عدالت یا ناعدالتی در تقسیم‌بندی سینماها؛ مسئله این است / احمدمازنی: مجلس در این زمینه ورود خواهد کرد

عدالت یا ناعدالتی در اختصاص سالنِ سینما به فیلم‌های سینمایی موضوعی است که مدت زیادی است محل مجادله لفظی بسیاری از اهالی سینما و رسانه است. مشکل بر سر این است که چرا برای فلان فیلم N تعداد سالن در نظر گرفته شده و برای فلان فیلم چند برابر آن سالن اختصاص داده شده است؟! که عمده این فیلم‌ها، دسته‌ی دوم، فیلم‌های شبه‌کمِدی، سطحی و سخیف بوده‌اند.

موضوع کم اهمیتی هم نیست؛ چراکه همیشه تولید اثر یک بحث است و ارائه آن یک بحث دیگر و هردو به نوبه خود با سرنوشت آن فیلم، فیلمساز، فیلم‌های بعدی وی و در نگاه کلان‌تر با جریان سینمایی کشور بازی می‌کنند. مقوله‌ی اکران شاید در کشور ما زیاد جدی گرفته نشود، همان‌طور که آمار نشان می‌دهد کشور ما در بحث تولید فیلم، جایگاه نسبتا خوبی در جهان دارد، ما رتبه دهم را در این زمینه داریم، ولی آیا در اکران هم به همین منوال است؟ خیر. اصلا جایگاه خوبی نداریم. چرا که کمتر به فکر زیرساخت‌ها و بسترسازی بوده‌ایم.

این امر تا حد زیادی در سینمای ما یک شوخی، یک آمال و آرزو محسوب می‌شود؛ ما با اینکه می‌دانیم در بحث زیرساخت‌های ارائه سینمایی، تعداد سالن‌ها و تعداد تماشاگران سینما با آمارهای حداقلی مواجه هستیم ( که البته در سال‌های أخیر تلاش‌هایی برای افزایش سالن‌های سینمایی شده است ولی هنوز این نیاز رفع نشده است) اما نیامده‌ایم برای استفاده حداکثری از همین امکانات حداقلی هم برنامه‌ای داشته باشیم، به عبارتی نه تنها در زیرساخت‌ها شرایط نامطلوبی داریم که در مورد قوانین و شرایط اختصاص‌شان هم صدای اکثر فیلم‌سازان (شما بخوانید تمام فیلم‌سازان درست و حسابی) را در آورده‌ایم.

یک فیلم دو هفته روی پرده می‌رود با مثلا 30 سالن نمایش، یک فیلم دیگر هم ماه‌ها فرصت اکران می‌گیرد با بیش از 100 سالن سینما. اعتراضی هم که می‌شود، در پاسخ می‌گویند: "مخاطب فلان اثر را بیشتر می‌پسندد پس باید بیشتر هم مورد توجه قرار بگیرد. یا سینمای کمِدی و تجاری در تمام دنیا طرفدار بیشتری نسبت به بقیه فیلمها دارد، امری طبیعی است و مختص به ایران نیست."

سلیقه‌ی مخاطب، مخاطب یا سینمای تجاری

قبل ورود به بحث اصلی دوست دارم در پرانتز، خطاب به این تفکر چند نکته و چند سوال را مطرح کنم: اولا اینکه سلیقه مخاطب کجا ساخته می شود؟ مگر نه این است که سینما گران و هنر-صنعت سینمای یک کشور، جریان مخاطب سینمایی آن کشور را کنترل می کند؟ دوما «مخاطب»؟! احتمالا منظور شما تماشاگر است. چراکه بین این‌دو فرق بسیار است، مخاطب به تخاطب و بحثی دو طرفه می‌نشیند. "می‌بیند، می شنود و می‌اندیشد."

در کدام یک از شبه فیلم‌های سخیف این‌روزهای سینما، کدام تماشاگر به ورای اندیشه رفته است؟ اصلا در کدامشان به اندیشه حتی اندیشیده است؟! پس ایشان مخاطب نیست، تماشاگر است. بر صندلی می‌نشانی‌اش، لباس و گریم سمندون‌طور نشانش می‌دهی، شوخی اروتیک می‌کنی، برایش می‌رقصی و طبیعتا او هم می‌خندد. پس در کجای این داستانِ هر روزه‌یِ بخش عظیمی از سینمای ما، مخاطب تعریف شده است؟!

سوما سینمای تجاری صفتی نچسب برای این فیلم‌هاست، سینمای تجاری تعریف، جایگاه و فرم مخصوص خودش را دارد که حتی به یک پلان برخی از فیلم‌های مذکور صدق نمی‌کند.

بگذریم و برگردیم به بحث خودمان؛ هنوز ما دقیق نمی‌دانیم چگونه شرایط اکران و اختصاص  تعداد سالن‌‌های سینما تعیین می‌شود؟ به مافیاها بر می‌گردد، به صاحبان اثر بر می‌گردد، به تعدا «قِر» موجود در یک فیلم بر می‌گردد یا چی؟! بازهم بگذریم.

«فرزاد مؤتمن» فیلمساز فیلم‌هایی مثل «صداها» «جعبه موسیقی» «خداحافظی طولانی» «پوپک و مش‌ماشالله» «شب‌های روشن» چندی پیش در صفحه شخصی اینستاگرامش پیرو موضوع شیوه اختصاص سالن های سینمایی مطلبی منتشر کرد که ارزش خواندن دارد. او عکسی از پوستر یکی از همین فیلم‌های سخیف گذاشت و در «کپشن» آن نوشت:

«اتفاقاً این فیلم، براى درک مکانیسم فروش فیلم‌هـاى ایرانى، مورد کاملاً مناسبى است . هـمان هـفته اول اکران صدر نشین شد و با گذشت حدود سه هـفته از اکرانش بیش از دو میلیارد فروخت. خب بد نفروخته، اما چرا فروخته ؟ آیا اصلاً داستان مفهـومى دارد ؟ یا نه ابستره است و مخاطب عمومى ناگهـان "هـنر آبستره" را کشف کرده ؟ سرگرم کننده است ؟ بامزه است ؟ (سازندگانش مجبور شدند بیانیه بدهـند که این فیلم کمدى نیست !!!) کاراکترهـاى کاریزماتیکى دارد ؟ تماشاچى را راضى بیرون میفرستد ؟ کامنت هـاى خوبى در فضاى مجازى میگیرد ؟ من درباره هـیچ یک از موارد فوق نظر نمیدهـم . اصولاً منتقد نیستم و علاقه اى به نظر دادن درباره فیلمهـاى دوستان و هـمکارانم ندارم.شاید ته دلم این فیلم را دوست هـم داشته باشم!.»

قسمت مهم‌تر و مرتبط با موضوع بحث ما ادامه حرف‌های مؤتمن است: «بحث چیز دیگرى ست. ارزش هـاى تجارى فیلم کدامند که باعث شده اند فیلم بد نفروشد ؟ واقعیت این است که فیلمهـاى سینماى ایران نه بر پایه "ارزش تجارى" احتمالى، بلکه بر اساس تعداد سینماهـا و سئانس هـائى که در اختیار میگیرند ، میفروشند. سینماداران ، پخش کنندگان و شوراى صنفى نمایش، به خودشان دروغ نگویند و دست از عوام فریبى بر دارند. این شمائید که از طریق بوروکراسى حاکم ، فیلمى را در ناز و نعمت به اکران میرسانید و فیلم دیگرى را له میکنید و إلاّ هـمه میدانیم که در سینماى ما، ارزشگذارى تجارى ، وجود خارجى ندارد.»

*راست می‌گوید، شما حتی در یک هایپر مارکت هم وقتی 10 مدل شامپو داشته باشید، یک مدل خاص را در تمام قفسه‌ها آنهم ردیف‌های میانی درست مقابل چشم خریدار قرار دهید، در عوض مدل دیگری را پشت آنها و فقط در چند قفسه معدود جای داده باشید، طبیعی است که دسته‌ی اول هم شانس فروش بیشتری دارد و هم کارخانه‌اش رونق بیشتری پیدا می‌کند و چرخه‌ی تولیدش سر به فلک می‌گذارد. هیچ‌وقت مقیاس فروش جنسی که در ویترین، با کلی زرق‌وبرق قرار گرفته با کالایی که ته انبار طرد شده است، برابری نخواهد کرد.

سینماها هستند که درصد فروش را تعیین می‌کنند نه فقط فیلم‌ها

وضعیت سینماهای ما هم کم‌شباهت با این مثال نیست، تعداد فیلمی نامحدود از صاحبانی، بخش اعظمی از سینماها و سالن‌هایمان، آنهم در سانس‌هایی طلایی گرفته‌اند؛ در مقابل فیلم‌هایی که با شکست تجاری مواجه شده‌اند درحالیکه یکی از عامل‌های اصلی‌اش، تعداد اندک سالن، مدت زمان اکران پایین و سانس‌های سوخته، شمرده می‌شود.

در همین لحظه‌ای که این گزارش را دارید می‌خوانید، یک فیلم سینمایی از انواع روحوضی‌اش 115 سالن در اختیار دارد و فقط در هفته گذشته حدود 600 میلیون تومان فروخته است. در همین لحظه فیلمی دیگر که تقریبا باهم اکرانشان را آغاز کرده‌اند 73 سالن در اختیار دارد و مجموع فروشش به 170 میلیون تومان نرسیده است. آیا واقعا تفاوت در اختصاص تعداد سالن و سینما در فروش فیلم تأثیرگذار نیست؟ می‌توان پذیرفت؟!

پس فقط تماشاگر یا گونه‌ی فیلم نیست که فروش یک فیلم را مشخص می‌کند، بلکه شیوه و شرایط اکران که عده‌ای به آن مافیای اکران لقب می‌دهند هم، در این امر سهیم‌اند. یعنی نظام سیاستی سینمای کشور و تصمیم‌گیری بر شرایط اکران یک فیلم است که تا حد زیادی مشخص می‌‌کند کدام فیلم، چقدر بفروشد؟! فعلا فقط درباب گیشه و فروش فیلم حرف می‌زنیم، ارزش سینمایی و هنری اثر و همچنین بررسی جایگاه آن در سینمای کشور و نقدش؛ بحث دیگری است.

مجلس ورود خواهد کرد

در همین باره حجت‌الاسلام «أحمدمازنی» رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: مجلس قطعا به موضوع هماهنگی و شرایط مساوی به اکران فیلم‌ها ورود خواهد کرد. وی در توضیح بیشتر مطرح کرد: ما تازه متوجه این مسئله شدیم و در دستور کار قرار گرفته است. صحبت‌هایی هم در همین زمینه شکل گرفته که چون هنوز دقیق و قطعی نیست فعلا چیزی اعلام نمی‌کنیم.

مازنی افزود: از کمیته فرهنگ و هنرِ کمیسیون فرهنگی مجلس دعوت کرده‌ایم که به این موضوع بپردازد و بررسی‌های لازم را به عمل آورد. باید جلسات متعددی با ایشان و نهادهای ذیربط دیگر برگزار کنیم و موضوع را بررسی نماییم. اما آنچه فعلا می‌توانم بگویم این است که مجلس تصمیم دارد به‌صورت جدی به این مسئله ورود کند.