وقتی غذا می‌خورید؛ اما فوایدش را دریافت نمی‌کنید

نقش اصلی روده‌های باریک شما، جذب مواد مغذی از غذاهایی است که می‌خورید. سندرم سوء جذب به تعدادی از اختلالات گفته می‌شود که در آن، روده‌ی باریک قادر به جذب مواد مغذی و مایعات به اندازه کافی نیست. مواد مغذی‌ای که معمولاً روده‌ی باریک به سختی ممکن است بتواند آن‌ها را جذب کند درشت مغذی‌ها (پروتئین، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها)، ریزمغذی‌ها (ویتامین‌ها و مواد معدنی) و یا هر دو هستند.

علت‌های سندرم سوء جذب

عوامل زیادی می‌توانند موجب سندرم سوء جذب شوند، از برخی بیماری‌ها گرفته تا عفونت‌ها یا نارسایی‌های حین تولد.

فاکتورهایی که می‌توانند سبب سندرم سوء جذب شوند شامل موارد زیر می‌شوند:

. آسیب به روده در اثر عفونت، التهاب، ضربه یا عمل جراحی

. استفاده‌ی طولانی‌مدت از آنتی‌بیوتیک‌ها

. سایر عوارض مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون، التهاب مزمن پانکراس یا فیبروزکیستیک

. کمبود لاکتاز یا عدم تحمل لاکتوز

. کمبودهایی خاص که مادرزادی‌اند یا در زمان تولد وجود دارند مانند بیلیاری آترزیا که در آن، مجاری صفراوی به طور طبیعی رشد نمی‌کنند و جلوی جریان صفرا از کبد را می‌گیرند.

. بیماری‌های کیسه صفرا، کبد یا لوزالمعده

. بیماری‌های انگلی

. رادیوتراپی که ممکن است به دیواره‌ی روده آسیب بزند

. برخی از داروها که ممکن است به دیواره‌ی روده آسیب بزنند مانند تتراسایکلین

سندرم سوء جذب می‌تواند ناشی از مشکلات گوارشی نیز باشد. معده‌ی شما ممکن است نتواند آنزیم‌های لازم برای گوارش غذاهایی خاص را تولید کند یا بدن شما ممکن است نتواند غذایی که می‌خورید را با آنزیم‌ها و اسیدهای تولید شده توسط معده خوب ترکیب نماید.

علائم سندرم سوء جذب

علائم سندرم سوء جذب وقتی بروز می‌کنند که مواد مغذی جذب نشده از سیستم گوارش دفع می‌شوند. بسیاری از علائم سندرم سوء جذب بستگی به ماده‌ی مغذی بخصوصی دارند که به خوبی جذب نمی‌شود. سایر علائم نیز شامل کمبود آن ماده‌ی مغذی در بدن هستند. اگر بدن شما نتواند پروتئین، چربی‌ها و یا یک سری از قندها یا ویتامین‌ها را به‌خوبی جذب کند، ممکن است دچار علائم زیر شوید:

. چربی‌ها: ممکن است مدفوعتان کم رنگ و با بوی بسیار تند، شل و حجیم باشد. مدفوع ممکن است به سختی از کاسه توالت پاک شود.

. پروتئین: ممکن است دچار خشکی مو، ریزش مو و یا احتباس مایعات در بدن شوید. احتباس مایعات به عنوان ادم نیز شناخته شده و در بدن تورم ایجاد می‌کند.

. برخی از قندها: ممکن است دچار نفخ، گاستریت و یا اسهال انفجاری شوید.

. برخی از ویتامین‌ها: ممکن است دچار کم‌خونی، فشارخون پایین، کاهش وزن و یا از کاهش توده عضلانی شوید.

ریسک فاکتورهای سندرم سوء جذب

. سابقه‌ی خانوادگی فیبروزکیستیک یا سوء جذب مواد مغذی

. نوشیدن الکل زیاد

. جراحی روده

. استفاده از برخی داروها شامل ملین‌ها یا روغن‌های معدنی

عوارض سندروم سوء جذب

این مشکل گوارشی می‌تواند منجر به علائمی مانند نفخ و اسهال شود و یا مهمتر از آن برای بدن مشکلاتی را به وجود آورد. در واقع اگر بدن شما ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نکند ممکن است با عوارضی جدی روبرو شود، مانند:

. افزایش احتمال ابتلا به عفونت

. پوکی استخوان که خطر شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد

. کندی رشد و وزن‌گیری در کودکان

. تضعیف سیستم ایمنی بدن: برخی مواد مغذی مانند "ویتامین A" و "روی" برای یک سیستم ایمنی سالم و رشد مناسب بسیار مهم هستند. اگر بدن شما این ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم دیگر را جذب نکند، سلامتی شما به خطر می‌افتد.

تشخیص سندرم سوء جذب

اگر دچار اسهال مزمن یا کمبودهایی در بعضی از مواد مغذی باشید یا علی‌رغم تغذیه مناسب، وزن کم کرده باشید پزشک شما ممکن است به سندرم سوء جذب مشکوک شود. تست‌های بخصوصی برای تائید این تشخیص وجود دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:

آزمایش مدفوع

آزمایش مدفوع می‌تواند میزان چربی را در نمونه مدفوع اندازه‌گیری کند. این آزمایشات بسیار معتبرند؛ زیرا معمولاً در مدفوع کسی که سندرم سوء جذب دارد، چربی وجود دارد.

آزمایش خون

این آزمایشات می‌توانند میزان یک سری از مواد مغذی را در خون اندازه‌گیری کنند مانند ویتامین B12، ویتامین D، اسید فولیک، آهن، کلسیم، کاروتن، فسفر، آلبومین و پروتئین. کمبود در هر یک از این مواد مغذی ممکن است لزوماً به معنی سندرم سوء جذب نباشد، بلکه ممکن است به این معنی باشد که غذاهای مصرفی‌تان را با میزان سالمی از مواد مغذی انتخاب نمی‌کنید. سطح نرمال این مواد مغذی نشان می‌دهد که سوء جذب، مشکل شما نیست.

تست تنفس

تست تنفس می‌تواند برای سنجش عدم تحمل لاکتوز به کار رود. اگر لاکتوز جذب بدنتان نشود، وارد روده بزرگ می‌شود. باکتری‌های موجود در روده بزرگ، لاکتوز را تجزیه کرده و گاز هیدروژن تولید می‌کنند. هیدروژن اضافی از طریق روده جذب شده و وارد جریان خون می‌شود، سپس به ریه‌ها می‌رود و شما این گاز را با بازدم بیرون می‌دهید. اگر بعد از خوردن ماده‌ی غذایی حاوی لاکتوز، گاز هیدروژن در تنفس‌تان وجود داشته باشد، ممکن است دچار عدم تحمل لاکتوز باشید.

تست‌های تصویری

تست‌های تصویری که از سیستم گوارش‌تان تصویربرداری می‌کنند می‌توانند برای تشخیص مشکلات ساختاری به کار بروند. مثلاً پزشک شما می‌تواند سی‌تی‌اسکن برایتان تجویز کند تا ضخامت دیواره‌ی روده‌ی باریک‌تان بررسی شود که یکی از علامت‌های بیماری کرون است.

نمونه‌برداری

اگر پزشک شما مشکوک به وجود سلول‌های غیرنرمال در دیواره‌ی روده‌ی باریک‌تان شود، ممکن است نمونه‌برداری را تجویز کند. نمونه‌برداری یا بیوپسی ممکن است از طریق آندوسکوپی انجام شود. لوله‌ای وارد دهان‌تان شده و از طریق مری و معده به روده‌ی باریک‌تان فرستاده می‌شود تا نمونه‌ای از سلول‌های مورد نظر برداشته شود.

درمان سندرم سوء جذب

پزشک شما با شناسایی علائمی که دارید می‌تواند روند درمان را شروع کند. داروهایی مانند لوپرامید می‌توانند مفید باشند. ضمناً پزشکتان ممکن است دستور بدهد مواد مغذی و مایعاتی که بدنتان قادر به جذبشان نیست جایگزین شوند و شما را از جهت دهیدراسیون تحت نظر بگیرد. سپس پزشک بر اساس علت مشکلی که دارید درمان را تجویز می‌کند. مثلاً اگر معلوم شود که عدم تحمل لاکتوز دارید، پزشکتان توصیه خواهند کرد از مصرف شیر و سایر محصولات لبنی خودداری کنید یا قرص‌های آنزیم لاکتاز مصرف کنید.

متخصص تغذیه نیز در روند درمان می‌تواند کمک زیاد به شما بکند، مثلاً ممکن است توصیه کند مکمل‌های آنزیمی یا مکمل‌های ویتامین مصرف کنید و تغییراتی در رژیم غذایی خود به وجود آورید.