سرعت جهش کرونا کمتر از آنفلوانزا

دکتر "ماهان غفاری"درباره آخرین وضعیت شیوع بیماری کووید ۱۹ در دنیا گفت: از ابتدای دسامبر ۲۰۲۰ که اولین موارد کووید ۱۹ در ووهان چین گزارش شد، تاکنون راه درازی را از جنبه های مختلف همچون شناسایی و دانش درباره ویروس SARS-CoV-۲، نحوه انتشار ویروس، مسائل دارویی و درمانی این بیماری و همچنین تولید واکسن کووید ۱۹ را طی کرده ایم.

به گزارش فرتاک نیوز،وی با اشاره به اینکه با گذشت زمان نحوه تشخیص این بیماری که در ابتدای پاندمی بیشتر بر روی موارد بالینی تکیه می‌شد، بهتر و فهم، شناسایی و تشخیص موارد مبتلا نیز بهتر و دقیق‌تر شد اظهار کرد: دنیا و به ویژه کشورهای اروپایی تاکنون دو پیک عمده بیماری کووید ۱۹ را تجربه کرده اند که یکی از این پیک ها در اوایل پاندمی و دیگری در پاییز ۲۰۲۰ بود.

ایران اوج پیک سوم بیماری کووید ۱۹ را پشت سر گذاشته است

غفاری به وضعیت ایران نیز اشاره کرد و گفت: ایران نیز تاکنون سه پیک متمایز بیماری را تجربه کرده است که این پیک ها در فروردین، تابستان و پاییز امسال بوده که به نظر می رسد با توجه به آمار ارائه شده، کشور اوج پیک سوم این بیماری را نیز پشت سر گذاشته است.

این پژوهشگر اپیدمیولوژی دانشگاه آکسفورد در پاسخ به این سوال که "چرا ایران تاکنون سه پیک بیماری کووید ۱۹ را پشت سرگذاشته این در حالی است که در سایر کشورهای درگیر با این بیماری شاهد دو پیک بوده ایم؟" گفت: آن چیزی که در این موضوع به نظر می رسد این است که در بیشتر کشورهای اروپایی با وجود همه نواقصی که در کنترل این بیماری داشتند، اما اجازه داده شد که پیک اول بیماری به صورت کامل فروکش پیدا کند (به طوری که آمار روزانه فوتی های کرونایی به طور متوسط به کمتر از ۱۰ نفر رسید) و سپس در این سطح پایین اپیدمی و در شرایطی که اپیدمی تا حدودی کنترل شده بود، بازگشایی‌های مجدد مشاغل صورت گیرد.

وی با اشاره به اینکه به نظر می رسد در ایران هیچ وقت پیک بیماری به صورت کامل مهار نشد افزود: متاسفانه در ایران شاهد بودیم که هر زمان پیک بیماری کووید ۱۹ می خواست مهار و کنترل شود، بازگشایی مجدد مشاغل صورت می گرفت که همین امر سبب می شد ایران بلافاصله وارد پیک بعدی بیماری شود و این اتفاق باعث شد که جامعه ایرانی نسبت به این بیماری تا حدود زیادی آسیب پذیر شده و نتوانسته‌ایم تاکنون این اپیدمی را خوبی مهار کنیم.

اپیدمی کووید ۱۹ به صورت کامل در تهران فروکش نکرده است

غفاری با ابراز نگرانی از رخداد دوباره این اتفاق در پیک سوم بیماری کووید ۱۹ در ایران گفت: شواهد زیادی داریم که نشان می دهد که اپیدمی کووید ۱۹ به صورت کامل در تهران فروکش نکرده است و این آمار روزانه موارد بستری و فوتی که در روزهای اخیر روند کاهشی پیدا کرده ممکن است ما را گول بزند که اپیدمی را پشت سر گذاشته ایم و با تکرار اشتباهات دو پیک قبلی، وارد پیک زمستانه این بیماری شویم که جای نگرانی جدی دارد.

این اپیدمیولوژیست با تاکید بر اینکه اگر آزادسازی‌ها به صورت هوشمند نبوده و بدون ردیابی سیستماتیک بیمار باشد، قطعا می تواند جامعه را آسیب پذیر کند اظهار کرد: از اوایل پاندمی بحث کشور کره جنوبی مثال خوبی برای کنترل بیماری در دنیا بود که معمولا متخصصان به نام این حوزه، اقدامات این کشور را به مسئولین سیاسی کشورها توصیه می کردند. در کشور کره جنوبی یکسری توصیه ها و پروتکل های مشخص گام به گام قبل از اینکه پاندمی رخ دهد، ارائه و براساس این دستورالعمل ها دولت و مردم نسبت به این بیماری پیش می رفتند این در حالی است که در خیلی از کشورهای اروپایی حتی انسجام مشخص و عملکرد فوری در کنترل پاندمی وجود نداشت.

وی به یکی از اقدامات شاخص کشور کره جنوبی در کنترل بیماری کووید ۱۹ اشاره کرد و گفت: کره جنوبی در ابتدای شیوع این بیماری، به شدت ظرفیت تست گیری های روزانه خود را افزایش داد به طوری که تست های سیار خیابانی در این کشور راه اندازی و تست های سیستماتیک از اقشار مختلف جامعه گرفته می شد که همین امر سبب شد بخش عمده ای از مبتلایان به کووید ۱۹ در این کشور شناسایی، ردیابی و ایزوله شوند که باعث فروکش شدن کامل ویروس در این کشور شد.

غفاری به اقدامات کشور چین در راستای کنترل بیماری کووید ۱۹ نیز اشاره کرد و گفت: چین نیز یکسری محدودیت های بسیار سختگیرانه ای را در ابتدای شیوع بیماری اعمال کرد که شاید به جرات می توان عنوان کرد که چنین محدودیت هایی را نمی توان به دلایل مختلف (بحث آزادی ها و قوانین مربوطه به این حوزه) در کشورهای اروپایی و آمریکایی انجام داد که در مجموع باعث شد ایران و اکثر کشورهای دنیا در مقابله با این بیماری زمانی طلایی خود را از دست بدهند.

جهش در ویروس های RNA غیرطبیعی نیست

این پژوهشگر اپیدمیولوژی و تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد در پاسخ به این سوال که "آیا ویروس کرونا تغییر ژنتیک داده و کشنده تر شده است؟" گفت: ویروس های موجود بر پایه RNA، موجودات زنده ای هستند که با مرور زمان جهش پیدا می کنند و این جهش آنها اتفاق غیرطبیعی نیست که در مورد ویروس های آنفلوانزا، کرونا، ابولا و ... این جهش ها به صورت معمول رخ می دهد.

وی با اشاره به بار منفی معنایی جهش در مورد ویروس ها در سطح جامعه گفت: برای ویروس جهش یک سیر تکاملی است که بسیاری از این جهش ها به دلیل آنکه مطلوب نیستند، به سرعت از جمعیت پاک می شوند اما بعضا این جهش ها ممکن است در طول زمان ادامه پیدا کرده و بعد از گذشت چندین ماه یا چند سال می توانند باعث تغییر فیزیولوژیکی در ویروس شده به گونه ای که باعث تغییر سرایت پذیری و کشندگی ویروس شود.

غفاری به ویروس کرونا اشاره کرد و گفت: در مورد کروناویروس، جهشی که از ابتدای بیماری روی آن رصد شده بود، جهش D۶۱۴G بود که این جهش موجب تغییر آمینواسید شده و باعث می شود چسبندگی سنبله یا شاخک های روی ویروس به سلول ها بیشتر شده و شانس سرایت پذیری را افزایش دهد که در این زمینه صحبت های زیادی مطرح شده اما براساس آخرین مقاله منتشر شده در ژورنال Nature Communications در این زمینه، نشان می دهد که هنوز با قطعیت نمی توان عنوان کرد که این جهش، سرایت پذیری کروناویروس را تغییر می دهد یا خیر اما برخی تحقیقات نشان می دهد که این جهش ممکن است تا ۲۰ درصد تنها سرایت پذیری ویروس را افزایش دهد اما هنوز بر روی موضوع افزایش کشندگی هیچ شواهدی وجود ندارد که تغییری صورت پذیرفته باشد.

این پژوهشگر تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد به جهش مطرح شده در راسوها در کشور دانمارک و هلند نیز اشاره کرد و گفت: رصدهای صورت گرفته از سوی دانشگاه هلند و زیر نظر سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد که این تغییر جهش یک مسئله جدی است به این دلیل که این ویروس به دلیل غرابت نزدیک ایمنی از انسان به راسوها منتقل و سپس از طریق این جانور دوباره به انسان برگشت داده شده که دو بار پرش حیوان به انسانی را در این ویروس شاهد هستیم.

وی با اشاره به جهش های رخ داده در جامعه حیوانی و بروز اپیدمی های شدید بیماری در این طیف گفت: ممکن است جهش هایی از این ویروس در جامعه حیوانی پیش بیاید که وقتی به جامعه انسانی بر می گردد موجب غافلگیری ما شود زیرا رصد خوبی از این جهش ها در جامعه حیوانی نداریم و این جور جهش‌ها، جهش هایی هستند که ممکن است ریسک کشندگی یا سرایت پذیری را تغییر بدهند اما در مجموع و تاکنون شواهد قطعی در این زمینه محدوده بود و داده های قطعی بابت تغییر در سرایت پذیری و کشندگی ویروس به سبب این جهش ها وجود ندارد.

سرعت جهش کووید ۱۹ چهار برابر کمتر از آنفلوانزاست

غفاری ادامه داد: اهمیت اصلی این رصدهای ژنتیکی این است که جهش های فرارکننده از سلول ایمنی بدن (مانند آنفلوانزای فصلی) را مورد رصد قرار دهد اما در مجموع می دانیم که سرعت جهش کووید ۱۹ چهار برابر کمتر از آنفلوانزا بوده اما این احتمال و ریسک وجود دارد که جهش های فرار کننده در این ویروس ظاهر شده که باعث شود کل جامعه را نسبت به این ویروس آسیب پذیر کند و این موضوع در جوامعی که اپیدمی در آنها کنترل نشده (درصد ابتلای بالا)، می تواند خطر بزرگی محسوب شود زیرا در این جوامع فرصت بیشتری به ویروس داده خواهد شد که بتواند جولان داده و به جهش های بیشتری دست پیدا کند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا این پرش ویروس کرونا بین هر حیوان و انسانی می تواند رخ دهد؟ گفت: الزاما نه در هر حیوانی. اما مشخصا یکسری حیوانات خاصی هستند که مخزن و منبع ویروس هستند. در مورد کرونا ویروس منبع اصلی این ویروس خانواده های خفاش‌ها هستند اما به سبب غرامت ایمنی بدن ما با برخی از حیوانات از جمله راسوها و برخی از گوشت خواران، این ویروس می تواند از انسان به حیوانات منتقل شود.

این پژوهشگر اپیدمیولوژی و تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد در بخش دیگری از گفت و گوی خود با به آخرین وضعیت تولید واکسن کووید ۱۹ در دنیا اشاره کرد و گفت:  واکسن های فایزر و مودرنا از تکنولوژی جدید RNAهای پیام رسان استفاده می کنند که در این فرآیند ویروسی به بدن وارد نمی شود ولی کد ژنتیکی سنبله ویروس در قالب یک بسته چربی وارد بازوی بدن انسان شده که وقتی Spike پروتئین ها در بدن تولید شود، باعث می شود سلول های دفاعی بدن برای مقابل با ویروس فعال شوند که به نظر می رسد این نوع واکسن ها کارایی بالایی داشته باشند.

غفاری درباره برخی ابهامات نسبت به واکسن های mRNA فایزر و مودرنا گفت: هنوز درباره «ایمنی های دراز مدت این واکسن ها» و اینکه «چقدر این واکسن ها می توانند از ابتلای افراد به فرم های شدید این بیماری جلوگیری کرده» و همچنین به «چه میزان می توانند از انتشار ویروس به سایر افراد جلوگیری کند» ابهامات و علامت سوال های بزرگی وجود دارد.

وی به واکسن دانشگاه آکسفورد اشاره کرد و به گفت: واکسن دانشگاه آکسفورد از ویروس کشته شده یا ویروس سرماخوردگی شامپانزه (آدنوویروس) استفاده می کند که در این حالت کد ژنتیکی سنبله ویروس را در یک "آدنوویروس" قرار می دهند که در این روش، از "ویروس" به عنوان یک حمل کننده کد ژنتیکی سنبله ویروس کووید ۱۹ استفاده می شود.

واکسن آکسفورد کارآیی لازم برای پایان دادن به پاندمی کووید ۱۹ را دارد

این پژوهشگر اپیدمیولوژی و تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد به مزایای واکسن دانشگاه آکسفورد نسبت به واکسن های فایزر و مودرنا اشاره کرد و گفت: قیمت واکسن آکسفورد نسبت به دو همتای دیگر خود پایین تر بوده ضمن آنکه واکسن آکسفورد قابلیت نگهداری در دمای اتاق را دارد که باعث می شود در کشورهای مختلف دنیا که ظرفیت های خاصی برای نگهداری واکسن مودرنا و فایزر در دماهای فوق پایین را ندارند، شانس بهتری نسبت به همتاهای خود داشته باشد تا بتواند در توزیع عمومی این نوع کشورها قرار گیرد و همین امر نیز سبب شده تولید این واکسن در بسیاری از کشورها همچون هند آغاز شده باشد.

غفاری با اشاره به تاثیر متوسط ۷۰ درصدی ایمن سازی در افراد توسط واکسن دانشگاه آکسفورد گفت: به نظر می رسد این واکسن کارایی لازم برای پایان دادن به پاندمی کووید ۱۹ را می تواند داشته باشد.

وی به مشکلات پیش روی واکسن آکسفورد برای توزیع سراسری آن اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلاتی که برای واکسن آکسفورد پیش آمد بحث پروتکل «نیم دوز، تمام دوز» بود که باعث شد این واکسن ۹۰ درصد کارایی داشته باشد که ناشی از یک خطای آزمایشگاهی و اتفاقی بود که منجر به یک نتیجه خوب شد.

این پژوهشگر اپیدمیولوژی و تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد افزود: پروتکل «نیم دوز، تمام دوز» ۹۰ درصد تاثیرپذیری و پروتکل «تمام دوز، تمام دوز» واکسن آکسفورد ۶۲ درصد تاثیرپذیری داشته که باعث شد ایمن پذیری واکسن دانشگاه آکسفورد در مجموع عددی در حدود ۷۰ درصد باشد اما به دلیل آنکه پروتکل «نیم دوز، تمام دوز» واکسن آکسفورد جامعه آماری پایین و کمی را داشته ممکن است کمی زمان ببرد که بخواهد مورد تایید قرار گیرد و همین امر سبب شده که تایید واکسن آکسفورد برای توزیع گسترده عمومی در مقایسه با دو واکسن دیگر کمی با تاخیر باشد اما امید می رود که این واکسن به زودی تاییدیه های لازم برای توزیع گسترده را اخذ کند.

غفاری در مورد واکسن کرونای ایرانی نیز گفت: هنوز به صورت جهانی از ایران داده های کلی درباره واکسن کرونا را نداریم و نمی دانیم این نوع واکسن ها به صورت کلی از چه نوع پروتکل های استفاده می کنند و تنها مطرح شده است که این واکسن از نوع ویروس های غیرفعال شده همانند واکسن های چینی و روسی هستند که احتمال می رود از بین چندین واکسن ایرانی در مراحل آزمایشگاهی، یکی از این واکسن ها از تکنولوژی "آدنوویروس" استفاده کند که برهمین اساس می توان امید داشت که نتایج آزمایشات بالینی واکسن کرونای ایران بتواند با برخی واکسن های روسیه و چین منطبق پذیرتر باشد.

شانس پایان یافتن پاندمی، در گروی واکسینه شدن کسر بالایی از جامعه

وی در پاسخ به این سوال "که با توجه به آغاز فرآیند توزیع عمومی واکسن کرونا در دنیا می توان امید داشت که به سمت پایان اپیدمی در حال حرکت هستیم؟" به گفت: این اتفاق هم از مهمترین امیدها و هم از مهمترین چالش هاست. هرچه قدر در توزیع سریع و موثر واکسن کووید ۱۹ برای کسر بالای جامعه، موفق‌تر باشیم قطعا شانس پایان یافتن این پاندمی نیز بالاتر خواهد بود.

این پژوهشگر اپیدمیولوژی و تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد با تاکید بر اینکه برای پایان دیدن به اپیدمی در یک کشور نیاز به واکسینه شدن بخشی زیادی از جمعیت آن جامعه را داریم افزود: عددی که برای ایمنی گله ای کووید ۱۹ در دنیا مطرح می شود، حدود ۶۶ تا ۷۰ درصد است اما تحقیقات اخیر ما در دانشگاه آکسفورد نشان داده که در شهر مانوئس برزیل و براساس تست های سرولوژی، حدود ۷۵ درصد جامعه در ناحیه آمازون به بیماری کووید ۱۹  مبتلا شده اند که بیان کننده آن است که از عدد مطرح شده برای ایمنی گله ای (حدود ۷۰ درصد) عبور کرده ایم اما اپیدمی پایان پیدا نکرده است بنابراین می توان عنوان کرد در جوامعی که کاملا مستعد بیماری هستند باید بالای ۸۰ درصد افراد جامعه واکسینه شوند. به طور مثال در کشور آمریکا مقامات مسئول بهداشت با توجه به حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد ابتلای عمومی تا کنون برآورد می‌کنند باید ۷۵ درصد جامعه واکسینه شوند تا ریسک اپیدمی مجدد کاهش یابد

غفاری با تاکید بر اینکه عدم واکسیناسیون سریع و به موقع در کشورها، احتمال جهش بیشتر ویروس کرونا را فراهم خواهد کرد که خطری جدی برای این اپیدمی محسوب می شود افزود: اگر عملیات واکسیناسیون در کشورها با تاخیر انجام شود، ممکن است در طول زمان واکسن های ما دیگر کارآیی لازم برای کشتن و از بین بردن ویروس را از دست بدهند و در این راستا جنبه مدیریت کردن و تهیه مکانیزم مناسبی برای توزیع به موقع واکسن کرونا مطرح می شود.

بازگشت به زندگی قبل از کرونا تدریجی است

غفاری درباره زمان بازگشت به زندگی به روال عادی نیز به گفت: روی کاغذ و با توجه به اعداد مطرح شده درباره ظرفیت تولید واکسن کووید ۱۹، می توان عنوان کرد که تا پایان تابستان سال آینده شاید به روال زندگی عادی قبل از کرونا تا حدودی برگردیم اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که این بازگشت به روند عادی، "تدریجی" خواهد بود.

وی با تاکید بر اینکه هرچقدر بیشتر بتوانیم کسری از جامعه را واکسینه کنیم، شانس بازگشت به زندگی عادی را افزایش پیدا خواهیم داد تصریح کرد: آنچه که در شرایط فعلی به نظر می رسد می توان انجام داد این است که براساس کسری از جامعه که واکسیناسیون صورت می گیرد (در ابتدا گروه های پر خطر) به همان میزان نیز آزادسازی های هوشمند در طول سال ۲۰۲۱ انجام گیرد که به نظر می رسد دنیا نیز به این سمت و سو در حال حرکت می باشد اما در مجموع بعید است که تا پایان تابستان ۲۰۲۱ بتوان کل جامعه را واکسیناسیون کرد ضمن آنکه این احتمال نیز می رود که تا سال ۲۰۲۲ فرآیند کامل واکسیناسیون به ویژه در گروه های سنی جوانان طول بکشد.

این پژوهشگر اپیدمیولوژی و تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد درباره احتمال پیک های بعدی کرونا در ایران با توجه به آغاز فصل زمستان و همچنین بازگشایی های مجدد اصناف گفت: آن چیزی که درباره این نوع ویروس ها و بیماری های واگیردار می دانیم این است که فصول پاییز و زمستان بهترین فصل و زمان برای انتشار این نوع ویروس‌هاست زیرا در این فصول از سال حضور مردم در فضاهای بسته که تهویه مناسب ندارند سبب خواهد شد ویروس برای مدت زمان بیشتری در این فضاهای بسته بماند و فرصت مطلوبی برای رشد آن فراهم خواهد شد و به همین دلیل نیز پیک پاییزه کروناویروس در ایران و سایر کشورهای دنیا خیلی محتمل تر از پیک های قبلی بود.

غفاری با تاکید بر اینکه پیک زمستانه کرونا نیز می تواند همانند پیک پاییزه باشد افزود: شدت پیک زمستانه کرونا به عوامل متعددی بستگی دارد که پیش بینی آن به راحتی نخواهد بود اما باید به این نکته توجه داشت که پیک زمستانه کرونا می تواند به همان اندازه پیک پاییزه کشته و مبتلا داشته باشد اگر مدیریت قوی نداشته باشیم.

وی در توصیه خود به دولتمردان گفت: پیگیری فوری توزیع واکسیناسیون می تواند یکی از اقدامات مهم و اولویت دار دولت ها در کنترل بیماری در شرایط کنونی باشد ضمن آنکه انتظار می رود در حین واکسیناسیون، بحث مدیریت کنترل شیوع بیماری نیز دنبال شود.

نباید سپرها را بیندازیم

این پژوهشگر اپیدمیولوژی و تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد با تاکید بر اینکه نباید سپرها را بیندازیم و باید تا جای امکان قضیه ابتلا را در حین واکسیناسیون دنبال کنیم اظهار کرد: اگر اپیدمی کنترل نشود، قطعا توزیع عمومی واکسن را نیز تحت الشعاع خود قرار خواهد داد بنابراین باید بحث های استفاده از عمومی از ماسک، رعایت فاصله گذاری فیزیکی و محدودیت های تردد تا نقطه ای که روزانه به کمتر از ۱۰ فوتی برسیم، ادامه دهیم.

غفاری درباره احتمال ابتلای مجدد به بیماری کووید ۱۹ نیز به گفت: ابتلای مجدد به کرونا قطعی است و انتظاری که از خانواده های کروناویروس می رود این است که ایمنی آنها موقتی بوده و بعد از چند ماه یا چند سال این ایمنی از بین می رود.

وی ادامه داد: یافته هایی که تاکنون درباره کرونا ویروس و بیماری کووید صورت گرفته نشان می دهد که سطح آنتی بادی (آنتی بادی یکی از مکانیزم های دفاعی بدن دربرابر کروناویروس‌هاست) بعد از مدت ۳ تا ۶ ماه ممکن است کاهش چشمگیری پیدا کند که یک نگرانی را در جامعه ایجاد کرد اما با گذشت زمان محققان به این موضوع دست یافتند که نقش سلول های T و حافظه B  در دراز مدت و حتی پس از ۸ ماه پس از ابتلا می تواند در کسر قابل توجهی از افراد باقی بماند و باعث شود بعد از ۶ تا ۸ ماه بدن دربرابر این ویروس مقاوم باشد.

این پژوهشگر اپیدمیولوژی و تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد در پاسخ به این سوال که چند درصد افراد مبتلا به کووید ۱۹، دچار ابتلای مجدد خواهند شد؟ به  گفت: تحقیات نشان داده است که بین ۱۰ تا ۳۰ درصد جامعه شانس ابتلای مجدد به کووید ۱۹ را خواهند داشت اما اینگونه نیست که بتوان گفت بعد از ۸ ماه کل جامعه دوباره به این ویروس مبتلا خواهند شد.

وی تاکید کرد: این درصدهایی که در مورد ابتلای مجدد گفته شد برآورد متوسط مورد انتظار در سطح جامعه است و باید با ریسک ابتلای مجدد در سطح فردی متمایز شود چرا که افراد به سبب نوع سیستم ایمنی و سابقه سلامت با یکدیگر تفاوت دارند.

بالای ۵۰ درصد جمعیت دو استان قم و گلستان به ویروس کرونا مبتلا شده اند

غفاری در بخش دیگری از این گفت و گوی تفصیلی خود با  به مقالات منتشر شده توسط تیم هایی از دانشگاه آکسفورد درباره وضعیت ویروس کرونا در ایران اشاره کرد و گفت: در ماه آوریل در مقاله ای که براساس داده های ژنتیکی ایران جمع آوری شده بود، دریافتیم که براساس داده های ژنتیکی ویروس از افرادی که سابقه سفر به ایران را داشتند، تقریبا ویروس کرونا در ایران از اواسط و اواخر دیماه سال ۹۸ شیوع پیدا کرده بود.

این پژوهشگر اپیدمیولوژی و تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد درباره پژوهش صورت گرفته با موضوع مرگ و میر اضافه براساس داده های ادارات ثبت و احوال استان ها در ایران توسط تیم های تحقیقاتی دانشگاه آکسفورد نیز گفت: براساس داده های استانی که از وضعیت اپیدمی در ایران داریم و براساس اطلاعات ثبت و احوال به این نتیجه رسیده ایم که در ۵ استان قم، گلستان، مازندران، گیلان و قزوین پیک محسوس فوت در زمستان گذشته وجود داشته که با گذشت اپیدمی در هر ۳۱ استان کشور در تابستان امسال شاهد این پیک قابل ملاحظه اضافه فوت بودیم که تحقیقات ما نشان می دهد در استان هایی مانند قم و گلستان به سبب این فوت اضافه، درصد قابل توجهی یعنی بالای ۵۰ درصد جمعیت این دو استان به ویروس کرونا مبتلا شده اند.

وی در بخش پایانی این گفت و گو به موضوع بیشترین عامل انتقال ویروس در جامعه اشاره کرد و گفت: شواهد متعدد در کشورهای مختلف وجود دارد که نشان می دهد میزان شیوع ویروس کرونا در فضاهای خانگی و خانوادگی افزایش یافته که می‌تواند سهم قابل توجهی در افزایش آمار ابتلا به کووید ۱۹ ایفا کند.

غفاری افزود: همچنین نتایج تحقیقات اخیر که در نشریه علمی ساینس منتشر شده حاکی از آن است که ۱۰ تا ۲۰ درصد مبتلایان مسئولیت پخش ۸۰ درصدی بیماری در جامعه را دارند (فوق پخش‌کننده‌ها) که این نشان می‌دهد ضرورت ماسک زدن و فاصله گذاری در فضاهای عمومی همچنان بسیار بالاست.

این پژوهشگر اپیدمیولوژی و تکامل ویروس دانشگاه آکسفورد درباره احتمال برگزاری مراسمات شب های یلدا در ایران و خطرهای احتمالی از انتشار ویروس کرونا نیز گفت: قطعا هرگونه تجمعی در فضای بسته و بین افراد خارج از یک خانواده در شرایطی که درصد شیوع در جامعه بالا باشد، می‌تواند ریسک بسیار جدی برای ابتلا ایجاد کند و مراسمی مانند شب یلدا و کریسمس هم از این قضیه مستثنی نیستند. شاید بهترین توصیه با توجه به شرایط موجود که آمار ابتلا در جامعه بالاست همین باشد که از چنین تجمعاتی اکیدا خودداری شود و یا بصورت مجازی با تماس تلفنی و تصویری صورت گیرد تا افراد سالمند و نزدیکانمان که کمی مسن‌تر هستند از خطر بیماری و فوت در امان بمانند.