حوزه «آموزش» کشور دچار بحران شده است

 دکتر رسول صادقی در نشست هم‌اندیشی ارزشیابی آموزشی به معرفی سیستم آموزشی استرالیا پرداخت و گفت: در استرالیا قدرت مدیر مدرسه از وزیر آموزش و پرورش دولت فدرال بالاتر است و او تصمیم می‌گیرد بر اساس نیازهای دانش آموزان چه برنامه‌ای اجرا شود.

به گفته وی، در استرالیا چهار مقطع و رده تحصیلی وجود دارد. مقطع اول یا دوره ابتدایی از کودکستان تا ششم و مقطع دوم یا متوسطه از هفتم تا دهم است. تحصیل از کودکستان تا کلاس دهم اجباری است. دانش آموزانی که تا کلاس دهم درس می‌خوانند اشخاصی هستند که می‌خواهند مستقیم وارد بازار کار شوند.

صادقی اضافه کرد: مقطع سوم کلاس یازدهم و دوازدهم و مربوط به کسانی است که قصد دارند وارد دانشگاه یا مراکز فنی و حرفه‌ای شوند. مقطع چهارم نیز آموزش عالی است. در استرالیا در انتهای پایه دهم گواهی به دانش آموزان ارائه می‌شود که می‌توانند بر اساس رتبه شان وارد دانشگاه شوند.

روان سنج ارشد در موسسه ACARA استرالیا با اشاره به اینکه ارزشیابی از دانش آموزان به چهار طریق انجام می‌شود، ادامه داد: ارزشیابی اول در سطح مدرسه، ارزشیابی دوم در سطح ایالتی، ارزشیابی سوم در سطح ایالتی و ملی و ارزشیابی چهارم در سطح بین المللی انجام می‌شود. ارزشیابی مدرسه‌ای ساده‌ترین روش ارزیابی است که معلم در کلاس درس انجام می‌دهد.

وی ادامه داد: وظیفه نظام آموزشی در استرالیا این است که اهداف آموزشی را بر اساس برنامه درسی مشخص کند، اما بعد از آن چگونگی برنامه ریزی بر عهده مدرسه است و مدیر مدرسه تصمیم می‌گیرد از کدام محتوای آموزشی استفاده کند. به همین خاطر معمولا کتب درسی از مدرسه‌ای با مدرسه دیگر متفاوت است و هرکدام برنامه ریزی متفاوتی دارند. ارزیابی ایالتی در همینجاست که اهمیت پیدا می‌کند. ایالت، آزمونهایی می‌گیرد و بازخورد‌ها را به مدرسه می‌دهد تا بتوانند بر اساس آن خود ارزیابی کنند.

روانسنج ارشد در موسسه ACARA استرالیا با بیان اینکه نقش مدیر مدرسه در استرالیا بسیار پررنگ است، گفت: در آزمون‌های ملی مدیر مدرسه به خصوص در بخش خصوصی مشخص می‌کند که آیا نیاز است ارزیابی خارجی صورت گیرد یا خیر. او می‌تواند تعیین کند بچه هایش در ارزیابی ملی شرکت نکنند.

صادقی افزود: دولت اصرار دارد همه مدارس در آزمون و ارزیابی ملی شرکت کنند و اهرم‌های فشار خاص خود را دارد و به عنوان مثال فاکتور شرکت در آزمون را در تخصیص بودجه لحاظ می‌کند.

وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه مرز مدارس خصوصی با دولتی در استرالیا کجاست، گفت: چیزی به نام صددرصد خصوصی در این بخش وجود ندارد، زیرا هزینه تحصیل کودکان استثنایی را در این بخش دولت استرالیا تقبل می‌کند. از سوی دیگر ۱۰ تا ۲۰ درصد بودجه مدارسخصوصی را هم دولت تعیین می‌کند.

روان سنج ارشد در موسسه ACARA استرالیا با بیان اینکه معمولا چهار مدل آزمون در سطح ملی برگزار می‌شود اظهار کرد: آزمون نخست مبتنی بر اطلاعات است و هرسه سال یکبار برای کلاس ششم و دهم انجام می‌شود. آزمون دوم تعلیمات مدنی است و هر سه سال یکبار برای کلاس ششم و دهم انجام می‌شود. آزمون علوم هم هر سه سال برگزار می‌شود و فقط کودکان کلاس ششم را تست می‌کند که البته قرار است کلاس دهم هم به آن افزوده شود. در این سه مدل نمونه‌های تصادفی را انتخاب می‌کنند و نتیجه را تعمیم می‌دهند.

وی افزود: در مدل چهارم موسوم به NAPLAN نمونه گیری صورت نمی‌گیرد و کل جامعه هدف را مطالعه می‌کند و مربوط به دروس ادبیات انگلیسی و ریاضیات است. هرسال یک میلیون و ۲۰۰ هزار دانش آموز در این آزمون شرکت می‌کنند.

این کارشناس اندازه گیری آموزشی با بیان اینکه " نپلن" یک ارزیابی سالانه برای پایه‌های سوم، هفتم و نهم در زمینه پنج توانایی زبان انگلیسی اعم از خواندن، نوشتن و گرامر است گفت: این آزمون قدمت ۱۰ ساله دارد و نتایج آن در اختیار دانش آموز، اولیا، مدیران مدارس و مسوولان ایالتی قرار می‌گیرد و امکان مقایسه را فراهم می‌کند.

صادقی افزود: مدت زمان صدور کارنامه نپلن حدود ۳۵ تا ۴۰ روز است.

معدل دیپلم در کشور ۱۲ است

در ادامه این نشست عبدالرسول عمادی رئیس مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این سئوال که قرار است ارزیابی از دانش‌آموزان در چه زمان‌هایی انجام شود، گفت: در سند ۲ - ۱۹ سند بنیادین، گذر از دوره‌ها در پایان دوره‌ها باید نتیجه‌محور باشد که البته این موضوع به برنامه‌ریزی در شورای عالی موکول شد.

وی با اشاره به اینکه آزمون نهایی و آزمون جامع دو راه سنجش هستند، اضافه کرد: من معتقدم که باید در گذر از دوره، آزمون جامعی خارج از فرایند مدرسه ترتیب بدهیم تا بتوانیم کل نظام آموزش و دانش‌آموزان را بسنجیم که چقدر اهداف نظام تعلیم و تربیت را محقق کردند.

عمادی با بیان اینکه لزوما نباید همه دانش‌آموزان در این آزمون شرکت کنند، ادامه داد: ما سال‌ها است در سنجش، شاخص‌های کیفی را تصویب کرده‌ایم و شاخص‌های کمی ما کم‌تر از ۲۰ عنوان است.

رئیس مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش تاکید کرد: ما اعتقاد نداریم که در کار معلم و مدرسه دخالت کنیم. امتحان نهایی نمی‌تواند نقش آزمون جامع را ایفا کند، چون امتحان نهایی از منابع خاص است و در واقع نمی‌شود تحقق اهداف را سنجید. نهایتا امتحان نهایی می‌تواند نشان دهد که میزان توزیع فرصت‌های آموزشی چگونه بوده است.

عمادی با اشاره به اینکه معدل دیپلم در کشور ۱۲ است، ادامه داد: در ۵ - ۴ سال اخیری که در سازمان سنجش هستم نتایج امتحانات نهایی را بررسی کرده‌ایم. ما وضعیت نامتوازنی در کشور داریم مناطقی در کشور وجود دارد که که میانگین نمره امتحان نهایی ۲. ۷۵ است. این موضوع نشان می‌دهد ما از یک وضعیت بسیار نامناسبی از نظر توسعه فرصت‌های آموزشی، فضا، امکانات و معلم برخوردار هستیم.

رئیس مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش گفت: امتحان نهایی بنظر من برای پایه دوازدهم است و من مدافع آزمون جامع برای گذر از دوره‌ها هستم. البته باید در شورای عالی تصویب شود که امتحانات نهایی برای چه دوره‎هایی باشد، اما طبق قانون فعلی، سنجش ۳ سال متوسطه دوم در کنکور لحاظ می‌شود.

وی در پایان گفت: پیشنهاد ما این است که مداخله مستقیم در امر آموزش و اقدامات معلم نکنیم و این ارزشیابی‌ها، درون ساختار جاگذاری و آزمون‌های جامع برای گذر از دوره برگزار شود.

شرایط آموزشی کشور بحرانی است

ابراهیم طلایی مدیر گروه روش‌شناسی پژوهش انجمن مطالعات برنامه درسی ایران، در جمع‌بندی مباحث مطرح شده در پایان این همایش گفت که ما آزمون‌های مختلفی برگزار می‌کنیم، اما هیچ کارکردی برای تحلیل ندارند، اما عمادی در پاسخ به او اظهار کرد: ما چهارسال است که این باکس‌های تحلیلی برای امتحانات نهایی داریم و نتایج آن در مقیاس مدرسه، شهرستان، استان و ملی به تفکیک مدارس دولتی، غیردولتی، نمونه دولتی و خاص و دیگر مدارس بررسی می‌شود.

رئیس مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش همچنین اضافه کرد: همه مدیران کشور را دعوت کردیم و نرم‌افزار تحلیل نتایج را به آن‌ها آموزش دادیم و این اقدام قرار است تا سطح مدرسه پیش برود.

در ادامه طلایی در پاسخ به سئوال یکی از افراد حاضر در نشست، گفت: هلند هم ارزشیابی دارد، اما به‌شدت در فرایند آموزش حل شده و فرایند teaching to the test با استفاده ازتست خوب، موفق عمل کرده است. فرایند ما در کنکور چهار جوابی، حذف است نه فهم، اگرنه سایر کشور‌ها هم ارزشیابی دارند.

وی ادامه داد: یک روند ارزشیابی آموزشی در کشورهای دیگر وجود دارد که طی آن هرچیزی که که سنجیده می‌شود عمق دارد. مثلا برای بررسی ادبیات معیارهایی مثل نوع فهم دانش‌آموز را به جای نمره بررسی می‌کنند.

مدیر گروه روش‌شناسی پژوهش انجمن مطالعات برنامه درسی ایران معتقد است: ما باید سنجش را از ۱۰ - ۲۰ درجه به سنجش ۱۸۰ درجه برسانیم که حداقل عین برنامه درسی را بررسی کنیم. الان سنجش ما در حدود ۲۰ تا ۲۵ درجه است.

نوع سنجش در کشور ما به شدت تک بعدی است

طلایی گفت: نوع سنجش در کشور ما به شدت تک بعدی است و فقط با یک روش این کار انجام می‌شود این در حالی است که بعضی از دانش‌ها با این مدل سنجش هویدا نمی‌شوند و ما باید بپذیریم که دانش فنی و تخصص این کار در ایران وجود ندارد.

وی ادامه داد: نگاه ذره‌گرایانه خلاف آموزش است. ما آموزش را کل‌نگر میبینیم، اما در سنجیدن فقط به یک گزینه توجه می‌کنیم. زمانی که بچه‌ها با معدل ۱۲ دیپلم می‌گیرند باید قبول کنیم که شرایط کشور در حوزه نظام آموزشی بحرانی است.