خود را در مقابل "بیماریهای تنفسی" واکسینه کنید
دامنه اختلالات سیستم تنفسی از ناراحتیهای کوچک تا مشکلات تهدیدکننده زندگی گسترده است؛ مشکلات مزمن ریوی، افراد زیادی را مبتلا می‌کند که باعث تغییراتی در زندگی افراد به وجود می‌آورد؛ اکثر بیماریهای تنفسی، مزمن بوده و با پیشرفت، ناتوان‌کننده میشوند.
بدن ما جهت حفظ متابولیسم نیاز به اکسیژن مداوم و ثابت دارد؛ دستگاه تنفسی اکسیژن را از طریق راههای هوایی ریه به کیسههای هوایی آورده و در کیسههای هوایی جهت انتقال به بافت های بدن در خون منتشر میشود؛ این فرآیند بسیار حیاتی است، تا آن حد که ابتلا به مشکل تنفسی، به تنهایی به عنوان خطر و تهدیدی برای زندگی است.
در قسمت نخست این مطلب با عنوان ۱۰ علامتی که از بیماری تنفسی خبر می‌دهد به معرفی و تشریح دستگاه تنفسی و شیوه عملکرد آن پرداخته و علائم و نشانه‌های شایع بیماریهای تنفسی شرح داده شد؛ در ادامه به معرفی بیماریهای شایع دستگاه تنفسی، عوامل موثر، راههای پیشگیری و درمان آنها پرداخته شده است:
دامنه اختلالات سیستم تنفسی از ناراحتیهای کوچک(سرماخوردگی و آنفلوانزا) تا مشکلات تهدیدکننده زندگی(آسم، پنومونی و صدمات به قفسه سینه) گسترده است؛ مشکلات مزمن ریوی، افراد زیادی را مبتلا می‌کند که باعث تغییراتی در شیوه زندگی افراد به وجود می‌آورد؛ اکثر بیماریهای تنفسی، مزمن بوده و با پیشرفت، ناتوان‌کننده میشوند.
دلایل مشکلات تنفسی متعدد و شامل تماس با مواد حساسیت زا، عوامل شغلی، عوامل ژنتیکی، کشیدن سیگار و استفاده از تنباکو، عفونت، اختلالات عصبی عضلانی، ناهنجاریهای قفسه سینه و صدمات و ناهنجاری های ریوی است؛ مهمترین عامل شناخته‌شده در بیماریهای مزمن ریوی و سرطان ریه، کشیدن سیگار است؛ امروزه آلودگی هوا از جمله دود و مواد آلاینده وسایل نقلیه و صنایع، گرد و غبار و ذرات معلق ناشی از آن و پدیده وارونگی دما، مزید بر علت شده بر اهمیت توجه به بیماریهای تنفسی می‌افزاید؛ این بیماریها شامل پنومونی(ذات الریه)، آنفولانزا، سینوزیت، التهاب لوزهها و لوزه سوم، بیماری انسدادی مزمن ریه، آسم، سل، بیماریهای پرده جنب، آمبولی ریه، کیست فیبروز است که در اینجا مختصرا توضیح داده میشود.
ذات الریه(پنومونی)
بیماری التهابی پارانشیم(بافت بینابینی) ریه است که توسط عوامل باکتریایی به وجود می‌آید؛ در هر دو جنس اتفاق می‌افتد و باکتریها معمولا به سیستم تحتانی تنفس وارد میشوند اما همیشه ایجاد پنومونی نمی‌کنند، مگر در شرایطی که بدن میزبان دچار نقص ایمنی باشد؛ پنومونی به علل مختلف ایجاد میشود؛ از جمله میکروارگانیسمها می‌توان از باکتریها، مایکوباکتری، کلامیدیا، مایکوپلاسما، قارچ، انگل و ویروسها نام برد.
پنومونی سالیانه ۱۵-۸ نفر در ۱۰۰۰ نفر را مبتلا می‌سازد که بیشترین درصد بیماران در دو انتهای محدوده سنی اطفال و افراد مسن است؛ میزان ابتلا در فصول سرد سال بیشتر است و مردان بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا میشوند؛ بین سالهای ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۲، تعداد مرگهای ناشی از ذات‌الریه(پنومونی) به ۲۰% افزایش یافته یعنی از هر ۱۰۰۰۰۰ نفر ۲۵ تا ۳۰ نفر، در اثر پنومونی جان خود را از دست داده‌اند که اغلب دارای سنین بالای ۶۵ سال بوده‌اند.
طبقه بندی چهارگانه پنومونی
-پنومونی اکتسابی از جامعه، شایعترین فرم عفونت ریوی است؛ علائم و نشانه‌های آن شامل تب که در افراد جوانتر وجود دارد و در سنین بالای ۷۶ سال کمتر شایع است، افزایش تولید خلط یا تغییر رنگ خلط که همراه سرفه است، درد پلورتیک قفسه سینه، تنگی نفس(دیس پنه)، تغییر هوشیاری بخصوص در افراد مسن و افزایش یا کاهش گلبولهای سفید خون از حساسیت کمتری برخوردارند، است.
-پنومونی اکتسابی ازبیمارستان، ۴۸ ساعت بعد از بستری شدن، علایم و نشانه ها در بیمار ظاهر میشود که ۱۵% از عفونتهای بیمارستانی را به خود اختصاص داده و کشنده‌ترین نوع عفونت بیمارستانی است؛ از عوامل مسبب پنومونی بیمارستانی، داروهایی که جهت تضعیف سیستم عصبی مرکزی و کاهش تهویه به کار می‌رود، لوله‌گذاری داخل تراشه، استفاده طولانی یا نابجا از آنتی بیوتیکها و استفاده از لوله معدی-بینی و سوند ادراری است.
- پنومونی در بیمار مبتلا به ضعف سیستم ایمنی شایعتر است که با شیمی درمانی، تغذیه نامناسب، مصرف آنتی بیوتیکهای وسیع الطیفی، ایدز، مشکلات مادرزادی سیستم ایمنی و استفاده از وسایل مدرن کمکی(تهویه مکانیکی) ایجاد میشوند.
-پنومونی ناشی از آسپیراسیون، عوارض ریوی ناشی از ورود مواد به راههای هوایی تحتانی، موادی که ممکن است به ریه آسپیره شود شامل محتویات معده و مواد شیمیایی است.
عوامل خطرساز شامل وضعیتهایی که باعث تولید موکوس یا انسداد راه هوایی شده و مانع تخلیه ترشحات ریه میشوند مانند سرطان، سیگار کشیدن، بیماری انسداد مزمن ریوی(COPD)، بی‌حرکتیهای طولانی مدت و الگوی تنفسی سطحی است.
علایم بالینی پنومونی
بسته به نوع ارگانیسم و بیماری زمینه‌ای متفاوت است؛ شایعترین علائم پنومونی عبارت از سرفه (ممکن است با خلط مایل به سبز یا زرد یا خلط خونی باشد)، تب(ممکن است خفیف یا بالا باشد)، لرز شدید، تنگی نفس که ممکن است هنگام بالا رفتن از پله‌ها رخ دهد، است.
علائم دیگر نیز شامل درد تیز قفسه سینه که با تنفس عمیق یا سرفه بدتر میشود، سردرد، پوست مرطوب و تعرق بیش از حد، از دست دادن اشتها، انرژی کم، خستگی و سردرگمی در افراد مسن است؛ بیمار مبتلا به پنومونی استرپتوکوکی معمولا شروع ناگهانی لرز، افزایش سریع درجه حرارت، درد قفسه سینه که با تنفس عمیق و سرفه تشدید میشود که در موارد شدید بیماری، تنگی نفس و استفاده از عضلات کمک تنفسی(دیسترس تنفسی) ایجاد میشود؛ سرفه خشک و تب خفیف نشانی از عفونت ویروسی یا مایکوپلاسمایی است؛ در صورت درگیری عفونت سیستم فوقانی تنفسی، سردرد، تب مختصر، درد عضلانی، بثورات جلدی و فارنژیت مشاهده می شود؛ بعد از چند روز، خلط غلیظ و چرکی خارج میشود.
در پنومونی شدید گونه‌های بیمار قرمز گشته، لبها و بستر ناخنها کبودی(سیانوز) را نشان می‌دهد؛ از علائم دیگر پنومونی، تنگی نفس در هنگام خوابیدن به پشت(ارتوپنه)، کاهش اشتها، تعریق زیاد، خستگی، خلط چرکی، خلط آجری(در عفونتهای استرپتوکوکی، استافیلوکوکی و کلبسیلایی ) مشاهده میشود.
عوارض احتمالی پنومونی
شوک و نارسایی تنفسی و انتقال عفونت به سایر اعضا از طریق خون، مثل مننزیت است؛ تشخیص پنومونی بر اساس علائم بالینی و معاینات جسمی، مطالعات رادیوگرافی، کشت خون، بررسی خلط و برونکوسکوپی در موارد عفونت حاد شدید و مزمن، مقاوم یا بیماران مبتلا به نقص سیستم ایمنی است.
درمان پنومونی
درمان پنومونی بسته به علت است؛ در انواع باکتریایی درمان، تجویز آنتی بیوتیک مناسب است؛ درعفونتهای ویروسی، درمانهای حمایتی مثل مایع درمانی، استراحت، استفاده از بخور گرم، تجویز آنتی هیستامینهای ضد سرفه و در صورت هیپوکسمی(کمبود اکسیژن) تجویز اکسیژن و حمایت تنفسی از بیمار بعمل می‌آید.
راهکارهای پیشگیری از پنومونی
-ترک سیگار(سیگار باعث التهاب سلولهای مترشحه موکوس شده و مانع کارکرد ماکروفاژهای کیسههای هوایی میشود)
-اجتناب از مصرف الکل(الکل باعث کاهش مقاومت در برابر پنومونی میشود)
-برای پیشگیری از انتقال بیماری به دیگران، در هنگام عطسه یا سرفه کردن، دهان و بینی را با دستمال تمیز و یکبار مصرف پوشانده، کلیه وسایل آلوده به ترشحات تنفسی بیمار به طور بهداشتی دفع می‌گردد.
- اجتناب از مواد محرک دستگاه تنفسی(گرد و غبار، هوای آلوده، سرما و...)
-واکسیناسیون با تزریق واکسن پلی‌ساکارید پنومونی هر ۵-۳ سال یکبار در افراد زیر ۶۵ سال و برای بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن قلبی، کلیوی، ریوی و دیابت و افراد بالای ۶۵ سال پس از مشورت با پزشک.
آنفلوآنزا
بیماری حاد تنفسی که به وسیله عفونت ناشی از انواع مختلف ویروس آنفلوآنزا پدید می‌آید، انواع ویروسهای آنفلوانزا شامل A ,B ،C و... است، دستگاه تنفس فوقانی یا تحتانی را درگیر کرده، با علائمی همچون تب، سردرد و ضعف عضلانی همراه است؛ همه‌گیری این بیماری هر سال در زمستان رخ داده و باعث افزایش مرگ و میر در بیماران پرخطر میشود؛ علائم بالینی آنفلوآنزا شامل احساس سرما، تب، سردرد، گلودرد، ضعف، درد عضلانی، گرفتگی بینی، سرفه، گیجی، اسهال، تحریک، درد چشم یا استفراغ است؛ آلودگی به ویروسهای آنفلوآنزا می‌تواند باعث ایجاد پنومونی، تشدید بیماری انسدادی مزمن ریه، نارسایی تنفسی، تشدید برونشیت مزمن و آسم شود؛ تشخیص بر اساس علائم بالینی بیمار در موارد همه‌گیری و کشت خلط در موارد همه‌گیر است.
درمان آنفلوآنزا
اهداف درمان شامل برطرف کردن علائم، پیشگیری ودرمان عوارض است.
-تجویز ضد تب، مسکن و شربت ضد سرفه
-تجویز آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت ثانویه باکتریال
-درمان ضد ویروسی در مراحل اولیه
-استراحت در منزل و مصرف مایعات فراوان و مرکبات که حاوی ویتامین ث هستند.
پیشگیری از آنفلوآنزا
-اجتناب از محرکات تنفسی مثل استعمال دخانیات و الکل(زیرا دخانیات مانع عمل مژکهای تنفسی و مانع پاک شدن ترشحات ریه میشود والکل باعث افزایش چسبندگی ترشحات تنفسی میشود)
-جهت پیشگیری از انتقال بیماری، دست‌ها به روش صحیح شستشو شود؛ همچنین باید در هنگام عطسه یا سرفه کردن، دهان و بینی را با دستمال تمیز و یکبار مصرف پوشانده، کلیه وسایل آلوده به ترشحات تنفسی بیمار به طور بهداشتی دفع گردد.
-واکسیناسیون سالانه با واکسن آنفلوآنزا برای افراد در معرض خطر بالای آنفلونزا(افراد بالای ۶۵ سال، بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن قلبی-عروقی، آنمی شدید و دیابت و زنان باردار در سه ماهه دوم و سوم طبق تجویز پزشک توصیه میشود؛ البته از آنجا که واکسن در تخم مرغ تولید میشود، در افرادی که به تخم مرغ و فرآورده‌های آن حساسیت شدید دارند یا باید حساسیت زدایی صورت گیرد یا از مصرف واکسن خودداری شود.)
سینوزیت(التهاب سینوس)
سینوسها فضاهایی در داخل استخوانهای صورت، سر، اطراف بینی و چشم هستند؛ سینوسها حفره‌های محتوی هوا هستند که ترشحات آنها در بینی ریخته میشود و در بسیاری از عفونتهای سیستم فوقانی تنفس، سینوسها هم مبتلا می شوند؛ اگر مجاری سینوس باز باشد ترشحات روشن است و اگر راه خروج ترشحات به وسیله انحراف تیغه میانی بینی، بزرگ شدن شاخکها، پولیپ، تومورها و عفونت سینوسها بسته شود، ایجاد عفونت حاد در محلی دیگر و باعث ترشحات چرکی میشود؛ بیشتر افرادی که به سینوزیت مبتلا میشوند ممکن است ناشی از نوع شغل باشد؛ تماس مداوم با آلودگیهای محیطی مانند رنگرزی، قالیبافی و مواد شیمیایی، باعث التهاب مزمن راههای هوایی میشود؛ اگر علائم سینوزیت در بزرگسالان از ۸ هفته و در بچه‌ها از ۲ هفته بیشتر شود، احتمال سینوزیت مزمن مطرح است.
علائم بالینی سینوزیت
-سینوزیت حاد: تب، سردرد، خستگی، ترشحات چرکی، گوش درد، احساس پری در سینوس، دندان درد، سرفه، کاهش حس بویایی، گلو درد و ادم پلک.
-سینوزیت مزمن: سرفه، سر درد مزمن، PND(تجمع ترشحات پشت حلق)، گرفتگی صدا.
-تشخیص سینوزیت بوسیله علائم بالینی، رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن ، ام‌آر‌ای(بخصوص در عفونتهای قارچی)؛ توصیه میشود در صورت بروز علائمی مانند سردرد منتشر و مداوم، استفراغ، تشنج، تب و لرز، افزایش تورم پیشانی، تاری دید، دوبینی و مشکلات حسی هر چه سریعتر به پزشک معالج اطلاع داده شود.
عوارض احتمالی سینوزیت
-سینوزیت حاد: مننژیت، آبسه مغزی، انفارکتوس به علت ایسکمی(سکته قلبی).
-سینوزیت مزمن: مننژیت، آبسه زیر پوست، عفونتهای مستقیم مغزی و انفارکتوس به علت ایسکمی(سکته قلبی).
درمان سینوزیت بر حسب نوع سینوزیت شامل تجویز آنتی بیوتیکها، ضداحتقانها و آنتی هیستامینها، اسپری سالین و بخور گرم جهت خروج ترشحات و حتی درمان جراحی است.
التهاب لوزه ها و لوزه سوم
لوزهها متشکل از بافتهای لنفاوی، در دو طرف حلق قرار گرفته‌اند و غالبا به عفونت حاد مبتلا میشوند؛ التهاب مزمن لوزهها شایع نیست؛ لوزه سوم(آدنوئید) از یک توده بسیار بزرگ از بافت لنفاوی تشکیل شده است که در قسمت مرکزی و در راه خلفی حلقی بینی(نازوفارنکس) قرار دارد؛ عفونت لوزه سوم(آدنوئیدیت) اغلب به دنبال عفونت لوزهها رخ می‌دهد؛ علائم بالینی التهاب لوزهها و لوزه سوم، شامل تب، گلودرد، سوزش گلو، اشکال در بلع، تنفس دهانی، گوش درد، ترشح از گوشها، سرماخوردگی مکرر، برونشیت، تنفس بدبو، اختلال صوت و تنفس صدادار است.
عوارض احتمالی التهاب لوزهها
عوارض احتمالی التهاب لوزهها و لوزه سوم، شامل عفونت سیستمیک، مننژیت، سینوزیت، آبسه روی لوزه، اوتیت(عفونت گوش) میانی، ماستوئیدیت(عفونت لاله گوش)، پارگی پرده صماخ، کری پایدار و کاهش شنوایی است.
بررسیهای تشخیصی التهاب لوزهها و لوزه سوم بر اساس علائم بالینی، معاینه جسمی، کشت از محل لوزهها، شنواییسنجی(در صورت کاهش شنوایی) است.
بیماریهای انسدادی مزمن ریه(COPD)
یک بیماری پیشرونده است که با سرفه شدید و خلطدار و تنگی نفس فعالیتی است؛ بیماریهایی که در آن جریان هوا محدود شده و معمولا غیرقابل برگشت هستند، ممکن است علت آن انسداد راه هوایی(نظیر آمفیزم، برونشیت مزمن) یا ترکیبیاز هر دو بیماری باشد.
عوامل خطرساز بیماریهای انسدادی مزمن ریه(COPD) شامل عوامل محیطی و ژنتیکی است؛ مهمترین عامل ایجاد کننده آن سیگار، پیپ و مصرف انواع دخانیات، تدخین تحمیلی(استنشاق دود در محیط)، گرد و غبار و آلودگی هوای محیط، اختلالات ژنتیکی است؛ بیشتر افراد مبتلا به بیماری انسداد مزمن ریه(COPD)، سیگاری هستند یا درگذشته سیگاری بودند؛ افراد سیگاری با سابقه خانوادگی از COPD، بیشتر احتمال ابتلا به این بیماری را دارند؛ در افرادی که سالهای بسیاری را در تماس با مواد محرک ریه مانند آلودگی هوا، گازهای شیمیایی، بخارات و گرد و غبار مرتبط با مشاغل خاص ابتلا به COPD بوده اند، رو به افزایش است.
بیشتر بیماران مبتلا به بیماری انسداد مزمن ریه(COPD)، مبتلا به هر دو بیماری برونشیت مزمن و آمفیزم هستند؛ در این بیماری، جریان هوا در داخل مجاری مسدود میشود؛ گاهی آسم نیز با انسداد مزمن ریوی همراه میشود؛ افراد مبتلا به آسم نسبت به محرکهای استنشاق شده، به صورت تنگی نایژه‌ای بسیار شدید واکنش نشان می‌دهند و مجرای تنفسی آنها معمولا ملتهب است؛ COPD یک بیماری ریوی جدی که در طول زمان، باعث سخت شدن تنفس میشود؛ ممکن است به نام های دیگری، مانندآمفیزم یا برونشیت مزمن شنیده باشید؛ درافراد مبتلا، راه های هوایی که هوا را به داخل و خارج از ریه هدایت می‌کنند، مسدود شده و جریان هوا به سختی انجام میشود؛ هنگامی که COPD شدید میشود، تنگی نفس و سایر علائم آن می‌تواند در شیوه انجام وظایف اساسی از قبیل انجام کارهای سبک منزل، پیاده روی و استحمام و لباس پوشیدن نمایان شود.
برونشیت مزمن
سرفه مداومی که منجر به تولید خلط برای بیش از سه ماه درسال طی سه سال اخیرشده است، بیماری راههای هوایی است و به صورت سرفه همراه با خلط که حداقل به مدت ۳ ماه در یکسال و دو سال پشت سر هم اتفاق می افتد. در بسیاری از موارد سیگار با سایر عوامل آلوده‌کننده محیطی هوا، باعث تولید ترشحات زیاد موکوس و التهاب میشود؛ به دلیل این تحریک مداوم تعداد غدد مترشحه مخاط افزایش یافته، عملکرد مژکهای تنفسی مختل شده و مخاط بیشتری تولید میشود؛ دیواره‌های برونشی ضخیم شده و مجاری برونشی ضخیم و باریک میشود و ترشحات تجمع‌یافته راه هوایی را مسدود می‌کنند؛ میزان زیادی از عفونتهای ویروسی و باکتریایی و مایکوپلاسمایی میتوانند باعث برونشیت حاد شوند؛ این بیماری در فصل زمستان شدت می‌یابد.
بیش از ۷۵% بیماران مبتلا به برونشیت مزمن، سابقه استعمال زیاد سیگار را دارند.
علائم بالینی برونشیت مزمن
سرفه همراه با خلط است که حداقل به مدت ۳ ماه در یکسال و دو سال پشت سر هم اتفاق می‌افتد، خلط سفید، غلیظ و چرکی و گاهی خونی، سرفه، تنگی نفس، خس خس، بازدم طولانی، سیانوز(کبود شدن)، درد قفسه سینه، تب و علائم عفونت و تنفسی از عوامل بالینی برونشیت مزمن است.
آمفیزم
آمفیزم در نتیجه تخریب دیواره کیسههای هوایی و اتساع بیش از حد کیسههای هوایی ایجاد میشود؛ آمفیزم در اصطلاح به تجمع بیش از حد هوا در قسمتهای انتهایی برونشیولها و کیسههای هوایی گفته میشود؛ به طوری که دیواره کیسههای هوایی تخریب شده و فضای کیسههای هوایی یکی میشود؛ این بیماری باعث اختلال در تبادل اکسیژن و دی‌‌اکسیدکربن میشود؛ این بیماری در بین سیگاریها بسیار متداول است؛ در این ناهنجاری، کیسههای هوایی خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و دیواره بین دو کیسه هوایی مجاور تخریب میشود؛ در نتیجه، مساحت ریه کاهش یافته و تبادلات گازی به شدت دچار اشکال میشوند، هوای ششها به میزان مناسبی تخلیه نشده و هوای مرده در ششها انباشته میشود.
مبتلایان به آمفیزم برای هر نفس، زحمت زیادی متحمل میشوند و بدن نمی‌تواند اکسیژن کافی به دست آورد؛ افراد مبتلا به آمفیزم گاهی به دلیل نارسایی قلبی می‌میرند.
علائم بالینی آمفیزم شامل سرفه، تولید خلط، تنگی نفس قفسه سینه‌ای بشکه ای شکل، کاهش وزن، بی اشتهایی، سردردهای صبحگاهی، عدم تحمل فعالیت، رنگ صورتی یا کبود است؛ عوارض احتمالی برونشیت مزمن و آمفیزم شامل نارسایی تنفسی، پنومونی(ذات الریه) و بیماریهای قلبی-ریوی است.
بررسیهای تشخیصی برونشیت مزمن و آمفیزم
شامل تستهای عملکرد ریوی، اسپیرومتری(ارزیابی انسداد راههای هوایی که حجم هوایی که شخص با تمام نیرو در یک ثانیه از ریه خارج می‌کند)، اندازه‌گیری گازهای خون شریانی، اندازه‌گیری آنزیم مهارکننده تخریب بافت ریه است.
درمان برونشیت مزمن و آمفیزم
شامل کاهش عوامل خطر(قطع مصرف سیگار و دخانیات)، دارو درمانی شامل تجویز آنتی بیوتیکها، مواد رقیق‌کننده خلط، اسپرهای گشاد کننده مجاری تنفسی تحتانی و کورتیکواستروئید استنشاقی و در موارد پیشرفته بیماری، اکسیژن درمانی و جراحی شامل کاهش‌دهنده حجم ریه و پیوند ریه و توانبخشی ریه است.
آسم
انسداد قابل برگشت مجاری هوایی که با افزایش تحریک‌پذیری و التهاب راههای هوایی مشخص میشود؛ یک بیماری مزمن راههای هوایی موجب حساسیت بیش از حد راه هوایی، ادم مخاطی و تولید مخاط میشود و این التهاب منجر به دوره‌های عود علایم آسم میشود.
آلرژی مهمترین علت آسم است؛ تماس مزمن با محرکهای راه هوایی یا آلرژن ها باعث شدت آسم میشود؛ آلرژنها میتوانند فصلی یا دائمی باشند.
تفاوت بین آسم و آلرژی
آسم، انسداد قابل بازگشت راههای هوایی است؛ آلرژی یکی از عواملی است که می‌تواند حمله آسم را آغاز کند؛ تمام بیماران مبتلا به آسم دچار آلرژی نیستند و افراد بسیاری هستند که دچار آلرژی هستند اما مبتلا به آسم نیستند.
عوامل موثر و نشانه های آسم
نشانه‌های آسم محرک راههای تنفسی(مانند آلودگی هوا، گرما، سرما، تغییرات درجه حرارت، بوهای زیاد، عطرها و دود)، فعالیتهای ورزشی، استرس و هیجانات عاطفی، سینوزیت با ترشحات پشت حلق، داروها، عفونتهای ویروسی سیستم تنفسی و رفلاکس(برگشت شیره) معده به مری است.
علائم بالینی آسم
علائم بالینی آسم شامل سرفه(خشک یا همراه با خلط)، تنگی نفس، کوتاهی نفس، خس خس سینه، خواب آلودگی، کمبود اکسیژن(هیپوکسی) است؛ تشخیص آسم بر اساس تستهای عملکرد ریوی، اندازه‌گیری گازهای خون شریانی، تستهای خونی و تست پوستی، رادیوگرافی قفسه سینه(پرهوایی ریه ها را نشان می دهد و علل دیگر تنگی نفس را رد می‌کند) و آزمایش خلط است.
عوارض احتمالی آسم
پنوموتوراکس(وجود هوا در پرده جنب که مانع باز شدن کامل ریه میشود) نارسایی تنفسی و آسم پایدار است.
درمان آسم شامل تعدیل محیط زندگی و اجتناب از محرکات و آلرژنها، تجویز ضد حساسیت وقتی که علت آسم حساسیت به ماده‌ای باشد، تجویز اکسیژن با غلظت پایین و انجام ورزش های شل کننده عضلات مثل یوگا است.
سل
سل ریوی(TB) بیماری عفونی که بافت ریه را مبتلا می‌کند و می‌تواند به سایر قسمتهای بدن مثل مننژ، کلیه‌ها، استخوانها و غدد لنفاوی انتقال یابد؛ سل از فردی به فرد دیگر توسط انتقال از راه هوا منتشر میشود؛ فرد مبتلا به سل ریوی یا سل حنجره، قطرات تنفسی را ازطریق صحبت کردن، سرفه، عطسه، خنده یا آواز خواندن رها می‌کند.
قطرات بزرگتر نشست می‌کند اما قطرات ریزتر در هوا پراکنده شده و توسط فرد مستعد تنفس میشود.
عوامل خطرزای سل
تماس نزدیک با فرد مبتلا به سل فعال، بیماری نقص سیستم ایمنی، اعتیاد به مواد مخدر، فقر و عدم رعایت بهداشت، وجود بیماریهای طبی یا درمانهای خاص(دیابت، نارسایی مزمن کلیه)، سوء تغذیه، بیماریهای بدخیم، همودیالیز، پیوند اعضا، زندگی در مناطق پرجمعیت و خانههای غیراستاندارد و افراد تیم درمان از عوامل سل است.
علائم بالینی سل
تب خفیف، سرفه بیش از سه هفته با خلط یا بدون خلط، تعریق شبانه، خستگی و کاهش وزن، خلط خونی، درد در ناحیه ستون فقرات و کمر، تنگی نفس و گرفتگی صدا از علائم سل است؛ تشخیص سل بر اساس علائم بالینی، معاینه جسمی، تست پوستی توبرکولین رادیوگرافی قفسه سینه، کشت خلط و جستجوی ژن میکروب است(گرفتن نمونه خلط مناسب قدم اصلی در تشخیص سل است).
عوارض احتمالی سل
عوارض احتمالی سل شامل سوء تغذیه، عوارض جانبی درمانهای دارویی(هپاتیت، تغییرات عصبی مثل کری عصبی)، بثورات پوستی، اختلالات گوارشی، مقاومت چند دارویی، سل ارزنی است؛ درمان سل شامل تجویز داروهای موثر است.
آمبولی ریه
آمبولی ریه، انسداد شریان ریه یا یکی از انشعابات آن توسط یک توده هوا، لخته یا چربی است که توسط جریان خون به یک ناحیه دور حمل میشود، مسیر رگهای خونی مسدود شده و دیگر به آن قسمت از ریه خون کافی نرسیده در نتیجه به طور کافی تغذیه نمیشود؛ منشاء لخته از سیاهرگها یا سمت راست قلب است؛ غالبا آمبولی ریه در نتیجه لخته خون ایجاد میشود؛ انواع دیگر آمبولی نیز همچون هوا، چربی، مایع آمنیوتیک و سپتیک( ناشی از ترومبوز باکتریایی ) وجود دارد.
افراد در معرض خطر آمبولی ریه
-افرادی که بی حرکتی طولانی مدت دارند؛ مثلا بعداز عمل جراحی.
-افرادی که کاهش جریان خون وریدی دارند.
-نشستن یا مسافرت طولانی
-واریس سیاهرگها
-افرادی که صدمات طناب نخاعی دارند.
-افزایش قابلیت انعقاد خون.
- صدمات و تصادفات
- تومورها (پانکراس، سیستم گوارشی، ادراری، تناسلی، پستان و ریه‌ها)
-افزایش تعداد پلاکتها(برداشتن طحال)
-افرادی که بیماری آندوتلیال وریدی دارند.
-افرادی که واریس دارند.
-افرادی که بیماری عروقی دارند.
-افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند.
-حاملگی
-افرادی که بیماری قلبی، دیابتی یا بیماری مزمن انسداد ریوی دارند.
-افرادی که سن بالا دارند، چاق هستند یا از قرصهای ضدبارداری استفاده می‌کنند.
-افرادی که دچارشکستگی پاها، لگن و مهره‌ها شده‌اند.
-افرادی که سابقه لخته در پا را داشته‌اند.
علایم بالینی آمبولی ریه
علائم بالینی تنگی نفس ناگهانی(شایعترین علامت)، افزایش تعداد تنفس(تاکی پنه)، درد قفسه سینه(ناگهانی و در زیر جناغ)، افزایش ضربان قلب(تاکیکاردی)، اضطراب، سرفه، تعریق شدید، خلط خونی(هموپتزی)، سنکوپ، نبض سریع و ضعیف شوک و مرگ ناگهانی است.
بررسیهای تشخیصی آمبولی ریه
شامل علائم بالینی، رادیوگرافی قفسه سینه آنژیوگرافی ریه(CT)، بررسی عروق محیطی با سونوگرافی داپلر، بررسی گازهای خون شریانی تست بررسی نارسایی بطن راست(ECG ) و اکو قلب است.
عوارض احتمالی آمبولی ریه
عوارض این بیماری، شامل نارسایی بطن راست، آتلکتازی، ایست تنفسی و مرگ است.
فیبروزکیستیک
از شایعترین بیماریهای اتوزومال مغلوب و چند سیستمی است که به طور ارثی منتقل میشود و با عوارض گسترده تنفسی و گوارشی توصیف میشود؛ این بیماری در دوران نوزادی یا اوایل بچگی و گاهی در بزرگسالی تشخیص داده میشود؛ در این بیماری، ترشحات چسبنده در ریه‌ها، پانکراس، کبد و مجاری سیستمهای تولید مثل ایجاد میشود و باعث افزایش نمک در غدد مترشحه عرق میشود؛ انسداد راه هوایی یک علامت کلیدی در کیست فیبروز است.
کیست فیبروز به علت خلط چسبنده، تنگی دیواره برونش به علت التهاب و در اکثر مواقع انهدام راه هوایی ایجاد میشود؛ این انباشتگی مزمن ترشحات در راههای هوایی باعث عفونت راه هوایی میشود.
علایم بالینی کیست فیبروز
-مشکلات تنفسی: سرفه، تولید خلط، سینوزیت، پولیپهای بینی و عفونتهای تنفسی(سرماخوردگی، پنومونی و آنفلوآنزا)
-مشکلات گوارشی: نارسایی پانکراس، درد شکمی عودکننده، سیروز کبدی، کمبود ویتامینها، التهاب عودکننده پانکراس و کاهش وزن
-مشکلات ادراری-تناسلی: نازایی در هر دو جنس، چماقی شدن انگشتان در اندامهای انتهایی.
عوارض احتمالی کیست فیبروز
آرتریت، آتلکتازی، بیماریهای صفراوی، برونشکتازی، آریتمیهای قلبی و بیماری قلبی-ریوی، مشکلات انعقادی، مرگ، دهیدراتاسیون، کاهش تولید اسپرم در مردان و آمنوره در زنان، دیابت، سندرم انسداد روده‌ای، عدم تعادل الکترولیتها، بیماری ریفلاکس معده به بیماری، هپاتیت، سیروز، واریس مری، سوء تغذیه، پولیپ بینی، پنومونی، شوک، پرولاپس رکتوم، رشد تاخیری استخوان و سینوزیت از عوارض این بیماری است.
بررسیهای تشخیصی کیست فیبروز
بر اساس آزمایش اندازه‌گیری میزان کلر عرق، رادیوگرافی از سینه، بررسی نمونه مدفوع، تست DNA، سنجش آنزیم‌های کبدی، کشت خلط و تعیین الکترولیتهای سرم، وجود این بیماری تشخیص داده میشود.
مسمومیت با مونوکسید کربنCO
منوکسیدکربن گازی بدون رنگ، بو و مزه است که به دلیل سوخت ناقص کربن تولید میشود؛ مسمومیت با این گاز باعث مرگ میشود؛ این گاز تمایل زیادی به پیوند با هموگلوبین خون دارد؛ نشانه‌های مسمومیت با استنشاق دود حاوی گاز منوکسیدکربن، خشونت صدا و دوده در دهان و بینی است؛ خلط ممکن است به دلیل استنشاق دوده سیاه باشد.
نشانه‌های بالینی مسمومیت با منوکسیدکربن بر حسب شدت مسمومیت است که شامل موارد زیر است:
-میزان زیر ۲۰% پیوند با هموگلوبین خون: سر درد، سر گیجه، تهوع، تنگی نفس در ورزش
- میزان بالای ۲۰% پیوند با هموگلوبین خون: باعث اختلال در تمرکز، احساس سنگینی و سردرد شدید میشود.
- میزان بالای ۳۰% پیوند با هموگلوبین خون: بی‌قراری، تغییرات بینایی، اختلال در تفکر و استفراغ است.
-میزان ۴۰% پیوند با هموگلوبین خون: تغییرات علائم حیاتی و حملات تشنجی صورت می‌گیرد.
-میزان ۵۰% پیوند با هموگلوبین خون: کما اتفاق می‌افتد