شهرداری، تهران را به یک مریض بدحال تبدیل کرد/ امکان بازپروری پایتخت وجود دارد

دکتر فریبرز ناطق الهی عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه شرایط تهران با توجه به توسعه‌‎ای که یافته بسیار خطرناک است، افزود:  این گفته به این معنا است که اولویت اول تهران نه ساخت و ساز، نه ایجاد مرکز تجاری، موزه و فضاهای تفریحی است بلکه مساله اول تهران زلزله است و این مهم تنها برای تعداد معدودی از متخصصان مشهود است.

وی ادامه داد: بر این اساس افراد متخصص بر این باور هستند که ما در تهران بر روی بمبی نشسته‌ایم که نمی‌دانیم انفجار آن بر روی چه ساعتی تنظیم شده ولی می‌دانیم زمانی که وقت آن فرا برسد منفجر و باعث نابودی کامل خواهد شد.

ناطق الهی، اضافه کرد: طبق سناریوهای ما، برای بسیاری نابودی کامل بهتر از نابودی ناقص است؛ چون شهر توانایی رویایی با سوانح را ندارد و تعداد مرگ و میر و زخمی بسیار زیاد است در حالی که سیستم های امدادی وجود ندارد.

وی با بیان اینکه گفتن این حرف‌ها آسان نیست، ادامه داد: تهران نیاز به مساله سیاسی و توسعه هتل و مراکز خرید ندارد؛ چراکه توسعه این زیر ساخت‌های شهری موجب جذب بیشتر مهاجران به شهر تهران خواهد شد.

این پژوهشگر با تاکید بر ضرورت علمی شدن شهرداری، یادآور شد: زمانی که شهرداری بر اساس واقعیت‌ها و پتانسیل‌های شهری، دارای رویکرد علمی شود، شهر ساماندهی خواهد شد. می‌خواهیم توسعه شهر علمی و فنی باشد و این توسعه به معنای کوچک کردن شهر است و هیچ راه دیگری به غیر از این نداریم.

به گفته وی این راهکار شامل همه شهرهای بزرگ کشور می‌شود که در خط سوانح چون زلزله، سیل و توفان قرار دارند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله تاکید کرد: اگر در این مسیر حرکت نکنیم و توسعه شهری در 4 جهت اصلی و کوچه‌های 6 و 8 متری مراکز خرید بزرگ ایجاد کنیم که نه راه دسترسی و نه راه امداد دارند، در زمان سوانح باید انتظار حوادث بدی باشیم چرا که این شهر قادر به پاسخگویی به نیازها نیست.

وی با انتقاد از احداث ساختمان‌های بزرگ و بلند مرتبه در کوچه‌های باریک، گفت: زیبایی شهرها به هویت تاریخی آنها است ولی ما با این عملکرد هویت شهری با قدمت 700 سال را تخریب کردیم و بافت‌ تهران قدیم که شامل شهر ری و شمیرانات تخریب و برج سازی در آنها صورت گرفته است. مطرح بودن شهری مانند استانبول در دنیا به دلیل حفظ و مقاوم سازی بافت‌های قدیمی است.

ناطق الهی، با بیان اینکه ما مخالف برج سازی در تهران نیستیم، اضافه کرد: بخش‌هایی از شهر را می‌توان بر اساس علم و دانش توسعه داد به گونه‌ای که در تهران بخش‌هایی دارد که می‌توان بر اساس قوانین و مقررات بر روی پهنه آنها اقدام به ساخت و ساز کرد ولی امروزه شاهدیم که از شمال تا جنوب و از شرق به غرب تهران از کوچه 6 متری تا خیابان 20 متری برج ساخته شده است.

وی ماموریت شهرداری‌های دنیا را ایجاد انضباط شهری ذکر کرد و ادامه داد: این در حالی است که شهرداری‌های در ایران به عکس عمل کردند و انضباط‌های ابتدایی شهری را تبدیل به بی انضباطی‌های شهری کردند و این امر موجب شده که شهر ما تبدیل به یک بیماری بسیار بد حال شده است و دلیل آن این است که ما هرگز به فکر شهر نبودیم.

عدم توجه به ایمنی شهری

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی با انتقاد از نحوه نصب تابلوهای تبلیغاتی در شهر، گفت: اجازه داده شده است که تابلوهای بزرگ تنها با دو عدد پیچ به دیوار نصب شوند ولی این تابلوها در سوانحی چون زلزله گیوتینی بر سر مردم است و این از دید متخصصان دور نمی‌ماند.

این محقق مدیریت بحران با تاکید بر ضرورت توجه به علم شهرسازی اظهار کرد: همه دیدیم که ساختمان پلاسکو در مدت 3 ساعت از بین رفت در حالی که این علم از ابتدای خلقت به بشر فهماند که فلز بر اثر آتش ذوب می‌شود و ما اجازه دادیم که آتش نشان‌ها در مدت 3 ساعت در این مکان باشند.

وی با تاکید بر اینکه در دنیا سازه‌ها مجهز به سیستم اطقا حریق است، یادآور شد: از سوی دیگر در دنیا 3 دقیقه زمان پاسخ (Response Time) آتش نشانی در نظر گرفته می‌شود و من بعد از بازگشت به کشور اقدام به تهیه نقشه آتش نشانی با زمان 3 دقیقه کردم و برای رسیدن به این زمان باید آنقدر نیروهای امدادی را افزایش می‌دادیم که در 3 دقیقه نیروها در صحنه حاضر باشند.

ناطق الهی، با تاکید بر اینکه این برنامه‌ریزی‌ 3 دقیقه موجب اطفای آتش می‌شود، خاطر نشان کرد: ولی وقتی ساختمان 30 تا 50 متری داریم و نردبان آتش نشانی تنها تا 11 طبقه را می‌تواند پوشش دهد، پاسخ اینکه چرا پلاسکو فرو ریخت روشن است.

وی رخداد این حوادث را عدم توجه به موضوعات مدیریت بحران دانست و گفت: کار شهرداری‌ها و برنامه‌ریزهای شهری باید از قالب سیاسی خارج و در قالب تیم‌های علمی وارد شوند تا افراد متخصص بتوانند بیماری‌های شهر درک و اقدام به بازپروری آن کنند.

آیا تهران امکان بازپروری دارد؟

ناطق الهی با تاکید بر اینکه تهران امکان بازپروری دارد، گفت: تهران یک پتانسیل خطر است که علاوه بر وجود گسل‌های متعدد، مساله باد در آن مطرح است که دلیل آن وجود ساختمان‌های بلندی است که بدون توجه به رفتار باد احداث شده‌اند و تبدیل به تونل باد است که این عامل مقداری در این زمینه اثر گذار شده است.

وی با بیان اینکه این امر در سال‌های آینده تبدیل به معضل می‌شود، اضافه کرد: از سوی دیگر تهران پتانسیل سیل را دارد. سیل هر 500 سال یک بار رخ می‌دهد ولی معضل اصلی تهران زلزله است.   

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله توقف ساخت و سازهای بیهوده را گام اصلی درمان شهر تهران نام برد و اظهار کرد: این شهر نیازی به ساخت و سازهای جدید ندارد و آمارها نیز نشان می‌دهد که در تهران 500 هزار تا یک میلیون واحد بیهوده خالی از سکنه دارد و باید با استفاده از مکانیزم‌هایی این واحدها قابل استفاده شود.

ناطق الهی گام بعدی را کوچک کردن شهر دانست و گفت: سازوکارهای کوچک کردن شهرها متعدد است که از آن جمله می‌توان به انتقال دانشگاه‌ها و برخی از نهادهای اداری اشاره کرد.

این محقق مدیریت بحران شهری، با بیان اینکه شهرهای در حال موت را می‌توان با پایدار کردن شرایط درمان کرد، اظهار کرد: پیشنهاد من این است که به صورت پله‌ای شهر از 22 منطقه به 6 منطقه کاهش یابد. در حال حاضر شهرداران 22 منطقه رقابتی برای توسعه حوزه تحت پوشش خود دارند و با اجرای این طرح می‌توان هزینه باقیمانده را صرف تاسیس مراکز درمانی و بیمارستانی شود.

امدادرسانی به شهر بحران زده

وی با اشاره به نحوه امداد رسانی به شهرها، توضیح داد: در بسیاری از کشورها چند شهر معین دارد تا در زمان وقوع حادثه امداد رسانی کنند که تهران، کرج و اصفهان به عنوان شهرهای معین تعیین شده است که به نظر من انتخاب درستی نیست؛ چراکه بر اثر زلزله پل‌ها شکسته، خطوط ریلی به دلیل قرار گرفتن بر روی گسل‌ها آسیب می‌بیند و در این زمینه امداد رسانی هوایی و استفاده از  «هلی‌برد» می‌تواند مثمر ثمر باشد که در این زمینه تجهیزات محدودی داریم.

وی با بیان اینکه اقتصاد مقاومتی با شعار حاصل نمی‌شود، اظهار کرد: اقتصاد مقاومتی یعنی بتوانیم از نیروهای متخصص داخلی و موجود استفاده کنیم و اجازه ندهیم که پتانسیل‌های موجود از دست برود. از بین رفتن داشته‌های ما به معنی هزینه کردن دوباره برای به دست آوردن آن است.

دکتر ناطق الهی با تاکید ضرورت مقاوم سازی سازه‌های موجود، خاطر نشان کرد: کلیه تاسیسات و ساختمان‌ها قابل مقاوم سازی هستند ولی یکی از عوامل اصلی در مقاوم سازی هزینه‌ و یکی از عواملی موثر در زمینه عدم تمایل مردم به مقاوم سازی است که در این راستا ایجاد سیستم‌های انگیزشی و اعطای وام‌های مقاوم سازی و کاهش عوارض در قبال مقاوم سازی پیشنهاد می‌شود.

وی با بیان اینکه در دنیا این روش‌ها اجرایی شده است، یادآور شد: این سیستم‌های انگیزشی موجب شده است که در زمان وقوع زلزله 8 ریشتر یک تا 2 نفر فوت می‌کنند که دلیل آن هم سکته قلبی است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی در پایان افزود: با اعمال این سیستم‌ها می‌توان ایمنی شهر تهران را به ایمنی توکیو به 60 درصد رساند ولی در حالی که ایمنی تهران شاید کمتر از 5 درصد است.