بیماری شایع که بیشتر «دختران جوان» تهدید می‌کند
عضو کمیته علمی انجمن ام اس ایران درباره شیوع این بیمارى در دختران و راهکار‌هایى برای مصونیت از آن توصیه کرد.
از آنجا که تعداد دختران و زنان جوان مبتلا به ام اس(مولتیپل اسکلروزیس) بیشتر از مردان است گروهی از افراد تصور می‌کنند که این بیماری تنها در میان زنان دیده می‌شود در حالی که ام اس در مردان و کودکان هم وجود دارد.
بر اساس گفته شکوفه علایی متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و عضو کمیته علمی انجمن ام اس ایران ۷۰ هزار مبتلا به ام اس در کشور وجود دارد که سهم زیادی از این آمار را دختران جوان به خود اختصاص داده‌اند؛ همین موضوع سبب شده است تا این بیماری مرموز دلواپسی بزرگی را در دل زنان ۲۵ تا ۴۰ ساله به وجود آورد که آیا این بیماری شایع که چراغ خاموش به یکباره حمله می‌کند، دیر یا زود آنها را هم در گیر می کند؟
برای بررسی عوامل مؤثر در بروز بیماری ام اس و علل ایجاد کننده این عارضه با شکوفه علایی عضو کمیته علمی انجمن ام اس ایران گفت‌وگو کردیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
ام اس چیست؟
ام اس جزء بیماری‌های خود ایمن است؛ در بیماری‌های خود ایمن سیستم ایمنی فرد علیه بدن خود شخص فعال می‌شود بنابراین در مبارزه سیستم ایمنی با بدن، بخشی از بدن تخریب می‌شود که این قسمت تخریب شده در بیماری‌های مختلف خود ایمن متفاوت است؛ در بیماری ام اس سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) مورد هدف قرار می‌گیرد و تخریب می‌شود؛ با فعال شدن سیستم ایمنی واکنش‌های التهابی در سیستم هدف ایجاد می‌شود و در نهایت بخش، ارگان یا عضو آسیب می‌بیند.
عوامل موثر در بروز بیماری ام اس
عوامل محیطی و ژنتیکی در بروز بیماری ام اس نقش دارند؛ متأسفانه هنوز به شکل دقیق مشخص نشده است که چه عوامل ژنتیکی در به وجود آمدن این عارضه دخالت دارند بنابراین مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی سبب ایجاد بیماری ام اس می‌شوند.
عوامل محیطی هم به شکل قطعی مشخص نشده‌اند، اما چند عامل هستند که بیشتر از بقیه عوامل در بروز بیماری ام اس مؤثر هستند؛ طبق مطالعات انجام شده کمبود ویتامین D در ابتلا به ام اس نقش مؤثری دارد؛ کمبود این ویتامین در بروز و ابتلا به بیماری، تشدید حملات ام اس، کاهش پاسخ بدن به دارو‌های ام اس و بدتر شدن سیر این بیماری نقش دارد بنابراین افرادی که دچار ام اس هستند یا در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند باید ویتامین D بدنشان را به طور مرتب بررسی کنند.
استعمال دخانیات مانند سیگار در ابتلا به ام اس تأثیر چشمگیری دارد؛ ویروس‌ها هم از جمله عوامل محیطی مؤثر در بروز بیماری ام اس هستند که از این میان ویروس‌های EBV و هرپس تیپ ۶ بیشترین نقش را دارند.
میزان شیوع بیماری ام اس در کشور چقدر است؟
میزان شیوع بیماری ام اس در استان‌های مختلف کشور متغیر است، ولی به طور کلی حدود ۷۰ هزار نفر در ایران مبتلا به این عارضه هستند.
مهم‌ترین علائم بیماری ام اس چیست؟
مشکلات بینایی، تعادلی، ادراری و دفعی، ضعف دست و پاها، گزگز و احساس خواب رفتگی اندام‌ها از جمله علائم بیماری ام اس محسوب می شوند.
وضعیت دارو‌های ام اس در ایران چطور است؟
همه دارو‌هایی که در دنیا برای بهبود بیماری ام اس تجویز می‌شوند، به جز ۲ مورد در داخل کشور وجود دارند؛ یکی از این داروها، دارویی به نام «اوکره‌لیزوماب» است که در آمریکا برای ام اس نوع پیش رونده اولیه و حمله‌ای تأییدیه دارد، ولی در اروپا این دارو برای ام اس نوع حمله‌ای تأیید شده و برای نوع پیش رونده اولیه به علت هزینه بالای این دارو تأیید نشده است.
پوشش بیمه‌ای دارو‌های ام اس چگونه است؟
پوشش بیمه‌ای دارو‌های ام اس بسیار خوب و حدود ۹۰ درصد است؛ حتی دارویی که هنوز به شکل رسمی برای بیماری ام اس به لحاظ اقتصادی و سایر مسائل تأیید نشده است و بیمه‌ها چنین دارویی را پوشش نمی‌دهند، آن داروها هم به همت انجمن ام اس ایران تحت پوشش بیمه قرار گرفته است؛ این دارو «ریتوکسی‌مب» نام دارد و چند ماهی است که پوشش بیمه‌ای ۹۰ درصد دارد.
بیشترین شیوع ام اس در کدام گروه سنی است؟
بیشترین شیوع ام اس در بین زنان ۲۵ تا ۴۰ ساله است، ولی این عارضه در کودکان و کهنسالان هم مشاهده می‌شود؛ شیوع ام اس در زنان ۲ تا سه برابر مردان است.
افزایش شیوع ام اس در سال های اخیر
آیا شیوع ام اس در چند سال اخیر بیشتر شده است یا خیر؟
متأسفانه میزان ابتلا به ام اس در سال‌های اخیر در سراسر دنیا افزایش پیدا کرده است و در شهر‌های صنعتی این عارضه بیشتر دیده می‌شود.
هزینه‌های ماهیانه متوسط درمانی بیماران ام اس چقدر است؟
هزینه متوسط ماهیانه دارویی بیماران ام اس بستگی به نوع دارو دارد؛ اگر بیماران دارو‌های ایرانی را مصرف کنند هزینه متوسط ماهیانه دارویی آنها بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان است، البته هزینه‌های متوسط درمانی بیماران ام اس تنها محدود به داروها نمی‌شود و بیماران ام اس باید از سایر خدمات درمانی مانند فیزیوتراپی و آب درمانی هم استفاده کنند.
آیا دارو‌های ایرانی از لحاظ کیفیت و اثربخشی همپای دارو‌های خارجی هستند؟
طبق تحقیقات انجام شده در دانشگاه‌های علوم پزشکی معلوم شد که دارو‌های ایرانی از نظر کارایی و عوارض دارویی مشابه دارو‌های خارجی هستند؛ دارو‌های ایرانی و خارجی عوارضی در سطح یکدیگر دارند.
داروها علاوه بر ماده اصلی تشکیل دهنده آنها ترکیبات دیگری هم در ساختمان خود دارند که برخی از افراد به این ترکیبات واکنش نشان می‌دهند بنابراین برخی اشخاص دارو‌های ایرانی و گروهی دیگر دارو‌های خارجی را تحمل نمی‌کنند.
موثرترین روش‌های پیشگیری از بیماری ام اس
به دلیل اینکه علل ابتلا به ام اس به صورت دقیق مشخص نبوده، پس روش‌های پیشگیری هم به شکل قطعی معلوم نیستند؛ برای پیشگیری از بروز این عارضه باید عوامل محیطی را که در ایجاد آنها نقش داریم، کنترل کنیم.
اشخاصی که جزء خانواده‌های درجه یک فرد مبتلا به ام اس هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند بنابراین این اشخاص باید میزان ویتامین D بدنشان را به طور مرتب بررسی و در صورت کمبود این ویتامین تحت نظر پزشک دارو مصرف کنند.
داشتن الگوی زندگی سالم هم در پیشگیری از بروز بیماری ام اس بسیار مؤثر است برای این منظور افراد باید روزانه میوه‌ها و سبزی‌های تازه مصرف کنند و استفاده از مواد غذایی کنسرو شده را به صفر برسانند؛ روغن‌های مایع گیاهی مانند زیتون و آفتابگردان هم از جمله روغن‌های مناسب برای مصرف هستند؛ اشخاص در استفاده از نمک، شیرینی و چربی‌ها هم باید احتیاط را رعایت کنند.
مصرف هفته‌ای دو تا سه بار ماهی به ویژه ماهی‌هایی که سرشار از اسید چرب امگا ۳ هستند مانند سالمون، ساردین و تُن هم به پیشگیری از ابتلا به بیماری ام اس کمک شایانی می‌کند.
ورزش کردن و داشتن فعالیت فیزیکی هم از ابتلا به ام اس جلوگیری می‌کند بنابراین افراد باید برای پیشگیری از بروز این عارضه به طور مرتب و منظم ورزش کنند؛ ایروبیک هم جزء ورزش‌های مناسب برای مبتلایان به ام اس است.
استرس و اضطراب‌های روزانه هم در ایجاد بیماری ام اس نقش مؤثری دارد؛ افراد باید استرس‌های خود را مدیریت و کنترل کنند که برای این منظور باید از روانشناسان، روانپزشکان و کتب روانشناسی کمک بگیرند.