ده نشانه‌ای که نشان می‌دهد در یک محیط کاری سمی هستید/ راهکارهایی برای دوام آوردن
اگر هر روز با استرس به محل کار می‌روی و احساس امنیت روانی نداری، شاید در یک محیط کاری سمی گرفتار شده باشی. چنین فضاهایی نه‌تنها باعث افت بهره‌وری می‌شوند، بلکه سلامت روانی کارکنان را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند.
اگر هر شب، اضطراب محیط کار فردا را تصور می‌کنی و صبح‌ها با سنگینی بلند می‌شوی، شاید وقت آن رسیده که واقعیت تلخی را بپذیری: در یک محیط کاری سمی Toxic Work Environment گرفتار شده‌ای. تحقیقی جدید نشان می‌دهد که چنین فضاهایی فقط آزاردهنده نیستند، بلکه تأثیرات عمیقی بر روان ما می‌گذارند؛ از استرس گرفته تا افسردگی و بی‌خوابی‌های مداوم.
محیط کاری سمی چیست؟ تعریف یک فضای ناسالم روانی
در چنین محیطی، حس امنیت روانی از بین رفته و جای خود را به منفی‌گرایی، رقابت ناسالم و خصومت داده است. در پژوهشی روان‌شناختی، این فضاها از رفتارهایی چون خودشیفتگی Narcissistic behavior، ریاست پرخاشگرانه Aggressive Leadership، آزار Harassment، زورگویی Bullying و طرد اجتماعی Ostracism مملو است.
موارد زیر می‌توانند نشانه‌های یک محیط کاری سَمّی باشند:
- مدیریت خُرد Micromanagement
- شایعه‌پراکنی شدید
- رفتارهای باندی و انحصاری
- طعنه‌زنی یا کنایه‌گویی مداوم
- تبعیض Discrimination یا رفتار نژادپرستانه پنهان
- نبود احترام متقابل
- بار کاری غیرواقعی
- نقدهای تحقیرآمیز و غیرسازنده
- دستمزد پایین
- عدم پیشرفت شغلی
- تهدید به اخراج
- قانون‌گریزی همکاران بدون عواقب
- زمان‌بندی غیرقابل پیش‌بینی
و در نهایت، جوی از منفی‌گرایی و فرسودگی کاری
تأثیر محیط سمی بر سلامت روان
ما بخش زیادی از روز خود را در محل کار سپری می‌کنیم. اگر این فضا سمی باشد، مثل تنفس در هوای آلوده است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که چنین محیط‌هایی باعث فرسودگی شغلی Burnout، افزایش اضطراب، کاهش انگیزه و ریزش نیرو می‌شوند. مهم‌تر اینکه، عملکرد کل سازمان نیز زیر سؤال می‌رود: خلاقیت خفه می‌شود، بهره‌وری افت می‌کند و اعتماد از میان می‌رود.
طبق نتایج یک تحقیق در حوزه کسب‌وکار، فرهنگ سازمانی سمی ده برابر بیشتر از حقوق پایین باعث ترک شغل توسط کارکنان می‌شود. در جریان «موج استعفاهای بزرگ» پس از کرونا، دلیل اصلی ترک شغل، فضای سمی محیط کار بود، نه مسائل مالی.
چطور با محیط کاری سمی کنار بیاییم؟
راهکارهایی برای دوام، تا زمانی که وقت رفتن برسد
- خودت را مقصر ندان. منشأ این منفی‌گرایی تو نیستی. تلاش برای همکاری خوب مفید است، اما فرهنگ سمی چیزی نیست که به‌تنهایی تغییرش دهی.
- ناهار را در فضای دیگر بخور. بیرون از محیط کار غذا خوردن، مخصوصاً در طبیعت، ذهن را تازه می‌کند.
- حد و مرز بگذار. نگذارند وقت استراحتت را بدزدند یا اضافه‌کار بدون حقوق بر تو تحمیل کنند.
- درگیر ماجرا و حاشیه نشو. وارد بازی شایعه و حاشیه نشو؛ از آن فاصله بگیر.
- به آینده فکر کن. به خودت یادآوری کن که این موقعیت موقتی است و چیزهای بهتری در راه است.
- روتین‌های بعد از کار بساز. قدم‌زدن، دوش آب گرم یا تماس با یک دوست می‌تواند انرژی منفی را بشوید.
- دوستان کاری قابل اعتماد پیدا کن. حتی یک یا دو همکار همدل می‌تواند بار روانی را سبک‌تر کند.
- ارزش‌هایت را قربانی نکن. اگر کسی بدرفتاری کرد، مقابله‌به‌مثل نکن. سطح خودت را حفظ کن.
- مراقبت از خود را تمرین کن. یوگا، مدیتیشن، ورزش، یا هر چیزی که استرس را کاهش می‌دهد.
و اینکه برای رفتن برنامه‌ریزی کن. اگر چشم‌انداز تغییر وجود ندارد، آرام‌آرام راه خروج را هموار کن.
کارفرمای «خوب»، حامی سلامت روان است
خوشبختانه توجه به سلامت روان Mental Health در سال‌های اخیر بیشتر شده. تحقیق انجمن روان‌شناسی آمریکا نشان می‌دهد که حمایت کارفرما از سلامت روان، ارتباط مستقیمی با رضایت شغلی دارد.
کسانی که در محیط‌های «ایمن روانی» Psychological Safety کار می‌کنند، گزارش داده‌اند که:
راحت‌تر مسائل شخصی خود را مدیریت می‌کنند
زمان استراحتشان محترم شمرده می‌شود
برای مراقبت از سلامت روان تشویق می‌شوند
منابع کافی برای کاهش استرس در اختیار دارند
احساس عدالت بیشتری نسبت به همکاران خود دارند
آیا وقت رفتن رسیده؟
پاسخ این سؤال را از خودت بپرس
- اگر هنوز نمی‌دانی باید بمانی یا بروی، چند پرسش ساده به تو کمک می‌کند:
- این شغل چه تأثیری بر سلامت روانم گذاشته؟
- آیا فقط چند نفر مشکل‌سازند یا کل سازمان؟
- آیا رهبری سازمان خود منشأ سمی بودن محیط کار است؟
- آیا تجربه آزار جنسی داشته‌ام؟ (اگر بله، باید با بخش منابع انسانی حرف بزنی و مدارک جمع کنی)
اگر به این نتیجه رسیدی که نقاط منفی بیشتر از مثبت‌اند، وقت آن رسیده به دنبال جایی باشی که در آن، نه‌تنها سلامت روانت، بلکه شخصیت و شأن انسانی‌ات محترم شمرده شود.
