تکلیف اتباع افغانستانی یکسره شد / تامین اجتماعی دستور داد
بر اساس آمارهای غیر رسمی، حدود ۶ تا ۷ میلیون تبعه افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند. این در حالی است که دولت‌های اخیر مرزهای زمینی با افغانستان را بسته‌اند.
قوانین و چالش‌های اشتغال و بیمه اتباع خارجی در ایران
طبق قوانین ایران، تنها اتباع دارای مجوز قانونی اقامت و اشتغال می‌توانند در مشاغل مجاز فعالیت کنند. همچنین برخی از مشاغل حساس برای اتباع خارجی ممنوع است. با این حال، موضوع به‌کارگیری اتباع غیرمجاز همچنان چالشی جدی در بازار کار و نظام تأمین اجتماعی کشور محسوب می‌شود.
پیامدهای به‌کارگیری اتباع غیرمجاز
محمد مهاجری، وکیل دادگستری، استخدام اتباع غیرمجاز را هم تخلف و هم جرم می‌داند. مطابق قانون:
- کارفرمایانی که اتباع غیرمجاز را به کار بگیرند با حبس از ۹۱ تا ۱۸۰ روز و جریمه نقدی روبرو می‌شوند.
- بر اساس ماده ۱۸۱ قانون کار، به‌کارگیری اتباع بدون پروانه کار معتبر یا خارج از مفاد پروانه شغلی، جرم محسوب می‌شود و بازرسان سازمان تأمین اجتماعی موظف به شناسایی چنین مواردی هستند.
حقوق و تعهدات بیمه‌ای اتباع قانونی
اتباع خارجی دارای مجوز اقامت و اشتغال، تحت پوشش قوانین تأمین اجتماعی قرار دارند.
- مطابق ماده ۵ قانون تأمین اجتماعی ، تمامی اتباع خارجی شاغل در ایران مشمول این قانون هستند، مگر اینکه کشور متبوع آن‌ها توافق‌نامه تأمین اجتماعی جداگانه‌ای با ایران داشته باشد.
- حق بیمه اتباع خارجی برابر با ۲۷ درصد از حقوق و دستمزد ماهانه است که کارفرما موظف به پرداخت آن است.
- اتباع دارای بیمه تأمین اجتماعی از تعهدات شامل حوادث، بیماری‌ها، بارداری، غرامت دستمزد، ازکارافتادگی، بازنشستگی، فوت و کمک ازدواج برخوردارند.
استثناها :
- مطابق تبصره ۳ ماده ۱ قانون بیمه بیکاری، اتباع خارجی مشمول بیمه بیکاری نمی‌شوند.
شرایط خاص بیمه برای اتباع خارجی
اتباع خارجی شاغل در ایران در شرایط زیر می‌توانند از خدمات بیمه بهره‌مند شوند:
- دارای پروانه کار معتبر و شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون تأمین اجتماعی.
- خویش‌فرما : با ارائه پروانه کار و مجوز اقامت معتبر می‌توانند بیمه مشاغل آزاد دریافت کنند.
- ادامه بیمه‌پردازی اختیاری : در صورت داشتن حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه.
آمار بیمه‌شدگان اتباع خارجی
- حدود ۶۰ هزار نفر از اتباع خارجی تحت پوشش تأمین اجتماعی هستند.
- نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر از اتباع از طریق سازمان بیمه سلامت بیمه شده‌اند. از این تعداد، حدود ۹۵ هزار نفر به عنوان افراد آسیب‌پذیر توسط کمیساریای عالی پناهندگان معرفی شده‌اند و هزینه بیمه آن‌ها از طریق نهادهای بین‌المللی تأمین می‌شود.
لزوم نظارت و ساماندهی اشتغال اتباع
- اطلاعات اتباع غیرمجاز به صورت جداگانه ثبت و نگهداری می‌شود.
- تنها اتباعی که دارای شماره شناسه اختصاصی (کد یکتا) و مجوز اشتغال معتبر هستند می‌توانند از خدمات بیمه بهره‌مند شوند.
- بازرسان سازمان تأمین اجتماعی به طور مداوم وضعیت کارگاه‌ها را بررسی می‌کنند تا از اجرای صحیح قوانین اطمینان حاصل شود.
چالش‌ها و راهکارها
- جلوگیری از اشتغال غیرمجاز : ایجاد نظام نظارتی قوی‌تر و برخورد قانونی جدی با کارفرمایان متخلف.
- حمایت از اتباع قانونی : توسعه خدمات بیمه‌ای برای اتباع مجاز به منظور کاهش آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی.
- آگاه‌سازی عمومی : ارائه اطلاعات شفاف به کارفرمایان و اتباع درباره حقوق و تعهدات قانونی.
اشتغال و بیمه اتباع خارجی، اگرچه چالش‌هایی دارد، با اجرای دقیق قوانین می‌تواند فرصتی برای ساماندهی بازار کار و بهبود شرایط اقتصادی کشور باشد.
