سهم اهدا خون بانوان در کشور بسیارناچیز است/ هپاتیت های ویروسی یک تهدید بزرگ سلامت عمومی می باشند

با توجه به اینکه هپاتیت های ویروسی به عنوان یک تهدید بزرگ سلامت عمومی از سوی سازمان جهانی بهداشت مطرح گردیده است برنامه ای ملی  با هدف به صفر رساندن خطر بیماریهای قابل انتقال از طریق خون و ایمن سازی اهدا کنندگان مستمردر پایگاه های انتقال خون در حال اجرا می‌باشد.

 به همین مناسبت گفتگویی را با دکترابراهیم سلطانیان مدیرعامل انتقال خون استان کرمانشاه در مورد این طرح ملی که مدتی است درپایگاه های انتقال خون صورت میگیرد انجام دادیم.

 واکسن هپاتیت B چیست ؟و چه کسانی می توانند واکسینه شوند؟

دکتر سلطانیان گفت:هپاتیتB در یک برهه زمانی از بیماری های با شیوع بالا در کشور محسوب می شد که خوشبختانه از سال 1372واکسن هپاتیت B جزو واکسن های طرح گسترش ایمن سازی قرار گرفت و طی آن کلیه کودکان تازه متولد شده،رایگان واکسینه می شوند بنابراین ما هم اکنون در منطقه جزو کشورهایی هستیم که افراد زیر 25 سال مطمئنا در برابر هپاتیت B ایمن هستند

وی افزود: در راستای استراتژی جهانی برای حذف هپاتیت های ویروسی به عنوان یک تهدید بزرگ سلامت عمومی،تا سال  2030و هدف گذاری سازمان انتقال خون ایران در به صفر رساندن خطر انتقال از طریق خون و فراورده های آن(zero risk )،اهدا کنندگان مستمر بالای 29سال(متولدین قبل از1/1/68)که قبلا طبق برنامه ایمن سازی علیه هپاتیت B واکسینه نشده اند،از طریق اداره کل انتقال خون استان کرمانشاه به مراکز بهداشتی درمانی مجری برنامه واکسیناسیون معرفی شده و واکسن هپاتیت Bو کارت واکسیناسیون ویژه اهدا کنندگان را دریافت خواهند کرد.

چه تعریفی می توانیم برای پلاسما داشته باشیم؟

مدیر عامل انتقال خون کرمانشاه گفت: پلاسما 56درصد حجم خون را تشکیل می دهد که 90درصد آن آب و 10درصد بقیه شامل: املاح،‌قند،‌چربی و پروتئین‌هایی نظیر فاکتور‌های انعقادی،آنتی بادی هاو... می‌باشد وهمچنین عناصر سلولی در پلاسما شناورند ودرحقیقت،پلاسمای خون مایع زرد رنگ تشکیل دهنده خون پس از جدا سازی خون از سایر اجزای سلولی خود است.

دکتر سلطانیان افزود: پلاسما به عنوان حامل سلول های خونی حاوی آب،نمک،آنزیم آنتی بادی و پروتئین است. وپلاسمای انسانی منبع آنتی بادی ها و پروتئین های مختلف همچون: آلبومین،‌   فاکتور‌های انعقادی،ایمونو گلوبولین و فیبرونوژن می باشد واجزای بسیار مهم پلاسما در تولید داروهای بسیار مهم و حیاتی برای بیماران نیازمند کاربرد به سزایی دارد.بیماری‌هایی همچون:هموفیلی ،نقص سیستم ایمنی بدن و بسیاری دیگر از بیماری های اتوایمیون.

در سال چند بارمی‌توان پلاسما اهدا کرد؟

مدیر عامل انتقال خون گفت:هر انسان سالم می تواند در طول یکماه دو مرتبه پلاسمای خون خود را اهدا کند بر همین اساس در طول سال می توان 24مرتبه پلاسمای خون خود را برای تامین نیازبیماران هموفیلی اهدا کرد و این ماده ظرف 48 تا72 ساعت مجددا در بدن جایگزین می شود.

اهدا پلاسما چگونه است؟

سلطانیان در ادامه با اشاره به اهدا پلاسما گفت: اهدا پلاسما شرایط مشابه اهدا خون را دارد به این صورت که یکی از رگها‌ بازو مقداری خون گرفته می شود و پس از ورود به دستگاه پلاسما فرزیس سلول‌های خونی وپلاسما از خون جدا، و فرآوری شده و سلول های خونی دوباره به بدن وارد می شود که به این روش (پلاسما فریزس) می گویند.این روش فشار زیادی به بدن اهدا کننده وارد نمی‌آورد وتنها یکساعت طول می کشد و بدن توانایی و تحمل این فرایند را دارد.

آقای دکتر پلاسما چه کاربردی  می تواند داشته باشد؟

پلاسمای خون علاوه بر نجات جان بسیاری از بیماران نیازمند ازمرگ،یکی از مواد اولیه برای تهیه داروهایی ازقبیل فاکتور‌های انعقادی،ترکیبات پلاسمایی و عوامل ایمنی به شمارمی رود داروهایی مشتق از پلاسمای انسانی شامل فاکتور های انعقادی 8 و9،آلبومین و ایمونوگلوبین  (IVIG)است که بر اساس برنامه سازمان بهداشت جهانی WHOاز پلاسمای مردم هر کشور برای همان کشور دارو تولید می‌شود تا بیماری های غیر بومی در بین سایر مردم جهان گسترش داده نشود.

با توجه به اینکه پلاسمای دریافتی از خون مردم ایران از نظر پروتئین های لازم یکی از سالم ترین و غنی ترین پلاسما‌های دنیا به شمارمی‌آید در همین راستا هم اکنون سازمان انتقال خون ایران نسبت  به جمع آوری پلاسما اقدام می‌کند و پس از ارسال به پالایشگاه نسبت به تهیه داروهای بیولوژیک مشتق از پلاسما اقدام لازم بعمل می آید.

پلاکت چیست؟و چه کسانی می توانند پلاکت اهدا کنند؟

پلاکت یکی از فاکتورهای بسیار مهم سیستم خونی انسان‌ها و منشاء آن مغز استخوان است.در واقع در مغز استخوان یک سلول پایه به نام مگا کاریوسیت تولید می‌شود که اجداد پلاکت‌های خونی است این ماده مراحل تکاملی خود را طی می‌کند تا به صورت ذره‌هایی پلاکتی وارد جریان خون شود.پلاکت تاثیر زیادی درانعقاد خون دارد ،زمانی که به هر دلیلی بدن دچار آسیب ودر نتیجه آن دچار خونریزی شود یکی از فاکتورهای مهم متوقف کننده خونریزی پلاکت خونی است.اگر چه عوامل زیادی در خاصیت انعقادی خون نقش دارند اما هیچ یک از آنها بدون پلاکت اثر بخش نخواهند بود.

شرایط اهدای پلاکت خون چیست؟

نیاز بیماران سرطانی کشورمان که تعدادشان هم کم نیست به این فراورده خونی تا چه اندازه است؟

سالانه هر مرد سالم 4بار و هر زن سالم 3بار می تواند خون اهدا کند اما اهدا پلاکت خونی تا 24 بار در سال جایز است.

نکته قابل توجه اینجاست که پلاکت ها را مانند گلبول های قرمز نمی‌توان ذخیره کرد و عمر محدود چند روزه دارند(3روز)

جدا سازی پلاکت به دو شیوه (رندوم)و(آفرزیس) انجام می‌شود درروش رندم با هر بار خون دادن ،تنها یک واحد پلاکت خونی از فرد داوطلب دریافت می‌شود،در حالی که هر بیمار با وزن نرمال به 7تا8 واحد پلاکت درهر تزریق نیاز دارد.به همین دلیل ممکن است پلاکت‌های اهدا شده به بیمار از بدن بیش از یک فرد گرفته شود و در این صورت عوارضی مثل تب،آلرژی و عفونت به دنبال داشته باشد.اما درروش دوم هر 7الی8 واحد مورد نیازاز یک فرد گرفته می‌شود و به همین دلیل عوارض آن برای بیمار سرطانی که با مشکلات و دردهای سرطان دست و پنجه نرم می‌کند به مراتب کمتر است.

مزیت دیگر این روش این‌است که تنها فرآورده ای که از خون فرد اهدا کننده گرفته می‌شود پلاکت است و دیگر فرآورده ها از قبیل گلبول قرمزو سفید در بدن اهدا کننده باقی می ماند.هر چند هزینه تجهیزات مورد استفاده در این روش بسیار بالاست اما بیشتر مراکز انتقال خون استانها مجهز به آن هستند و کسانی که می‌خواهند با اهدای پلاکت به بیماران کشورشان کمک کنند می‌توانند به این مراکز مراجعه نمایند.

 داشتن سلامتی کامل ، و سن حداقل 17و حداکثر60و وزن حداقل 50 کیلو گرم از جمله  شرایط اهدا پلاکت است وهر عاملی که مانع اهدا خون کامل است برای اهدا پلاکت نیز مانع محسوب می شود که پزشک اهدا کنندگان پس ازمعاینه کامل مجوز اهدای پلاسما را صادر خواهد کرد .

 آیا اهدا خون دربانوان ضرورت دارد؟

بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان در حوزه طب انتقال خون نگاه ویژه ای به اهدای خون بانوان دارند به عنوان مثال در فرانسه آمار اهدای خون بانوان همانند اهدای خون آقایان 50درصد است این در حالی است که در سال 1394 در ایران دو میلیون و 839هزارو 14واحد خون اهدایی،تنها 91هزارو 319 واحد سهم بانوان بود که نشان دهنده 4و 38دهم درصد ازسهم اهدای خون بانوان در کشوراست.

در حال حاضر در ایران تمامی استان های کشور،سهم اهدای خون بانوان زیر 10درصد است هر چند آقایون 4 بار و خانم ها به خاطر مسایل فیزیولوزیک 3 بار درسال می‌توانند اهدای خون داشته باشند با این حال جمعیت خانم ها درصد کمتری ازاهدا کنندگان خون را در کل کشور به خود اختصاص می‌دهند.

مطالعات گسترده در ایران و سایر کشورهای جهان نشان می‌دهد به دلیل گرایش کمتر بانوان به رفتارهای پرخطر(تزریق‌های اعتیادی،وتماس جنسی نامطمئن) و توجه بیشتر به داشتن زندگی سالم،خون اهدایی توسط بانوان از سالم ترین منابع خونی است.

همچنین بانوان به عنوان رکن اصلی خانواده،می‌توانند با مشارکت در اهدای خون ،علاوه بر ترویج نوع دوستی و رفتارهای انسان دوستانه در آموزش فرزندان و شرکت در عرصه فعالیت‌های خداپسندانه گام مهمی درافزایش مشارکت خانواده در اهدای خون داشته باشند.

نکته دیگری که دانستن آن می‌تواند انگیزه اهدای خون را در بانوان تقویت کند ای است که در حال حاضر در دنیا نیمی از نیازمندان به تزریق خون را بانوان تشکیل می دهند وشمار زیادی از بانوان طی دوران حاملگی یا در زمان زایمان جان خود را از دست می دهند.که مهمترین علت مرگ این زنان خونریزی است.

آیا خون دادن بانوان باعث مشکلات بیشتری درزمینه کم خونی نمی‌شود؟

در حال حاضرانجام تست هوگلوبین جهت بررسی کم خونی و غلظت خون در اهدا کنندگان پیش از اهدا خون،انجام می‌گیرد ومکمل های حاوی آهن برای اصلاح کم خونی به صورت رایگان به مراجعین اهدای خون در تمام مراکز انتقال خون داده می‌شود و از این نظر بانوان هیچ دغدغه ای نداشته باشند.

ضرورت اهدا خون گروه های خونی منفی

حدود 85 درصد مردم دارای گروه خونی از نوع RHمثبت بوده و15درصد بقیه RHمنفی می باشند به همین نسبت میزان اهدا افراد با گروه خونی منفی کمتراست بنابراین ضرورت اهدای افراد با گروه خونی منفی بیشترمی باشد و باید توجه کرد که در کشور ایران تنها 3تا4 درصد مردم دارای گروه خونی Oهستند از طرفی گروه خونی Oبه عنوان دهنده عمومی، قابل تزریق به تمامی افراد گروه‌های خونی مختلف و با ارزش ترین گروه خونی در مواقع بحران به شمار می آید.بنابراین افرادی که دارای گروه خونی منفی و بویژه ONEG هستند در الویت مراجعه برای اهدا خون قرار دارند.

نزدیک به 34 درصداهدا کنندگان خون در کشورO مثبت و به عنوان فراوان‌ترین گروه خونی، 3درصدA  منفی،2تا 3 درصدB  منفی و گروه خونی AB  منفی با یک درصد کمیاب ترین گروه خونی در کشور هستند.

نیازبه مشارکت مردم

استفاده از ظرفیت شبکه های اجتماعی و به کارگیری و همراهی جوانان در اهدای خون آن هم به دلیل وقوع سالمندی در جهان دارای اهمیت است واقعه سالمندی در جهان باعث شده مصرف خون به شدت افزایش پیدا کند به طوری که براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در حدود 65 درصد از خون برای مصرف افراد بالای 65 سال استفاده می‌شود این درحالی است که آمار اهدا کنندگان کاهش یافته بنابراین مشارکت دراین امرخیربه خصوص در فصول خاص(تابستان به دلیل گرمای زیاد وزمستان به دلیل سرمای شدید)از اهمیت بالایی برخوردار است.و با توجه به اینکه عمر خون کم است در تمام سال نیازمند اهدای خون ازسوی مردم هستیم.

اداره کل انتقال خون استان کرمانشاه در حال حاضرعلاوه بر مراکز ثابت واقع در بلوار بنت الهدی و خیابان منزه،2پایگاه ثابت خونگیری درشهرستان‌های کنگاورواسلام آباد غرب دارد همچنین اکیپ تیم سیاردر طول ماه با توجه به برنامه ریزی انجام شده به مراکز خونگیری در شهرستان های تابعه استان جهت خونگیری از اهدا کنندگان آن شهرستان اعزام می گردد. از طرفی اتوبوس تیم سیار خونگیری نیز درسطح شهرکرمانشاه به ادارات مراجعه و مبادرت به اخذ خون از اهدا کنندگان می‌نماید.

شرایط حضور تیم سیار

جهت حضور تیم سیار لازم است مسئولین ادارات با واحد روابط عمومی هماهنگ نمایند تا با برنامه ریزی کامل نسبت به خونگیری از اهدا کنندگان اقدام شود.

خبرنگار : طیبه دولت آبادی