تحول بدون همراهی معلمان ممکن نیست/بی‌توجهی به تربیت معلم بحران آفرید
سند تحول بنیادین برای اجرا با مشکلاتی مواجه است و آنگونه که وزیر آموزشوپرورش می‌گوید صرفا بخش‌های آسان آن اجرا شده است، اما تا زمانی که معلمان و مدیران مدارس با مفاهیم سند آشنا نباشند تحولی ایجاد نخواهد شد.
هفته معلم امسال، دیدار فرهنگیان با رهبر معظم انقلاب به شیوه‌ای متفاوت رقم خورد و رهبر انقلاب برای نخستین بار با حضور در دانشگاه فرهنگیان با دانشجو معلمان، اساتید دانشگاه و مسئولان آموزشوپرورش دیدار کردند.
در این دیدار رهبر معظم انقلاب پیرامون آموزشوپرورش به موضوعات مختلفی اشاره کردند که می‌توان سرفصل‌های آن را اینگونه نام برد: سند تحول بنیادین: "مطالبه اصلی من از آموزش و پروش این است که برای تحقق سند تحول، زمانبندی دقیقی معین و این سند اجرا شود."
معاونت پرورشی: "من بارها بر موضوع معاونت پرورشی تأکید کرده‌ام و انتظار این است وزیر محترم که فردی با انگیزه و با نشاط هستند، این موضوع را به‌طور جدی پیگیری کنند."
دانشگاه فرهنگیان: " دانشگاههای تربیت معلم باید از نظر کیفی و کمّی توسعه یابند زیرا تا چند سال آینده تعداد زیادی از معلمان بازنشسته می‌شوند و کشور با بحران کمبود معلم مواجه خواهد شد. متأسفانه در خصوص دانشگاه فرهنگیان و دانشگاههای تربیت معلم کوتاهی شده است و این دانشگاهها از لحاظ استاد، بودجه و فضای آموزشی دچار کمبودهای جدی هستند."
یکی از مطالبات جدی رهبر معظم انقلاب، اجرای سند تحول بنیادین بود و درباره چرایی اجرای فقط 10 درصد از این سند سوال داشتند؛ اگر چه سند تحول بنیادین در سال 91 مصوب و رونمایی شد اما در تمام سال‌های اخیر صرفا اجرای آن در ساختار خلاصه شده است به گونه‌ای که شاهد تغییر نظام آموزشی به 6.3.3 بودیم و مراحل اصلی این سند وارد فاز اجرا نشده است.
در همین رابطه سید محمد بطحایی وزیر آموزشوپرورش می‌گوید "اخیرا در پایشی که از اجرای این سند انجام دادیم مشخص شد در استقرار سند آن گونه که باید جلو نرفته‌ایم و اجرای آن در بخش‌هایی است که آسان بوده و در بخش های‌کیفی درصد اجرا پایین‌تر است."
اما دلیل اصلی عدم اجرای سند تحول بنیادین چیست؟ معلمان به عنوان عناصر اصلی ایجاد تحول تا چه اندازه نسبت به این سند و محتوای آن شناخت دارند؟ عادت به روزمرگی و مقاومت در برابر تحول تا چه اندازه در عدم اجرای سند موثر است و از سوی دیگر بدنه آموزشوپرورش به ویژه در سطوح میانی تا چه اندازه باور لازم به اجرای سند تحول را دارد؟
دانشگاه فرهنگیان که مسئولیت مهم تربیت معلم و تامین نیروی انسانی برای نظام آموزشوپرورش کشور را بر عهده دارد به دلیل بی‌توجهی و کاهش تعداد پذیرش دانشجو در سال‌های گذشته هم‌اکنون با مشکلاتی مواجه است که از تامین معلم مورد نیاز کشور ناتوان است و در چنین شرایطی مسئولان با کاهش جذب پذیرش دانشجومعلمان به روش تعهد خدمت، شیوه پذیرش از طریق استخدام را در پیش گرفته‌اند، شیوه‌ای که شاید در بحث مباحث مالی و با نگاه چرتکه‌ای به آموزشوپرورش، هزینه‌‌های کمتری را نسبت به دوره چهارساله تربیت معلم به همراه دارد.
* وضعیت تدوین زیرنظام‌های سند تحول بنیادین
در همین رابطه مجید رعنایی معاون دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش با اشاره به اینکه سند تحول جامع و منسجم است و آینده پژوهانه تهیه شده اظهار کرد: قرار است تا سال 1404 با اجرایی شدن راهکارها و سیاست‌های سند تحول بنیادین، آموزش و پرورش از وضعیت موجود به یک وضعیت مطلوب برسد و برای اجرا، این سند نیازمند گذر از چند لایه است. نخست لایه نظری که اتفاق افتاده و تدوین سند انجام شده است، پس از آن لایه برنامه‌ای است و تمام تلاش این بود برنامه‌هایی که قرار است راهکارها را عملیاتی کند در آموزشوپرورش تدوین شود برهمین اساس 6 زیر نظام سند تحول که نقش اسناد واسطه‌ای را دارند تدوین شده‌اند و از میان آنها چهار زیرنظام تصویب و دو زیر نظام در دستور کار شورای عالی آموزشوپرورش است.
وی افزود:چهار زیر نظام سند تحول بنیادین مصوب شده و در دستور کار آموزشوپرورش است و برنامههای سالانه براساس آن تدوین می‌شود هم‌اکنون زیرنظام برنامه درسی تصویب شده است و کتاب‌های درسی براساس این برنامه تدوین می‌شوند. زیرنظام فضا، تجهیزات و فناوری تصویب شده است و ساخت‌وساز مدارس براساس آن انجام می‌شود. زیرنظام مدیریت و راهبری که مدیریت مدارس براساس آن انجام می شود و زیرنظام پژوهش و ارزیابی نیز تصویب شده‌اند اما دو زیر نظام مدیریت و راهبری و پژوهش و ارزیابی هنوز ابلاغ نشده‌اند.
رعنایی گفت: دو زیرنظام تربیت معلم و تامین منابع انسانی و زیر نظام تامین و تخصیص منابع مالی آماده شده و برای بررسی در دستور کار شورای عالی آموزشوپرورش است.
* رویکرد اصلی در تحول تامین معلم از طریق دانشگاه فرهنگیان است
معاون دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش در ادامه سخنان خود با اشاره به موضوع دانشگاه فرهنگیان بیان کرد: رویکرد اصلی در بحث‌های تحولی این است که ورودی‌های آموزشوپرورش از طریق دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی وارد شوند تا بتوانند برنامههای تحولی را در آموزشوپرورش انجام دهند البته مجلس مصوباتی دارد که بخشی از نیروها از طریق مصوبات مجلس برای استخدام تامین می‌شوند.
وی درباره نظارت بر نحوه اجرای سند تحول بنیادین در آموزشوپرورش گفت: کارگروه هماهنگی و پایش برنامههای اجرایی سند تحول بنیادین در شورای عالی آموزش و پرورش مستقر است و دائم بر برنامه‌هایی که در آموزشوپرورش اجرا می‌شود نظارت و بازخوردها را ارائه می‌کند همچنین کمیته پایش در شورای عالی انقلاب فرهنگی تاسیس شده است که مسئولان آموزشوپرورش درباره پیشرفت برنامه‌ها به آنها گزارش می‌دهند اخیرا نیز وزیر آموزشوپرورش سامانه جدیدی تحت عنوان پایش برنامههای تحول را ایجاد کرده است البته ارتباط این سامانه فعلا با معلمان برقرار نیست و اطلاعات خود را از استان‌ها دریافت می‌کند به گونه‌ای که می‌توان بررسی کرد در هر راهکار سند تحول چقدر پیشرفت داشته‌ایم و در چه مواردی پیشرفت نبوده است و علت آن چیست؟
* چرایی طولانی شدن تدوین زیرنظام منابع انسانی و منابع مالی
رعنایی درباره چرایی طولانی شدن تدوین زیرنظام‌های سند تحول بنیادین بیان کرد: آموزشوپرورش تجربه تدوین و اجرای برنامههای راهبردی را نداشته است و یکی از عواملی که باعث طولانی شدن کار شد نداشتن تجربه بود البته در بحث زیر نظام منابع مالی و منابع انسانی نیاز به هماهنگی با سازمان اداری و استخدامی و سازمان مدیریت داشتیم همچنین باید منتظر می‌ماندیم تا سایر زیرنظام‌ها تدوین و بعد زیرنظام مالی با پیش بینی‌های اولیه تدوین و تصویب شود.
* تحول با بخشنامه ایجاد نمی‌شود
معاون دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش با اشاره به اینکه تحول به صورت بخشنامه‌ای انجام نمی‌شود، افزود: تحول نیازمند تغییر در نگرش‌ها و نگاه‌هاست وقتی در نگاه مدیر، معلم و کارشناس اتفاقی نیفتد تحول رخ نمی‌دهد و انرژی زیادی گرفته شد تا گفتمان تحول را برای اجرای برنامه‌ها فراهم کنیم. در بحث اجرای سند تحول تلاش آموزشوپرورش با توجه به منابع و فرصت‌های در اختیار قابل قبول است و تمام تلاش این است در برنامه‌ریزی‌ها نگاه تحولی وجود داشته باشد و دائم نسبت برنامه‌ها با سند تحول را رصد می‌کنیم تا در اجرای تحول شاهد تضعیف، تحریف و تحمیل نباشیم.
وی تاکید کرد: برنامههای تحولی به زیرساخت نیاز دارد، برخی زیرساخت‌ها قانونی است که باید توسط مجلس فراهم شود از سوی دیگر در بحث مالی نیاز به سرفصل ویژه برای اجرای سند تحول داریم تا هر سال برای اجرای برنامههای تحولی در سرفصل بودجه‌ها ردیف اجرای سند تحول مدنظر قرار بگیرد.
* تربیت 46 هزار معلم در افق 1404 توسط دانشگاه فرهنگیان و رجایی
معاون دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش یادآور شد:در برنامه زیرنظام منابع انسانی در افق 1404 تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی سالانه در حوزه فنی و حرفه‌ای 5 هزار نفر، در دوره ابتدایی 25 هزار نفر، متوسطه اول 12 هزار نفر و متوسطه دوم 4 هزار نفر تعیین شده است.
* بی‌توجهی به تربیت معلم بحران نیروی انسانی را رقم زد
در همین رابطه محمدرضا فتحی استاد دانشگاه فرهنگیان با اشاره به اینکه هنوز این تفکر در بخشی از مسئولان وجود دارد که آموزشوپرورش را هزینه‌ای می‌دانند،گفت: این دیدگاه باعث شد دوره تربیت معلم که نیروهای کیفی ترییت می‌کرد تعطیل شود و در دو دهه اخیر بارها 40 هزار نفر 30 هزار نفر استخدام نیرو در آموزشوپرورش داشتیم و در سه سال اخیر نیز روند بدین شکل است در حالیکه باید بر تربیت معلم تاکید شود و بی‌توجهی به آن باعث بحران نیروی انسانی در آموزشوپرورش شده است و در سال تحصیلی جاری با گذشت چند ماه از آغاز سال تحصیلی کلاس درس خالی داشتیم.
* در شرایطی که کمبود معلم وجود دارد ظرفیت جذب دانشگاه فرهنگیان کاهش یافت
وی افزود: برآورد نیاز به نیروی انسانی به سادگی قابل محاسبه بود و وضعیت فعلی قابل توجیه نیست، وزیر آموزشوپرورش اعلام کرده است تا سال 1400 حدود 300 هزار نفر از آموزشوپرورش بازنشسته می‌شوند اما در شرایطی که این وزارتخانه با کسری نیروی انسانی مواجه بود دانشگاه فرهنگیان پذیرش خود را کاهش داد البته با استقرار رئیس جدید اعلام شده است که می‌توانند 25 هزار دانشجو معلم را پذیرش کنند.
این استاد دانشگاه فرهنگیان بیان کرد: در سال تحصیلی 96-97، 7 هزار نفر در دانشگاه فرهنگیان جذب شدند و با بحث ردیف استخدامی مواجه هستیم که از 25 هزار ردیف استخدامی18 هزار نفر از طریق ماده 28 یعنی استخدام جذب می‌شوند یعنی فارغ التحصیلان دانشگاهی که رشته مرتبط خوانده‌اند جذب و دوره یک ساله معلمی را طی می‌کنند اما به دلایلی که عمدتا مادی است این دوره آموزشی به یک ترم خلاصه شده است و از 25 هزار ظرفیت 7 هزار ظرفیت به دانشگاه فرهنگیان اختصاص دارد.
فتحی گفت: تجربه نشان داده است بهترین معلمان از دوره تربیت معلم هستند و دانشگاه فرهنگیان در سال 91 به دنبال تجربه تربیت معلم ایجاد شد. آموزش‌هایی که در این دانشگاه ارائه می‌شود تحت عنوان تربیت معلم فکور برای تربیت معلمی است که نیازهای امروز مدارس و دانش‌آموزان را پاسخ دهد.
وی در پاسخ به این پرسشکه آیا سند تحول بنیادین در دانشگاه فرهنگیان تدریس می‌شود؟ عنوان کرد: یکی از نقدها عدم اطلاع جامعه و معلمان از سند تحول است اما در دانشگاه فرهنگیان دروسی برای تبیین سند تحول وجود دارد و برخی سرفصل‌های دروس متاثر از سند تحول بنیادین است.
* بازخواست صوری از آموزشوپرورش
ابوالفضل کمالی مدیرسابق آموزشوپرورش منطقه هفت اظهار کرد: از سال 91 تا به امروز فقط چهار زیر نظام سند تحول بنیادین تدوین و تصویب شده است و دو زیر نظام بسیار مهم آن هنوز تصویب نشده، وزیر آموزشوپرورش آبان سال گذشته اعلام کرد این دو زیرنظام تا سه ماه دیگر تدوین و تصویب خواهد شد اما این اتفاق هنوز نیفتاده است.
وی افزود: پیش بینی می‌شود آمار بازنشستگان و معلمان مورد نیاز در مهر 97 بیش از 80 هزار نفر است همچنین موج جدیدی از افزایش تعداد دانش‌آموزان آغاز شده است. در بحث نیروی انسانی آموزشوپرورش چند نگرانی وجود دارد،کمبود، توزیع نامناسب، و نیروی اضافه در برخی جنسیت‌ها به عنوان مثال در برخی مناطق 85 درصد معلمان خانم هستند و نیروهای ناکارآمد.
مدیر سابق آموزشوپرورش منطقه هفت بیان کرد: اینکه آموزشوپرورش به خاطر عدم اجرای برنامههای تحولی در شورای عالی آموزشوپرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی بازخواست می‌شود صوری است و اتفاقات نشان می‌دهد این روند به خوبی انجام نمی‌شود به عنوان مثال در بحث حذف آزمون مدارس سمپاد و نمونه دولتی از پایه هفتم هر چند تصمیم خوبی بود اما زمان آن اصلا خوب نبود و مردم با شوک مواجه شدند این قانون باید به شورای عالی می رفت و شورا چون با وزیر همکار نزدیک است آن را تایید کرد و شواری عالی انقلاب فرهنگی نیز آن را تایید نکرد آیا نباید نگران این مسائل بود که نظارتی وجود دارد یا خیر؟
برای ورود به کانال تلگرام فرتاک نیوز کلیک کنید.
