اشتغال اولین نیاز معلولان است

معلولیت از واقعیات تلخ و دیر آشناست که احتمالاً قدمتی به طول حیات انسان دارد. شبح معلولیت در آسمان سلامت هر انسانی همواره سایه‌انداز حوادث غیرقابل پیش‌بینی و بلایای ارضی و سماوی همچون زلزله، سیل و سوانح جانگداز چون جنگ و بیماری این تهدیدات را شدیدتر و قربانیان این تراژدی را افزایش می‌دهد. افراد مختلف به دلایل بی‌شماری به معلولیت از واقعیات تلخ و دیر آشناست که احتمالاً قدمتی به طول حیات انسان دارد. شبح معلولیت در آسمان سلامت هر انسانی همواره سایه‌انداز حوادث غیرقابل پیش‌بینی و بلایای ارضی و سماوی همچون زلزله، سیل و سوانح جانگداز چون جنگ و بیماری این تهدیدات را شدیدتر و قربانیان این تراژدی را افزایش می‌دهد. افراد مختلف به دلایل بی‌شماری به معلولیت‌های جدی دچار می‌شوند، به طوری که معلولان حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت کل جهان را تشکیل می‌دهند. نتایج پژوهش‌های صورت گرفته نیز بیانگر آن است که معلولان در کشورهای مختلف و در مقایسه با سایر افراد جامعه، امکانات اولیه زندگی مانند بهداشت، مسکن، آموزش و شغل مناسب ندارند.  در کشور ما، تاکنون پژوهش نظام‌مندی درباره کار آفرینی معلولان صورت نگرفته است. در نتیجه، سیاستگذاران آموزش معلولان از شایستگی‌ها و نیازهای معلولان کشورمان برای کارآفرین شدن و نیز آموزش کارآفرینی آگاهی ندارند. پرسش اصلی این است که اشتغال ارضای نیازهای جسمانی فرد معلول از طریق پول و درآمد است. کار کردن وسیله ارتباط معلول با اجتماع است یا این که شایستگی‌های کار آفرینانه مورد نیاز معلولان جسمی- حرکتی چیست؟ موضوع پرسش خبرگزاری فرتاک‌نیوز است. هرچند معلولان با توجه به توانمندی‌هایشان می‌توانند مانند افراد سالم در پیاری از مشاغل فعالیت کنند. یکی از رایج‌ترین و انعطاف‌پذیرترین روش‌های اشتغال و به کارگیری معلولان خوداشتغالی است. در این اشتغال، معلولان متناسب با توانایی‌ها و علاقه خود کاری مولد انجام می‌دهند، کالایی را تولید می‌کنند یا خدماتی را ارائه می‌دهند. هنوز هم دریادلانی و مردان هنرمند معلولی هستند که ترجیح دادند که گذران عمرشان را در گوشه‌ای از این اجتماع دور از چشم دیگر مردمان به خلق آثاری ماندگار سپری کنند تا شاید آیندگان با نگاهی به این آثار زیبای هنری به درک رنج و تلاش و عظمت آدمی نائل آیند. کارگاه هنرهای دستی در سازمان بهزیستی به همت و تلاش آقای جلال راه‌کشان یکی از بازنشستگان همین سازمان چند ساله که پذیرای معلولان کرمانشاهی و خانه امیدی برای آنان است. معلولانی که ابتدا فارغ از هر حرفه و هنر و شغلی برای تعلیم و آموزش به این کارگاه مراجعه کردند، اما امروز خود صاحب شغل و هنراند و به مربیانی توانمند تبدیل شده‌اند و لحظه‌ لحظه زندگی‌شان را با امید به فردایی روشن و با پشتکار بسیار به کار و تولید آثار هنری عجین گشته است که با فعالان این کارگاه و هنرمندان معلول که بحث کردیم همگی با عشق و علاقه دل به کار داده‌اند و رضایت و خوشحالی در نگاهشان موج می‌زند. آن‌ها آقای راه‌کشان را به چشم پدری دلسوز و مهربان می‌بینند که در این‌ سال‌ها حامی‌شان بوده و از همه ظرفیت و توان و سرمایه خود برای کمک به این بچه‌ها فروگذار نکرده است. در همین راستا گپ‌و‌گفتی با آقای جلال راه‌کشان مسئول کارگاه هنرهای دستی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

 آقا جلال از چگونگی راه‌اندازی این کارگاه و فعالیت‌های آن بگویید؟

بنده کارمند بازنشسته سازمان بهزیستی‌ام که بیش از 3 دهه از عمرم را در این سازمان مشغول به خدمت بوده‌ام، در دروان خدمتم در سازمان بهزیستی معلولان بسیاری را می‌دیدم که فضای خاص و ایمنی برای گذران اوقات فراغت خود ندارند. این کارگاه نیز قبلاً فضایی متروکه و بلااستفاده بود و پس از بازنشستگی، در سال 1396 کارگاه را با حمایت مدیرکل وقت سازمان راه‌اندازی کردم، تعمیرات و کارهای زیرساختی آن را انجام دادم و تمام هزینه‌های تامین مواد اولیه و تجهیزات را شخصاً و بدون هیچ کمکی از نهادها و افراد دیگر، تامین کردم. سپس فراخوانی دادم مبنی بر اینکه از میان معلولین کسانی که تمایل دارند می‌توانند برای مهارت‌آموزی به این کارگاه مراجعه کنند. از زمان شروع به کار کارگاه بیش از 50 نفر در رشته‌های مختلف هنری؛ آموزش دیدند، بعضی از آن‌ها پس از فراگیری آموزش در همین کارگاه ماندگار شدند و همچنان مشغول به فعالیت هستند. خوشبختانه بچه‌هایی که به این کارگاه آمدند با پشتکار و علاقه مهارت‌آموزی را شروع کردند، تجهیزات و مواد اولیه را هم رایگان در اختیارشان قرار دادم و امروز به درجه‌ای رسیده‌اند که نه تنها آثار زیبا و ماندگار هنری را خلق می‌کنند بلکه به عنوان مربی کاربلد و توانمند به دیگر مراجعه‌کنندگان آموزش می‌دهند. ضمن اینکه افرادی که در این کارگاه فعالیت می‌کنند همه آنان تحصیل‌کرده‌اند و دارای تحصیلات دانشگاهی هستند.

معلولین در این کارگاه  به چه رشته‌هایی علاقه‌مندند و در این راستا آموزش می‌بینند؟

در این کارگاه رشته‌های میناکاری، معرق‌کاری مقدماتی و پیشرفته، تولیدات دریایی و تزئینات صدف، سوخته‌نگاری، الیاف‌گیاهی، گلیم، گِل با دست، به مددجویان آموزش داده می‌شود، از میان این رشته‌ها میناکاری و کار با صدف بازار بهتری دارد. هزینه آموزش مددجویان و مواد اولیه کار آن‌ها نیز رایگان می‌باشد و آثاری نیز که تولید کنند سود و انتفاع حاصل از فروش آن به خود افراد می‌رسد مگر در مورد کارهای تزئیناتی با صدف که به علت گران‌قیمت بودن صدف نیمی از درآمد حاصل از فروش آن برای تهیه مواد اولیه کارگاه اختصاص می‌یابد.

  کیفیت کار و فروش محصولات تولیدی در این کارگاه چگونه است؟

کارهای تولیدی مددجویان به ویژه در صدف و میناکاری بدون نقص و قابل عرضه است. خودم نیز تعدادی از کارهای هنرمندان این کارگاه را به اساتید لاله‌جین نشان دادم، با حمایت‌های خانم دکتر رضوان‌مدنی مدیرکل محترم سازمان بهزیستی استان در پاساژ گلستان مکانی را به ما اختصاص داده‌اند و دست‌سازه‌های بچه‌ها را در آنجا عرضه و به فروش می‌رسانیم که البته خود مددجویان به صورت شیفتی آنجا را اداره می‌کنند و کارهایشان را به فروش می‌رسانند. کارگاه هنری تزئینات صدف توانسته شرایط لازم برای اشتغال تعدادی از معلولان جسمی و حرکتی را فراهم کند.

 آیا معلولین از فعالیت‌شان در این گارگاه رضایت دارند؟

روند کار به صورتی است که هرکسی که بیشتر کار کند درآمد بیشتری هم دارد، اینان روی پای خودشان ایستاده‌اند و با دقت کارشان را انجام می‌دهند. در واقع معلولین توانمندسازی و استقلال را می‌آموزند. من نمونه این کارگاه را در استان و شهر دیگری ندیدم و به اذعان مقامات سازمان بهزیستی در کشور، می‌توان گفت در نوع خود کم‌نظیر است. در این کارگاه زمینه برای آموزش، اشتغال‌زایی و گذران اوقات فراغت معلولین فراهم است. بچه‌هایی هم که به این کارگاه مراجعه می‌کنند از گوشه‌نشینی در خانه رهایی می‌یابند، کار و هنری را می‌آموزند و یاد می‌گیرند که چطور با هم در تعامل باشند، از نظر روحی نیز وضعیت بسیار مناسبی پیدا کرده‌اند و با انگیزه‌اند و به آینده امیدوار.

 چه معلولینی برای کار به اینجا می‌آیند؟

معلولین جسمی حرکتی در وهله اول اولویت آموزش قرار دارند. سپس ناشنوایان، مبتلایان به (اِم . اِس) و همچنین افراد دارای ضایعه نخاعی. طی مراجعه به معاونت توانبخشی پیشنهاد دادم؛ افرادی که بر اثر تصادف و حوادث دیگر دچار ضایعه نخاعی شدند و نمی‌توانند از خانه بیرون بیایند و دچار افسردگی می‌شوند و بی‌انگیزه هستند من حاضرم آموزش و مواد اولیه به طور رایگان در اختیار آنان قرار بدهم و کارهای دست‌سازه‌های آنان را خریداری کنم تا هم منبع درآمدی برایشان باشد و هم سرگرم شوند. همچنین زنان سرپرست خانوار که بار زندگی به دوش آنان است و می‌خواهند که شرفتمندانه زندگی کنند را باید حمایت کنیم تا جامعه سالم داشته باشیم آموزش و مواد اولیه رایگان نیز در اختیار اینان قرار می‌دهم و کارهای تولیدی آنها را نیز خریداری می‌کنم بدون اینکه اجحافی در حقشان شود.

  آیا تدبیری برای فراهم نمودن پشتوانه و انگیزه بیشتر بچه‌های معلول به کار در کارگاه اندیشیده‌اید؟

بله. بنده با پیگیری‌های بسیار توانستم از طریق سازمان میراث فرهنگی برای بچه‌ها کارت شناسایی صنعتگری بگیرم که از مزایای بسیاری مانند بیمه و بازنشستگی برخوردار می‌شوند علاوه بر آن کارت صنعتگری مجوزی برای فعالیت مددجویان در بیرون است. به تازگی نیز مجوز مشاغل خانگی به صورت مستقل برای  هنرمندان گرفتم که می‌توانند از مزایایی مانند 50 میلیون تومان تسهیلات بهره‎مند شوند تا بتوانند کسب و کاری در خانه راه بیندازد و کارگاه خانگی داشته باشند.

  چه توصیه‌ای برای افراد معلول دارید؟

به هر حال عمر آدمی می‌گذرد و چه بهتر که در مسیر درستی صرف شود. ارزش هر فردی نیز به انتخاب اوست به یاری خداوند متعال اینجا فضا و بستری برای کار بچه‌های معلول فراهم شده تا زمینه پیشرفت‌شان فراهم شود و بتوانند توانمند و مستقل گردند.

 برنامه‌ای برای توسعه کارگاه در مکان‌های دیگری دارید؟

بله. چندی پیش با رئیس اداره بهزیستی شهرستان سرپل‌ذهاب صحبتی داشتم و گفتم که حاضرم در آن شهرستان با هزینه خودم یک کارگاه نظیر کارگاه فعلی ایجاد نمایم و با توجه به زلزله اتفاق افتاده در آن منطقه و افزایش معلولین، بتوانیم کمکی به آموزش و توانمندسازی و مهارت‌آموزی معلولین نماییم و و حاضرم با حقوق بازنشستگی خودم کارگاه را اداره کنم.

  چه انتظاری از مسئولین دارید؟

ما توقع حمایت مالی از ارگان و مسئولی نداریم تنها توجه و حمایت معنوی مسئولین را می‌خواهیم. برای بحث بازاریابی و فروش، کارهای تولیدی بچه‌ها به قدری با کیفیت و زیبا هستند که قابلیت صادرات به خارج از کشور را دارند که البته به دنبال راهی برای فروش محصولات دست‌ساز بچه‌ها به خارج از کشور هم بوده‌ام اما در بحث بازاریابی مشکل دارم چراکه بازاریابی کاری تخصصی است و نیاز به حمایت دارد، پیشنهادی مطرح شد مبنی بر اینکه ادارات و ارگان‌ها و سازمان‌ها برای حمایت از این هنرمندان معلول کادو و هدایای موردنیازشان را از اینجا خریداری کنند. به هر حال این کارگاه مختص معلولین است و انتظار می‌رود مسئولان توجه بیشتری به این کارگاه داشته باشند.

 در پایان اگر صحبت دیگری دارید، بفرمایید؟

جا دارد از زحمات خانم دکتر رضوان‌مدنی مدیرکل محترم بهزبستی استان کرمانشاه تشکر کنم که دلسوزانه و با عشق و علاقه به این کارگاه توجه دارند. ما آمادگی این را داریم که بستر لازم برای آموزش و مهارت‌آموزی معلولین بیشتری را فراهم کنیم. از مسئولین نیز نه توقع کمک مالی بلکه انتظار حمایت معنوی داریم که بیایند و از این کارگاه بازدید کنند و توجه کنند و امیدواریم روز به روز شاهد پیشرفت این بچه‌ها باشیم.

گفتنی است که بر اساس اعلام و گفته‌های دکتر فاطمه رضوان‌مدنی مدیرکل بهزیستی استان کرمانشاه، حدود 39 هزار معلول در این استان وجود دارد.

نتیجه بحث:

برای شرایط مناسب اشتغال معلولین می‌توان جهانی اندیشید، یعنی از تجارب کشورهایی که سال‌ها در این راه فعالیت کرده و به نتایج مثبتی رسیده‌اند استفاده کرد ولی هلی و فرهنگی، عمل کرد و این لازمه‌اش این است که باور کنیم معلولیت جاده بن بستی نیست، تنها کافی است با استفاده از دو عامل توانبخشی حرفه‌ای و ارگونومی از فراز و نشیب زندگی معلول گذشت و او را وارد عرصه حیات اجتماعی نمود.