مراقب فشارخون کودکتان باشید
اگر تصور می‌کنید که بیماری فشارخون مشکلی مخصوص سنین بزرگسالی است، در اشتباه هستید. واقعیت آن است که تغییرات غیرطبیعی فشارخون در هر سنی می‌تواند اتفاق بیفتد، حتی در میان نوزادان. بر این اساس حدود پنج کودک از هر صد کودک فشارخونی بیش از حد طبیعی دارد.
جالب‌تر آن‌که در برخی موارد به نظر می‌رسد با بالا رفتن سن افراد، بیماری فشارخون گسترش پیدا می‌کند؛یعنی ممکن است فرزند شما در سنین نوزادی هیچ علامتی از فشارخون نداشته باشد، اما زمانی که نوزاد رشد می‌کند، بیماری فشارخون گسترش می‌یابد.
به بیان دیگر با افزایش سن، فشارخون نیز به طور طبیعی افزایش می‌یابد. البته فشارخون در بزرگسالان معیار مشخصی دارد؛ خط مرز، بالا، پایین و طبیعی، اما در کودکان فشارخون معیار متغیر دارد که عواملی نظیر سن، جنسیت و قد در آن موثر است.
دکتر فریبا شیروانی، فوق‌تخصص بیماری‌های اطفال با اشاره به این‌که کودکانی که از ۹۵ درصد همسالان خود فشارخون بالاتری داشته باشند، مبتلا به بیماری فشارخون هستند، توضیح می‌دهد: بین یک تا سه درصد کودکان، مبتلا به فشارخون می‌شوند که بسیار کمتر از افراد بالغ است. فشارخون بیش از ۱۱.۵ میلی‌متر جیوه در کودکان یک تا پنج ساله، فشار بیش از ۱۲.۵ میلی‌لیتر جیوه در کودکان پنج تا ۱۰ ساله و فشارخون بیش از ۱۳.۵ میلی متر جیوه در کودکان ده تا پانزده ساله، فشارخون غیرطبیعی تلقی می‌شود.
از چاقی و کم‌تحرکی تا فشارخون
نباید فراموش کرد که در کودکان زیر ده سال، فشارخون ثانویه است؛ یعنی دلیلی اساسی و مهم دارد که دکتر شیروانی به آنها اشاره می‌کند: چاقی دوران کودکی یکی از دلایل شایع فشارخون بالاست. در واقع بسیاری از محققان معتقدند که فشارخون بالا در کودکان نتیجه مستقیم افزایش وزن بدن آنهاست. به بیان دیگر احتمال ابتلا به فشارخون در کودکان چاق ۹برابر کودکان دیگر است.دیگر علت‌ها شامل نداشتن فعالیت‌های فیزیکی، ورزش‌نکردن و کم‌تحرکی، خوردن زیاد نمک و دیابت دوران کودکی می‌شود.
۸۰ درصد علل فشارخون کودکان، کلیوی است
متاسفانه کودکانی که از بیماری‌های کلیوی رنج می‌برند در بیشتر موارد مبتلا به فشارخون غیرطبیعی هستند؛ یعنی ۸۰ درصد علل فشارخون کودکان کلیوی است؛ چرا که کلیه نقش مهمی در تنظیم فشارخون ایفا می‌کند. پس بیماری‌های کلیوی یا هر آسیبی به این اندام‌ها می‌تواند به بیماری فشارخون منجر شود.
دکتر شیروانی با اشاره به این مطالب اضافه می‌کند: باریک شدگی مجرای آئورت قلب، مسمومیت با سرب، اختلالات آنزیمی مادرزادی، تومور‌ها مانند تومور غده فوق‌کلیه، بیماری‌های غدد درون‌ریز مانند پرکاری تیروئید و بیماری‌های متابولیک مادرزادی از علل مهم فشارخون در کودکان است.
آلودگی هوا و افزایش خطر فشارخون
بررسی‌ها نشان داده است که بیش از ۱۰ درصد کودکان چاق دارای فشارخون بالا نیز هستند. همچنین خوردن نوشیدنی‌های با کافئین زیاد، به افزایش فشارخون در نوجوانان منجر می‌شود؛ البته رژیم غذایی پرنمک در بالا‌بردن فشارخون کودکان بسیار موثر است و بسیاری از غذاهای آماده، چربی بسیار بالایی دارد که می‌تواند موجب چاقی و در نتیجه فشارخون بالا شود.
همچنین تحقیقات حاکی از آن است که قرارگرفتن کودک در معرض سرب مانند سرب موجود در رنگ‌ها یا بنزین سرب‌دار یا سرب موجود در هوا، خطر ابتلا به فشارخون بالا را در بزرگسالی افزایش می‌دهد.
مراقب تغذیه و تحرک فرزندتان باشید
دکتر شیروانی به والدین توصیه می‌کند که بشدت مراقب کنترل رژیم غذایی یعنی کم کردن نمک و چربی، افزایش میوه و سبزی‌ها در رژیم غذایی فرزندانشان باشند. همچنین بر انجام منظم ورزش مانند ورزش آیروبیک یا هوازی آنان تاکید داشته باشند؛ البته از اهمیت کنترل استرس و اضطراب، اجتناب از خوردن کافئین، اجتناب از کشیدن سیگار یا قرار گرفتن در محیطی که در آن سیگار کشیده شود، کنترل دیابت و رسیدن به وزن متعادل و حفظ آن نیز نباید غافل شد. چنانچه کودک مبتلا به فشارخون دائم شدید باشد و تغییر سبک زندگی اثری بر فشارخونش نداشته باشد، داروهای ضدفشارخون نیز توصیه می‌شود.
از سردرد تا خون‌دماغ شدن
اما فشارخون کودک با چه علائمی بروز می‌کند؟ دکتر شیروانی پاسخ می‌دهد: معمولا فشارخون‌های خفیف تا متوسط علائمی ندارد، اما ممکن است کودک کمی سردرد داشته باشد، از تاری دید شکایت کند، خوابش بد باشد، بی‌قراری کند و زود خسته شود؛ ولی وقتی فشارخون شدید می‌شود؛ سردرد شدید، احتمال تاری دید شدید، تپش قلب و خون‌دماغ شدن وجود دارد؛ بنابراین اگر کودکی خون‌دماغ شد، باید حتما فشارخونش گرفته شود، البته اگر کودک سردرد داشت نباید مدام والدین فکر کنند چشم‌های کودکشان ضعیف شده است، چون امکان دارد دچار فشارخون بالا شده باشد. اگر فشارخون شدید باشد، ممکن است کودک دچار تشنج شود و حتی خونریزی انتهای چشم پیدا کند و به طور موقت بینایی‌اش را از دست بدهد. درنوزادان نیز ممکن است بی‌قراری شدید و حتی عوارض فشارخون مانند مشکلات قلبی، کلیوی رخ دهد.
پیشگیری یعنی تحرک
پس تغییر سبک زندگی در بیماری‌های غیرواگیر در کنترل بسیاری از بیماری‌ها و از جمله فشارخون از هر اقدام دیگری مهم‌تر است. تغییر سبک زندگی به معنای جلوگیری از چاقی، کم‌تحرکی و داشتن رژیم غذایی سالم است.
بر این اساس کودک نباید پنج ـ چهار ساعت در روز را به تماشای تلویزیون بپردازد. باید تماشای تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری کاملا کنترل شده باشد. کودک باید فعالیت لازم را در طول روز داشته باشد. در مورد تغذیه نیز بهتر است والدین از تغذیه سالم از جمله لبنیات، میوه‌ها و سبزی‌ها برای کودک استفاده کنند. همچنین بهتر است والدین کودک را از سه سالگی هر سال برای بررسی نزد پزشک ببرند تا با کوچک‌ترین علامتی بتوانند سریع اقدام‌های لازم را انجام دهند.
پیاده‌روی؛ دشمن فشارخون
دکتر شیروانی به درمان‌های دارویی و غیردارویی فشارخون در کودک اشاره کرده و می‌گوید: در درمان‌های غیردارویی کودکان چاق باید به ورزش بپردازند و وزنشان را کاهش دهند. استاندارد ورزش، هفته‌ای پنج بار به‌مدت ۵۰دقیقه است. اگر کودک دچار فشارخون به مدت شش ماه، پیاده‌روی سریع انجام دهد، می‌تواند ۱۲ میلی‌متر جیوه فشارخونش را کاهش دهد. رژیم کم نمک نیز در درمان غیردارویی اهمیت دارد. بر این اساس رژیم غذایی کودکان باید سرشار از پتاسیم و کلسیم باشد؛ یعنی باید از آبمیوه‌هایی مانند آب پرتقال و لبنیات کم‌چرب زیاد استفاده شود. دارودرمانی نیز در مورد کودکانی توصیه می‌شود که به فشارخون بالای ثانویه مبتلا هستند و نیز فشارخون آنها با ورزش و رژیم‌غذایی کنترل نشده است. انتخاب داروی مناسب برای شروع درمان فشارخون بالا در کودکان به نظر پزشک درمانگر و وضع کودک بستگی دارد.
این فوق‌تخصص اطفال تاکید می‌کند: نباید از یاد برد کودکانی که یکی از والدین آنها مبتلا به فشارخون باشند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند و اگر والدین هر دو مبتلا باشند، این احتمال بسیار بیشتر می‌شود. همچنین فشارخون بالا روی قلب اثر نامطلوب دارد و باعث تخریب ثانویه کلیه‌ها می‌شود، حتی اگر کلیه‌های بیمار از ابتدا مشکلی نداشته باشد.پس کودکان دچار فشارخون غیر طبیعی باید بدقت تحت بررسی از نظر بیماری‌های قلبی و کلیوی قرار بگیرند.