، هنگامه بر تخت نشستن او را مبدا تاریخ و سال قرار می دادند که این امر در دوره پادشاه بعدی تکرار می شد تا آن که در زمان ملکشاه سلجوقی؛ تاریخ برگزاری این عید باستانی با حضور چندین فیلسوف و ستاره شناس از جمله حکیم عمر خیام تعیین و در گاهشمار تاریخی این گونه ثبت شد: زمانی که آفتاب به اوج حمل می رود و شب و روز یکسان می شود. در همان روز طلوع سال نو است.

**سفره هفت سین؛ نمادی جدایی ناپذیر از سنت نوروز

سفره هفت سین، رنگین ترین و با شکوه ترین سفره ایرانی است. ایرانی ها در هر مکان و زمانی که بودند، هنگامی که خورشید در برج حمل قرار می گرفت، بر سفره هفت سین می نشستند، آرزوهای خویش را از خداوند بزرگ در خواست می کردند و با پروردگار خویش به راز و نیایش می پرداختند، دعا می خواندند و به خوشی و خرمی روزگارشان را پشت سر می گذاشتند. در منابع تاریخی، سفره هفت شین داشتیم اما با گذشت زمان این سفره هفت سین نامیده شد.

عدد هفت در تمام جامعه ها مقدس بود و از آن بسیار استفاده می شده و در قرآن نیز این واژه به ویژه در داستان یوسف و زلیخا ذکر شده است؛ دلیل دیگری را می توان برای کاربرد عدد هفت نام برد که ایرانی ها در گذشته از کشور چین، سینی هایی را وارد می کردند که این سینی ها هفت خانه داشت و به آن هفت چینی می گفتند و پس از گذشت روزگاران حرف چ به س و هفت چین به هفت سین تبدیل شد.

**اجزای تشکیل دهنده سفره هفت سین؛ بیانگر مفهومی نمادین

در هفت سین عناصری مورد استفاده قرار می گیرند که هر کدام دربرگیرنده مفهومی نمادین است، سکه تمنای یک سال پر رونق و اقتصادی شکوفاست. سنجد نخستین میوه ای قلمداد می شود که پیش از بهار می رسد و طلایه دار میوه های دیگر است و در باور پیشینیان درخت سنجد بوی عشق می دهد و هر شخصی که این بو را استشمام کند، روح عاشقی در او دمیده می شود. سمنو را اقوام دیگر ایرانی چون تاجیک ها سمنک می گویند که از بهترین غذاهای تاریخ به شمار می رود، غذایی که هیچ عنصر غیرطبیعی در آن وجود ندارد. تخم مرغ نشانه زایش و تولید مثل در سال جدید است. ظرف آب نیز به دلیل کاربرد نام ترکی آن به معنای «سو» در سفره هفت سین استفاده می شود، پیشینه این رویداد به دهه پنجم هجری باز می گردد، سلجوقیان در آن دوره به 2 گروه تقسیم شدند یک گروه به ایران آمدند و گروهی به آسیا رفتند و سلجوقیان آسیا را تشکیل دادند. آسیای صغیر یعنی ترکیه و نسل های آن تا روزگار آتاتورک به زبان فارسی سخن می گفتند. بنابراین سو، واژه ای محسوب می شود که در فرهنگ ما بوده و به همین دلیل از آن در فرهنگ فارسی نیز استفاده می شده است.

سیب نماد ازدیاد نسل است و معنای زندگانی می دهد. ماهی نشانه سلوک، پایندگی و پویندگی و سیر از بهترین عنصرهای ضدعفونی کننده است که بسیاری از دردها را درمان می کند. سبزه در سفره هفت سین نیز تمنای یک مزرعه پربار و باصفاست. در دوره های پیشین، 12 مناره بزرگ ایجاد می کردند و برفراز آن ها 12 نوع دانه چون عدس، نخود، لپه و... را پرورش می دادند و هر کدام که بهتر سبز می شد، از آن دانه استفاده می کردند.

**آیین هایی نهفته در جشن نوروز

قاشق زنی مراسم دیگری است که در روزهای پایانی سال اجرا و یکی از رسم های بسیار نیکو قلمداد می شد. بر پایه این رسم، کودکان بر صورت خویش نقاب می کشیدند و ظرفی را در دستشان می گرفتند و با قاشق به در خانه های همسایه ها می زدند. رسم قاشق زنی به این معنا بود؛ ای افرادی که آسوده در خانه هایتان هستید یادتان باشد که در همسایگی شما ممکن است آدم تهی دستی هم حضور داشته باشد، یادی هم از آنان کنید. ظرف هایی را با نخ یا طناب در خانه همسایه رها می کردند و آن ها هدیه ای در آن ظرف می گذاشتند.

ایرانیان بر این باور بودند که ارواح در آخرین چهارشنبه سال به خانه هایشان می آیند بنابراین بر بام ها آتش روشن می کردند تا ارواح خانه هایشان را گم نکنند. آنان در آخرین پنج شنبه سال برای مردگان خود نذر می کردند و غذا بر سر مزارشان می گذاشتند و از یک عالم برای عالم دیگر برات(خیرات) می کردند تا بتوانند با مردگان خود تسویه حساب کنند و سال نو را به خرمی و نشاط بپردازند.

**جشن نوروز؛ آیینی ماندگار

آغاز سال نو در گذشته با برپایی جشن نوروز خاصه و عامه در دربارها صورت می گرفت که خوشبختانه این رسوم از میان رفت و یکی از زیباترین فصل های نوروز که دربردارنده این دید و بازدیدهاست و غنی و فقیر نمی شناسد در همه جا آغاز شد و گسترش یافت و از آن پس همگان به خانه هم می رفتند و از حال هم آگاه می شدند و با شیرینی ها و غذاهای مختلف و آداب و سنن بسیار گوناگون، این سنت کهن را برپا می کردند به راستی نوروز روزگار نشاط و خرمی است.