سلیقه‌ای عمل کردن عده‌ای نباید به کنار گذاشتن امر به معروف در جامعه منتهی شود

هفدهمین قسمت از سری جدید برنامه‌های بدون توقف، پنجم مردادماه از شبکه سه سیما به روی آنتن رفت، دکتر سیدمحمد صالح هاشمی گلپایگانی، استاد حوزه و دانشگاه در پاسخ به این سؤال که «دامنه امر به معروف و نهی از منکر کجاست و آیا هر کسی می‌تواند این کار را انجام دهد» اظهار کرد: معروف یعنی آنچه شناخته شده نزد عرف و شرع است نه آنچه در عرف جامعه اتفاق می‌افتد، عرف جامعه شاید کارهایی انجام دهد که خودش منکر باشد، منکر هم یعنی ناشناس، نکره، غریبه نزد عقل و شرع.

وی ادامه داد: آنچه که نزد عقل و شرع ناشناس است باید کنار گذاشته شود، لازمه امر و نهی هم قدرت و اِعمال قدرت است. توصیه به معروف و منکر یک بحث دیگر است، این مسئله آن قدر در تعالیم اسلامی مهم است که از امیرالمؤمنین(ع) روایت رسیده که اگر تمام اَعمال یک طرف، امر به معروف و نهی از منکر یک طرف دیگر باشد همه این اعمال به منزله نمی است نسبت به دریایی و همه آنها ضمانت اجرایی انجام اِعمال امر به معروف و نهی از منکر است، یک جامعه با هر حاکمیتی اگر خواست عمومی مردم یک چیز را مطالبه کرد که آن مطالبه ریشه در فطرت و عقل داشته باشد بالاخره به سرانجام می‌رسد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه امر به معروف نباید تنها مختص حجاب باشد، اضافه کرد: اگر در مسائل اقتصادی دیدید یک جایی کسی مشکل دارد یا در حوزه اقتصاد مشکلی وجود دارد همه باید بسیج شوند تا آن مسئله را حل کنند، لذا می‌گویند مهمترین امر به معروف و نهی از منکر، امر به معروف نسبت به حاکمان است و باز این مسئله آن قدر مهم است که اصل هشتم قانون اساسی اختصاص به موضوع امر به معروف و نهی از منکر دارد، امر به معروف یعنی آن ارتباط همگانی مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت که این تصریح قانون اساسی است و در هر سه بخش باید اتفاق بیفتد.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در پاسخ به این سؤال که «امر به معروف کار کیست، آیا مردم هم می‌توانند امر به معروف کنند» تصریح کرد: امر به معروف کار لباس شخصی‌هاست، کار نیروهای انتظامی که امر به معروف نیست، آن وظیفه‌اش اِعمال قانون است یعنی همگان آن قدر تلاش کنند ببینند کجا می‌توانند اِعمال قدرت کنند و این کار را انجام دهند، این یک واجب است مثل نماز خواندن. یکی از شاخه‌های معروف که مختص انسان است حیاست، شاخه حیا عفت است و یکی از شاخه‌های عفت حجاب است، پس اگر حجاب در جامعه به خطر افتاد همگان مسؤل هستند که امر به معروف و نهی از منکر کنند.

هاشمی در ادامه یادآور شد: یعنی افراد باید راهکارهای کسب قدرت را بیابند تا از آن برای امر به معروف استفاده کنند، اگر فضای مجازی قدرت ایجاد می‌کند، اگر رسانه قدرت ایجاد می‌کند، اگر تشکیلات قدرت ایجاد می‌کند باید از آن استفاده کرد. پایه اصلاحات جامعه امر به معروف و نهی از منکر است اگر در جامعه کسی گفت من اصلاح‌طلب هستم اما با امر به معروف مشکل داشت این اصلاح نیست این فساد است اصلاح هم باید برای عدالت باشد.

وی همچنین بیان کرد: شما یا قدرت دارید که امر به معروف کنید که بر شما واجب است قدرت‌تان را اِعمال کنید، پس حدش میزان قدرت بر اساس قانونی که تعریف شده قانون عقل و شرع است، آنجایی که قدرت ندارید بر شما واجب است دنبال کسب قدرت بیفتید چراکه امر به معروف آن قدر مهم است که امام معصوم(ع) برای اجرای آن شهید می‌شود، پس شما باید زندگی‌تان را در مسیر کسب قدرت برای اجرای امر به معروف قرار دهید، صحبت از قدرت که می‌کنیم منظور قدرت زبانی، کلامی، قدرت تأثیرگذاری در افراد، قدرت روحی و قدرت علمی و قدرت در بیان است.

رئیس گروه معارف اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به اینکه نکته‌ای که ما در امر به معروف غفلت کردیم بحث آگاهی‌سازی است، یادآور شد: تا اسم امر به معروف می‌آید نباید فورا یاد تذکر لسانی در جامعه بیفتیم و بگوئیم چون عده‌ای بلد نبودند و بد عمل کردند کلا امر به معروف را از جامعه حذف کنیم، چراکه این موضوع بسیار گسترده‌تر از این حرف‌هاست، در حوزه امر به معروف و نهی از منکر چون عده‌ای سلیقه‌ای عمل کردند حق نداریم صورت مسئله را پاک کنیم و آن را کنار بگذاریم بلکه باید روی آن بایستیم و فهم عمومی را در این زمینه بالا ببریم، اگر شرایط امر به معروف فراهم نبود باید شرایط را ایجاد کنیم نه اینکه منتظر بمانیم.  

این استاد دانشگاه همچنین تصریح کرد: وقتی امر به معروف بین دو فردی که در جایگاه برابرند مثل دو شهروند عادی اتفاق می‌افتد نامش توصیه یا دعوت به خیر است که این هم در قانون اساسی آمده و اگر از بالا به پائین اتفاق افتاد می‌شود امر به معروف. برای امر و نهی کردن بر شما واجب می‌شود که بروید احکام و روشش را یاد بگیرید و در این زمینه قدرت کسب کنید.

وی در پایان عنوان کرد: در این زمینه روایات بسیاری داریم از جمله اینکه اگر امر به معروف و نهی از منکر نکنید افرادی بر شما حاکم می‌شوند که بدترین شما هستند و هر چه هم دعا کنید دیگر فایده ندارد، یا اینکه اگر می‌خواهید حاکمان‌تان خوب باشند باید خودتان هم اهل اصلاح‌طلبی و امر به معروف باشید. از مهمترین شاخه‌های امر به معروف، امر به معروف همگانی نسبت به مسؤلان است که چارچوب آن نیز در قانون تعریف شده است.