کدام صدای مفصلی را باید جدی گرفت
مفاصل خیلی از مردم هنگام حرکت صدای تلق‌تلوق، خرت‌خرت یا صداهایی شبیه به آن می‌کنند.
شاید شما هم متوجه چنین صداهایی در مفاصل بدنتان شده و نگران باشید که آیا این وضعیت طبیعی است یا غیرطبیعی، اما صدا کردن مفاصل، نگران‌کننده نیست. علت ایجاد این صداها گوناگون است و فقط در موارد کمی به توجه جدی و درمان نیاز دارد و موارد نادری هم هستند که باید بیمار تحت عمل جراحی قرار بگیرد.
شایع‌ترین علت صدا کردن مفاصل بزرگ اندام تحتانی (به‌خصوص زانو) در افراد مسن، ساییدگی (آرتروز) مفصل است. در این موارد موقع خم و راست کردن مفصل، صدایی شبیه به خرت‌خرت احساس می‌شود. علت ایجاد این صدا از بین رفتن غضروف بین استخوان‌ها در مفصل است که باعث می‌شود استخوان‌ها مستقیم روی یکدیگر قرارگیرند و به‌تدریج سطحشان تراشیده و خراشیده شود. این نوع صدا بیشتر از زانو شنیده می‌شود ولی در سایر مفاصل مثل دست و گردن هم اتفاق می‌افتد. اگر ساییدگی در مفصل ثابت شود، درمان شامل تغییر روش زندگی؛ شیوه نشستن، دارودرمانی و فیزیوتراپی و به ندرت جراحی است.
صداهای مفصلی طبیعی
نوع دیگری از صدای مفاصل، در افراد جوان به‌خصوص در زانو، مچ پا، شانه یا مفصل لگن (هیپ) شایع است و هیچ ربطی هم به ساییدگی ندارد. ریشه این صداها، گاهی داخل خود مفصل و گاهی در بافت‌های اطراف آن است. این صداها خیلی تکراری و دایمی هستند و مثلا فرد با هر قدمی که برمی‌دارد، احساس می‌کند در زانو یا مچ پایش صدایی شنیده می‌شود.
دلایل ایجاد این صدا که گاهی آنقدر بلند است که به گوش اطرافیان هم می‌رسد، بسیار متعدد هستند ولی معمولا وقتی ایجاد می‌شوند که یک قسمت از بافت‌های داخل یا اطراف مفصل در حالت غیرمعمول قرار گرفته باشد و با حرکت به یک قسمت دیگر گیر کند و سپس آزاد شود. مبتلایان به این صدا به‌تدریج یاد می‌گیرند مفصل را در کدام جهت و چگونه حرکت دهند تا صدا ندهد. صداهای ایجاد شده با درد همراه نیستند و نیازی هم به درمان ندارند و تنها توصیه آن است که مفصل را در وضعیتی که باعث ایجاد صدا می‌شود، قرار نداد ولی اگر صداها با درد یا محدود شدن دامنه حرکتی عضو توأم شوند یا اخیرا به دنبال وارد آمدن ضربه شروع شده باشند، حتما باید به پزشک مراجعه کرد.
صدای مفصلی ناشی از ضایعه
صداها گاهی ناشی از یک ضایعه واقعی در مفصل هستند و حتی شاید به جراحی نیاز داشته باشند مثل پارگی مینیسک زانو، یا به دنبال بورسیت یعنی التهاب بورس و تجمع مایع در آن (کیسه نرم حاوی مایع که مثل یک بالشتک بین تاندون و استخوان‌ها قرار دارد) یا پارگی تاندون روتاتورکاف (تاندون چرخاننده بازو) که معمولا با درد همراه است و به درمان نیاز دارد.
در اطراف زانو، مفصل لگن (هیپ) و شانه تاندونی وجود دارد که اگر از روی یک زائده استخوانی یا تاندون دیگر جابجا شوند، ایجاد صدا می‌کنند. در این موارد باید جلوی وضعیت خاصی که باعث ایجاد صدا می‌شود، گرفت. هرگونه تکرار وضعیت که با درد و محدودیت حرکتی همراه باشد، به جراحی نیاز دارد. مورد نادر دیگر وجود ضایعه‌های جدید استخوانی به‌خصوص از نوع خوش‌خیم روی یک استخوان است که باعث گیر کردن تاندون به زائده می‌شود که به اقدام درمانی نیاز دارد.
صدای مفصلی عمدی
حالت آخر که بسیار هم شایع است، صدای مفاصل ناشی از کشیدن آنهاست که به‌خصوص در مفاصل انگشتان دست رخ می‌دهد. بعضی‌ها علاقه‌مندند انگشتان خود را بکشند یا آنها را در جهتی خم کنند تا با صدای ایجاد شده، احساس راحتی کنند. علت قطعی این صدا معلوم نشده است ولی به نظر می‌رسد به دنبال کشیده شدن مفصل،حجم دادن به آن بیشتر و با فشار منفی داخل آن، گازهای محلول در مایع مفصلی خارج می‌شود و حباب تشکیل می‌دهد و سپس حباب‌ها می‌ترکد و صدا ایجاد می‌شود. احتمال اینکه با تکرار این حرکت بافت‌های اطراف مفصل آسیب ببینند وجود دارد و کم‌کم باعث محدود شدن دامنه حرکتی مفصل و کم‌شدن قدرت مشت کردن دست و در آینده بروز آرتروز خواهد شد.