زنان آفریقایی تنها امید جهان برای حفظ جمعیت

به نقل از healthdata تا سال ۲۰۵۰، بیش از سه چهارم (۱۵۵ از ۲۰۴) کشورها نرخ باروری کافی برای حفظ جمعیت در طول زمان نخواهند داشت و این میزان تا سال ۲۱۰۰ به ۹۷ درصد کشورها (۱۹۸ از ۲۰۴) افزایش خواهد یافت.

مطالعه جدید انجام شده از سوی همکاران و محققان دانشگاه واشینگتن نشان می‌دهد که جهان به آینده ای با باروری پایین نزدیک می شود. این در حالی است که با وجود کاهش نرخ باروری تا سال ۲۱۰۰ در بیش از ۹۷ درصد کشورها که منجر به کاهش جمعیت و احتمال جبران با مهاجرت است، اما نرخ باروری در بسیاری از کشورهای کم درآمد، عمدتاً در غرب و شرق آفریقای جنوب صحرا، همچنان بالا خواهد بود و باعث حفظ رشد جمعیت در این مناطق خواهد بود. بر اساس مطالعه جدیدی که در The Lancet منتشر شده است، این "دنیای تقسیم شده بر اساس جمعیت" عواقب زیادی برای اقتصادها و جوامع خواهد داشت، از جمله کاهش نیروی کار و بار فزاینده بر سیستم‌های سلامت و امنیت اجتماعی جمعیت سالخورده.

مطالعه جدید همچنین تغییرات بزرگی را در الگوی جهانی تولد زنده از کشورهای با درآمد بالاتر به کشورهای کم درآمد پیش بینی می کند. در سال ۲۰۲۱، ۲۹ درصد از نوزادان جهان در جنوب صحرای آفریقا متولد شدند تا سال ۲۱۰۰، پیش‌بینی می‌شود که این میزان به بیش از نیمی (۵۴درصد) از کل نوزادان افزایش پیدا کند.

پروفسور استین امیل وولست، نویسنده ارشد این مقاله می‌گوید: ما در قرن بیست و یکم با تغییرات اجتماعی خیره کننده ای روبرو هستیم. جهان به طور همزمان در برخی کشورها با «رونق کودک» و در برخی دیگر با «افول نوزادان» مقابله خواهد کرد. بیشتر کشورهای جهان هم با چالش های جدی رشد اقتصادی ناشی از کاهش نیروی کار و نحوه مراقبت و پرداخت هزینه برای جمعیت سالخورده دست و پنجه نرم خواهند کرد.

دکتر Natalia V. Bhattacharjee، یکی پژوهشگر ارشد هم پیامدهای تقسیم دنیا بر اساس جمعیت بسیار زیاد می‌داند و می‌گوید: با توجه نرخ باروری و تولد زنده، اقتصاد جهانی و توازن بین‌المللی قدرت باید بازسازی شود و سازمان‌دهی مجدد جوامع ضروری است. بر این اساس شناخت جهانی چالش‌های مرتبط با مهاجرت و شبکه‌های کمک‌رسانی جهانی زمانی که رقابت شدیدی برای مهاجران برای حفظ رشد اقتصادی وجود داشته باشد و با شتاب ادامه رشد نوزادان در جنوب صحرای آفریقا، حیاتی‌تر خواهد بود.

یک کشور، رکورددار نرخ باروری

TFR جهانی با نرخ باروری (تعداد فرزندانی است که یک زن در طول دوران باروری خود به دنیا می‌آورد) طی ۷۰ سال گذشته بیش از نصف شده است، از حدود پنج فرزند برای هر زن در سال ۱۹۵۰ به ۲.۲ کودک و کمتر در سال ۲۰۲۱ رسیده است. این روند به ویژه برای مکان هایی مانند کره جنوبی و صربستان با نرخ باروری کمتر از ۱.۱ فرزند برای هر زن نگران کننده است. اما برای بسیاری از کشورهای جنوب صحرای آفریقا، نرخ باروری همچنان بالا است - TFR این منطقه تقریبا دو برابر میانگین جهانی است، یعنی چهار فرزند برای هر زن در سال ۲۰۲۱. کشور چاد هم با TFR هفت تولد بالاترین میزان نرخ باروری در جهان را دارد.

پیش‌بینی می‌شود طی دهه‌های آینده، باروری جهانی حتی بیشتر کاهش پیدا و به TFR حدود ۱.۸ در سال ۲۰۵۰ و ۱.۶ در سال ۲۱۰۰ برسد که بسیار کمتر از سطح جایگزینی است. انتظار می رود تا سال ۲۱۰۰، تنها شش کشور از ۲۰۴ کشور و منطقه (ساموآ، سومالی، تونگا، نیجر، چاد و تاجیکستان) دارای نرخ باروری بیش از ۲.۱ تولد در هر زن باشند. در ۱۳ کشور از جمله بوتان، بنگلادش، نپال و عربستان سعودی، حتی پیش‌بینی می‌شود که نرخ به ازای هر زن کمتر از یک فرزند باشد.

پیش‌بینی می‌شود که TFR در اروپای غربی در سال ۲۰۵۰ به ۱.۴۴ برسد و در سال ۲۱۰۰ به ۱.۳۷ کاهش یابد و اسرائیل، ایسلند، دانمارک، فرانسه و آلمان بالاترین نرخ‌های باروری را بین ۲.۰۹ و ۱.۴۰ در پایان قرن داشته باشند. پیش بینی می شود که نرخ ها در بقیه اروپا و بخش هایی از آسیا بسیار پایین‌تر باشد.

اکثر نقاط جهان در حال گذار به کاهش طبیعی جمعیت هستند (تعداد مرگ و میرها از تعداد تولدهای زنده بیشتر شود). پیش‌بینی می‌شود که تنها ۲۶ کشور در سال ۲۱۰۰ جمعیت خود را افزایش دهند، زیرا تعداد تولدهای زنده از مرگ و میر بیشتر است، از جمله آنگولا، زامبیا و اوگاندا.

دکتر آستین شوماخر، نویسنده ارشد و دستیار سرپرست این پژوهش در این باره می‌گوید: یک چالش بزرگ برای کشورهای جنوب صحرای آفریقا با بالاترین باروری، مدیریت خطرات مرتبط با رشد روزافزون جمعیت یا خطر فاجعه انسانی بالقوه است. براین اساس باید تلاش برای کاهش اثرات تغییرات آب و هوایی، بهبود زیرساخت های مراقبت های بهداشتی و ادامه کاهش نرخ مرگ و میر کودکان برنامه‌ریزی شود و همچنین اقداماتی برای حذف فقر شدید و تضمین حقوق باروری زنان هم ضروری است. تنظیم خانواده و آموزش دختران هم از اولویت‌های اصلی هر دولت است.

تغییرات چشمگیر در الگوی تولد

در دهه‌های آینده، اکثریت کودکان در برخی از مناطق با منابع محدود دنیا متولد خواهند شد، به طوری که انتظار می‌رود بیش از سه چهارم (۷۷ درصد) از تولدهای زنده در کشورهای با درآمد پایین و متوسط رخ دهد، از جمله کشورهای جنوب صحرای آفریقا که کاهش باروری با سرعت کمتری اتفاق می‌افتد و انتظار می‌رود که این منطقه تا سال ۲۱۰۰ بیش از نیمی (۵۴%؛ حدود ۴۰ میلیون) از تولدهای زنده جهان را تشکیل دهد. بخش عمده ای از کاهش پیش بینی شده در سهم جهانی تولد زنده در جنوب آسیا خواهد بود که از حدود ۲۵درصد (۳۲ میلیون) در سال ۲۰۲۱ به ۱۷درصد (۱۹ میلیون) در سال ۲۰۵۰ و ۷ درصد (۵ میلیون) در سال ۲۱۰۰ خواهد رسید.

این مطالعه همچنین تأثیر بالقوه‌ای که سیاست‌های پیش از زایمان از جمله ارائه حمایت مالی و مراقبت از کودکان و خانواده‌ها بر افزایش نرخ باروری در کشورهایی با باروری کمتر دارد را نیز بررسی کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که اگرچه سیاست‌های پیش از زایمان نرخ باروری را تا سطح جایگزینی افزایش نمی‌دهند، اما ممکن است از کاهش باروری برخی کشورها به سطح بسیار پایین جلوگیری کنند. به همین دلیل برای کشورهایی که باروری پایین دارند، اجرای ترکیبی از سیاست‌های حمایتی از زنان خواهان بارداری، ارائه مزایای بیشتری برای کیفیت زندگی بهتر و حفظ مشارکت بیشتر زنان در اشتغال و اجتماع با وجود بارداری بسیار مهم خواهد بود.

باتاچارجی در این باره می‌گوید: برای بهبود نرخ زاد و ولد مانند افزایش مرخصی والدین، مراقبت رایگان از کودکان، مشوق‌های مالی و حفظ درآمد ممکن است افزایش کوچکی در نرخ باروری ایجاد کند. این امری ضروری است که حقوق زنان ارتقا و حمایت شود تا آنها تعداد فرزندانی که می‌خواهند داشته باشند و شغل خود را هم دنبال کنند. به خوبی ثابت شده است که کشورهایی که از حقوق زنان قوی برخوردارند، نتایج بهتری برای سلامتی و رشد اقتصادی سریع‌تر خواهند داشت.

***

لازم به ذکر است که طبق گزارش مرکز آمار ایران در سال ۹۹ میزان باروری کل ایران در نیمه نخست دهه ٩٠ با شیب ملایمی رو به افزایش گذاشت، به گونه‌ای که از ۱.۷۵ در سال ٩٠ به حدود ٢.٠٧ فرزند در سال ٩٦ رسید. سپس این شاخص رو به کاهش گذاشت و در سال ٩٨ به میزان ١.٨ فرزند کاهش یافت. براساس داده‌های سازمان ثبت احوال کشور، تعداد ولادت‌ ثبت شده در سال ٩٠ برابر با یک میلیون و ٣٨٢ هزار و ١١٨ تولد بود که در سال ٩٥ به یک میلیون و ٥٢٨ هزار و ٥٣ تولد افزایش یافت، اما تعداد ولادت در کل کشور از سال ٩٥ تا ٩٨ روند کاهشی داشت و سال ۹۸ تعداد موالید به یک میلیون و ١٩٦ هزار و ١٣٥ ولادت کاهش یافت. میزان باروری در سال ۹۹ به ۱.۷۱ و سال ۱۴۰۰ به ۱.۷۴ فرزند رسید.