حمام گنجعلیخان کرمان | نگین درخشان شهر کرمان

این حمام تاریخی که نماد زندگی پیشینیان کرمان است در زمان صفوی و در سال 1020 هجری قمری توسط یکی از حاکمان بنام گنجعلی بیک معروف به گنجعلیخان ساخته شد. گنجعلیخان از حاکمان زمان شاه عباس بود و در طی سی سال حکومتش به آبادانی شهر کرمان و روستاهای اطرافش کمک فراوانی کرد. او برای ایجاد تفرجگاه در وسط شهر، میدان بزرگی را احداث کرد که حدود 100 متر طول و 50 متر عرض داشت و دور تا دور این میدان بناهای تاریخی بنا شد. از جمله این بناها مدرسه، مسجد، بازار، حمام است. حمام گنجعلیخان در کرمان هم در همین میدان قرار دارد. این حمام 1280 مترمربع مساحت دارد.

معمار این بنا شخصی بنام استاد سلطان محمد (معمار یزدی) می باشد. از لحاظ معماری این بنا شامل سردر، دالان، رختکن، حوض و خزینه است. نقاشی های ظریف و خوشرنگ کاشی های بکار رفته، نورپردازی محوطه، تزئینات گچبری و خطاطی ها جلوه ی ویژه ای به این بنا داده است. از سردر که رد می شوی به یک هشتی میرسی که پس از گذر از آن و دیدن نقش پرندگان دریایی روی درگاهی وارد رختکن میشوی. رختکن شامل غرفه های متعدد است و سقفی بلند و فضایی وسیع دارد. در غرفه ها حوضچه ای با فواره ای کوچک نمایان می شود. در هر غرفه گوشه ای خلوت به منظور عبادت، استراحت و گفتگو وجود دارد. رختکن حمام مزین به انواع سارق های زردوزی شده، بقچه های کرباسی، قطیفه ها و تن خشک کن های فراوان شده است. این حمام تاریخی نیز مانند سایر حمام ها قسمت شاه نشین دارد تا جایگاه ثروتمندان و افراد عام مجزا باشد. وارد این حمام که می شوی چیزی که از همه بیشتر جلب توجه می کند، مجسمه های مومی است که در جای جای حمام وجود دارند.

در ظرافت این مجسمه ها همین قدر بس که بگویم، وقتی برای اولین بار که کودکی ده ساله بودم وارد این مجموعه شدم به یکی از روحانیونی که در حال عبادت بود لبخند زدم و پاسخی نگرفتم و کمی که نزدیک تر شدم متوجه واقعی نبودنش شدم. این مجسمه های مومی ملبس به پوشش محلی مردم کرمان از جمله روحانیون، پیشه وران و مردم عادی هستند. این مجسمه های مومی زیبا در سال 1352 در دانشکده هنر تهران ساخته شد و به این حمام ارسال شد. همچنین در جای جای این حمام وسایل قدیمی مورد استفاده برای استحمام مثل سدر، تاس، حنا، لنگ و ...... وجود دارد. دور تا دور سقف این حمام نورگیرهایی وجود دارد که در طول روز که نور خورشید به داخل حوض می تابد، فضای بسیار چشم نوازی را ایجاد می کند. معماران و مهندسان زیادی درباره ی اینکه گرمای این حمام از کجا تامین می شوئد تحقیق کردند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که گرمای حمام از گلخن ها (گرخانه) تامین می شود. گلخن مکانی است که یک نفر همواره در آن، آتش را با هیزم یا چوب روشن نگه می داشت. در گلخن ها کانال هایی گربه رو طراحی شده که هوای گرم را از خود عبور می دهند و هوای آلوده را از روزنه ها با بیرون می برند. یکی از عجایب این حمام وجود ساعتی خورشیدی است. بدین صورت که در این حمام دو سنگ قرمز رنگ وجود دارد که با تابش نور خورشید به آنها طلوع و غروب خورشید را متوجه می شدند.

در نهایت میتوان اینگونه گفت که این حمام با حفاظت درست و بجا هنوز هم چون نگینی درخشان در شهر کرمان می درخشد. این حمام تاریخی تا حدود 50 سال پیش مورد استفاده عموم بود که نهایتا در سال 1347 مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت و در سال 1350 به موزه مردم شناسی تغییر کاربری داد.