آیا سونا برای سلامتی مناسب است؟

عرق کردن از دوران کهن یکی از علایق بشر بوده است. حدود 3000 سال پیش، مایاها در آمریکای مرکزی از خانه های عرق برای برگزاری مراسم آیینی و به عنوان عاملی برای سلامت ماندن استفاده می کردند. تقریبا در هر فرهنگی از گرما برای کسب آرامش، درمان و برگزاری مراسم آیینی استفاده می شود؛ گرمابه های سنتی ایرانی، حمام های رومیان باستان، حمام های بخار ترکی و حمام های گرمسیری امریکایی تنها چند نمونه از علایق ملت های مختلف را به گرما و تعریق نشان می دهد.

 یکی از قدیمی ترین و داغترین این تکنیک ها «سونا» است. هزاران سال است که در فنلاند سالن های سونا محبوب مردم است و دایما مورد استفاده قرار می گیرد. در این کشور حدود یک سوم بزرگسالان به طور منظم به سونا می روند.

محبوبیت یک چیز است، ایمنی چیز دیگری است. سوال این است که آیا سونا برای سلامتی مناسب است یا از لحاظ علمی روش مضری به حساب می آید؟

 فواید سونا

وقتی شخص در سونا می نشیند، ضربان قلب او بالا می رود و عروق او گشاد می شوند. این مساله باعث افزایش گردش خون می شود. استفاده از سونا بسته به مدت زمان استفاده از آن، کمی شبیه ورزش خفیف یا متوسط است.

در هنگام استفاده از سونا ممکن است میزان ضربان قلب به 100-150 ضربه در دقیقه افزایش یابد. این کار فوایدی به همراه خواهد داشت که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:

 کاهش درد

افزایش گردش خون به کاهش درد های عضلانی، بهبود حرکت مفاصل و تخفیف درد های آرتریت کمک می کند.

 کاهش میزان استرس

همچنان که گرمای سونا موجب افزایش گردش خون می شود، باعث آرامش هم می شود. این مساله احساس خوب را در افراد تقویت می کند.

 بهبود سلامت قلب و عروق

پایین آمدن سطح استرس در زمان استفاده از سونا باعث کاهش خطرات قلبی عروقی می شود.

مطالعه ای در فنلاند انجام شده است و 2315 مرد 42 تا 60 ساله را طی 20 سال، تحت بررسی قرار داده است. یافته های این مطالعه نشان می دهد که در افرادی که از سونا استفاده می کنند احتمال خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی عروقی کمتر است.

از میان شرکت کنندگان این مطالعه، در مجموع 878 نفر از بیماری های قلبی عروقی، بیماری عروق کرونر یا مرگ ناگهانی قلبی فوت کردند. شرکت کنندگان این مطالعه با توجه به فواصل استفاده شان از سونا دسته بندی شدند که به دسته های یک بار در هفته، دو تا سه بار در هفته و چهار تا هفت بار در هفته تقسیم بندی شدند.

بعد از اینکه عوامل خطر ساز بیماری های قلبی عروقی در نظر گرفته شد، مشخص شد افزایش استفاده از سونا با کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی مرگبار در ارتباط است.

احتمال مرگ قلبی ناگهانی در شرکت کنندگانی که دو تا سه بار در هفته از سونا استفاده می کردند، 22 درصد کمتر از  کسانی بود که تنها یک بار در هفته به سونا می رفتند. کسانی که 4 تا 7 بار در هفته از سونا استفاده می کردند، نسبت به آن هایی که تنها یک بار به سونا می رفتند 63 درصد کمتر در معرض مرگ ناگهانی قلبی بودند و 50 درصد کمتر در معرض مرگ ناشی از بیماری های قلبی و عروقی بودند.

برای تعیین یک رابطه مشخص بین استفاده از سونا و کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری قلبی نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد.

استفاده منظم از سونا احتمالا با کاهش فشار خون و بهبود عملکرد قلب هم مرتبط است.

درست است که مطالعات در زمینه استفاده منظم از سونا امیدوار کننده است، اما نباید این روش را جایگزین  برنامه ورزشی دوستدار قلبتان کنید. همانطور که می دانید برای فواید بی شمار ورزش منظم، شواهد اثبات شده بیشتری وجود دارد.

 مشکلات پوستی

سونای خشک باعث خشک شدن پوست می شود. برخی از مبتلایان به «پسوریازیس» گاهی ابراز می کنند که با استفاده از سونا علایم آن ها کاهش می یابد، اما معمولا علایم مبتلایان به «درماتیت آتوپیک» بدتر می شود.

 آسم

معمولا استفاده از سونا برای مبتلایان به «آسم» نتیجه مثبتی دارد و علایم آن ها تخفیف پیدا می کند. سونا به باز شدن مجاری تنفسی، شل شدن خلط و کاهش استرس کمک می کند.

خطر ابتلا به آلزایمر

در سال 2016، محققان فنلاندی یافته های یک مطالعه 20 ساله را منتشر کردند که ارتباط استفاده از سونا را با کاهش خطر ابتلا به زوال عقل و بیماری آلزایمر نشان می دهد. این مطالعه روی 2315 مرد سالم بین 42 تا 60 ساله انجام شد.

کسانی که 2 تا 3 بار در هفته به سونا می روند نسبت به آن هایی که به سونا نمی روند، 22 درصد کمتر در معرض ابتلا به زوال عقل قرار می گرند و 20 درصد کمتر دچار آلزایمر می شوند. افرادی که 4 تا 7 بار در هفته از سونا استفاده می کنند نسبت به آن هایی تنها یک بار در هفته به سونا می روند، 66 درصد کمتر در معرض زوال عقل و 65 درصد کمتر در معرض آلزایمر هستند.

با این حال، نتایج این مطالعات ثابت نمی کند که سونا باعث کاهش خطر ابتلا به آلزایمر می شود. ممکن است این نتایج به این علت باشد که مبتلایان به زوال عقل تمایل کمتری به استفاده از سونا دارند. برای تایید این یافته ها، تحقیقات بیشتری لازم است.

 خطرات و اقدامات احتیاطی

به نظر می رسد استفاده معمولی و متوسط از سونا برای اکثر مردم بی خطر است. با این حال، فراموش نکنید که اگر مبتلا به بیماری های قلبی عروقی هستید، حتما ابتدا با پزشک صحبت کنید.

خطرات سونا برای بیماران فشار خون

تغییر مکان از سونای داغ به حوضچه آب سرد کار توصیه شده ای نیست، زیرا فشار خون را بالا می برد.

همچنین خود سونا باعث افت فشار خون می شود. بنابراین افرادی که فشار خون پایین دارند باید قبل از استفاده از سونا با پزشک خود صحبت کنند تا مطمئن شوند رفتن به سونا برایشان بی خطر است.

افرادی که به تازگی حمله قلبی داشته اند حتما قبل از استفاده از سونا با پزشک خود مشورت کنند.

خطر کم آبی

از دست دادن آب بدن به علت تعریق در سوناست. افرادی که مبتلا به عارضه هایی مانند بیماری کلیوی هستند، بیشتر در معرض خطر کم آبی قرار دارند.

همچنین افزایش درجه حرارت بدن منجر به سرگیجه و حالت تهوع در برخی افراد می شود.

 فواید جکوزی

دمای جکوزی بین 37 تا 40 درجه سانتیگراد است. اگر سونا برایتان خطری به همراه ندارد، معمولا جکوزی هم بی خطر خواهد بود. در واقع، مطالعه ای روی  15 مرد مبتلا به بیماری عروق کرونر پایدار نشان داد که 15 دقیقه قرار گیری در جکوزی نسبت به 15 دقیقه استفاده از دوچرخه ثابت تنش کمتری به گردش خون وارد می کند. علاوه بر این، مطالعه ای روی 21 مبتلا به فشار خون بالا نشان داد درست است که نشستن در جکوزی فشار خون را پایین می آورد، اما هیچگاه این افت فشار به سطح خطرناک نمی رسد.

برای لذت بردن با خیال راحت از جکوزی، همان دستورالعمل های مربوط به سونا را دنبال کنید. و مطمئن شوید که جکوزی آلودگی ندارد و برای جلوگیری از «فولیکولیت» خوب کلرزنی شده است. فولیکولیت یک عفونت پوستی است که از جکوزی های آلوده منتقل می شود.

 نکات مهم در استفاده از سونا

برای جلوگیری از اثرات منفی سونا و جکوزی بر سلامتی، توصیه های زیر را جدی بگیرید:

• قبل یا بعد از سونا از مصرف الکل اجتناب کنید: الکل خطر کاهش آب بدن، افت فشار خون، آریتمی و مرگ ناگهانی را بالا می برد.

• بعد از سونا بدن خود را به آرامی سرد کنید: گرچه در بعضی از فرهنگ ها گفته می شود باید یکباره در حوضچه آب سرد شیرجه زد، اما این کار تنش زیادی به گردش خون وارد می کند و بهتر است از آن اجتناب شود.

• زمان حضور در سونا را محدود کنید: بیش از 20 دقیقه در سونا نمانید. اگر بار اولتان است حداکثر 5 تا 10 دقیقه در سونا بمانید. وقتی به گرمای سونا عادت کردید می توانید به آرامی زمان ماندن در آن را به حدود 20 دقیقه افزایش دهید.

• مقدار زیادی آب بنوشید: سونا از هر نوعی که می خواهد باشد، حتما باید آبی که از طریق تعریق از دست رفته را بازیابی کنید. می بایست بعد از استفاده از سونا حدود دو تا چهار لیوان آب بخورید.

• در صورت بیماری از رفتن به سونا پرهیز کنید: افرادی که بیمار هستند باید صبر کنند تا دوره بهبودی را قبل از رفتن به سونا طی کنند. زنان باردار یا افرادی که دارای عارضه های خاصی از قبیل فشار خون پایین هستند باید قبل از استفاده از سونا با پزشک خود مشورت کنند.

• بر کودکان نظارت کنید: رفتن کودکان 6 ساله و بالاتر به سونا بی خطر است، اما هنگام انجام این کار حتما باید تحت نظارت قرار گیرند. توجه داشته باشید که کودکان نباید در یک وعده بیش از 15 دقیقه در سونا بمانند.

 باور های غلط درباره سونا

رفتن به سونا فواید زیادی در پی دارد، اما باور های غلطی هم درباره سونا رواج پیدا کرده است که صحت ندارند. در پایان به این بارو های غلط اشاره می کنیم.

عرق کردن سموم را از بدن خارج می کند

درست است که در طول استفاده از سونا عرق می کنید، اما هیچ شاهد علمی وجود ندارد که نشان دهد عرق کردن باعث سم زدایی بدن است. سمومی مانند الکل، جیوه و آلومینیوم عمدتا توسط کلیه ها، کبد و روده ها دفع می شوند.

 سونا سبب کاهش وزن می شود

به نقل از «مدیکال نیوزتودی»، باور غلط دیگر در مورد استفاده از سونا این است که سونا منجر به کاهش وزن می شود. احتمالا پس از استفاده از سونا حدود نیم کیلو وزن کم می کنید، اما کاهش وزن به علت از دست رفتن مایعات بدن است، نه چربی آن. به محض اینکه چیزی بخورید یا بنوشید، وزن آن جایگزین خواهد شد.